Vai trò quan trọng của tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã

Ngày 18/4, tại Trà Vinh, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tổ chức tọa đàm với chủ đề "Tổ chức khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã, tổ hợp tác trong triển khai thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL (gọi tắt là Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao).

Tại đây, ông Hoàng Tuyển Phương - Trưởng Phòng Khuyến nông Trồng trọt và Lâm nghiệp cho biết, hiện nay, trên cả nước đã thành lập 5.167 tổ khuyến nông cộng đồng với hơn 47.000 thành viên tại 57 tỉnh, thành phố. Trong đó, 26 tổ thuộc phạm vi thí điểm của Trung ương, còn lại do các địa phương chủ động thực hiện.

Với ưu điểm "gần dân" nên tổ khuyến nông cộng đồng được xem là lực lượng nòng cốt, là mắt xích quan trọng trong việc hiện thực hóa các mục tiêu của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao.

Trong triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, thời gian qua, lực lượng khuyến nông cộng đồng đã tham gia, phối hợp hướng dẫn người dân áp dụng các kỹ thuật như sạ cụm/sạ hàng, sạ bằng thiết bị bay không người lái (drone), tưới ngập khô xen kẽ (AWD), sử dụng phân hữu cơ, sinh học, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), quản lý sức khoẻ cây trồng tổng hợp (IPHM), kỹ thuật canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ hoặc quy trình giảm phát thải,...

Tổ chức nâng cao năng lực quản lý cho các hợp tác xã, đồng hành cùng chính quyền cấp xã xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, là cầu nối giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp trong ký kết hợp đồng bao tiêu, tổ chức hội nghị liên kết, kết nối đầu ra - đầu vào, từ đó giảm thiểu rủi ro thị trường cho nông dân.

Về vai trò hợp tác xã, tổ hợp tác tham gia đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, ông Phương cho hay, năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã lựa chọn 7 hợp tác xã nông nghiệp điển hình tham gia mô hình thí điểm tại 5 tỉnh, thành phố (Cần Thơ, Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh và Đồng Tháp).

Với sự hỗ trợ của nhiều đơn vị có liên quan, sự nỗ lực của hợp tác xã, các mô hình điểm đã cho năng suất cao hơn so với mô hình đối chứng trung bình khoảng 0,5 tấn/ha, chi phí sản xuất giảm từ 10 – 15% so với mô hình đối chứng, từ đó giúp tăng lợi nhuận cho nông dân.

Ngoài các mô hình điểm trên, nhiều địa phương ở ĐBSCL đã tự chủ động triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao theo quy mô cấp tỉnh. Qua đó, cũng đã đạt được nhiều kết quả khả quan.

Ông Phương nêu rõ, các hợp tác xã có vai trò rất quan trọng trong việc tổ chức sản xuất theo hướng chuyên canh, tập trung, là cầu nối giúp nông dân sử dụng giống lúa chất lượng cao, áp dụng quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, đến ứng dụng công nghệ số vào quản lý sản xuất.

Đồng thời, hợp tác xã giúp nông dân tuân thủ các quy định về canh tác bền vững, đáp ứng yêu cầu của các thị trường xuất khẩu, cung cấp hệ thống giám sát môi trường nông nghiệp, theo dõi tình trạng đất, nước và khí hậu theo thời gian thực để điều chỉnh kỹ thuật canh tác, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Một trong những vai trò quan trọng nữa của hợp tác xã là liên kết với các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu để đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm nông sản, từ đó giảm thiểu rủi ro thị trường và tránh tình trạng bị ép giá. Hợp tác xã cũng hỗ trợ xây dựng thương hiệu nông sản, gia tăng giá trị và khẳng định vị thế của sản phẩm Việt trên thị trường quốc tế.

Theo báo cáo của các địa phương vùng ĐBSCL, hiện có 1.381 hợp tác xã, tổ hợp tác đăng ký tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao đến năm 2030, tăng 756 hợp tác xã, tổ hợp tác so với giai đoạn 1 (2024-2025). Trước đó, trong giai đoạn 1 triển khai đề án, chỉ có 620 hợp tác xã tham gia, gồm các hợp tác xã đã được Dự án VnSAT hỗ trợ tại 8 tỉnh (khoảng 400 hợp tác xã) và 220 hợp tác xã tại 4 tỉnh ngoài dự án VnSAT.

Tập trung nâng cao năng lực tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã, tổ hợp tác

Theo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, trong thời gian tới, để triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao hiệu quả, yếu tố then chốt là phải tiếp tục đào tạo nâng cao năng lực cho các tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã và tổ hợp tác.

Theo đó, phải đào tạo chuyên sâu về quy trình kỹ thuật canh tác giảm phát thải, như sạ cụm, sạ hàng, sạ bằng drone, tưới ngập khô xen kẽ (AWD). Đồng thời, đào tạo kỹ năng quản lý chuỗi giá trị và kết nối thị trường, để đảm bảo nông sản được tiêu thụ ổn định, từ đó gia tăng thu nhập cho nông dân.

Đối với các bộ, ngành và các địa phương cần tăng cường hỗ trợ cho tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã, tổ hợp tác xây dựng và củng cố liên kết chuỗi giá trị bền vững. Song song đó là có một khung chính sách rõ ràng để họ có thể thực hiện các hợp đồng hợp pháp và quản lý hoạt động của mình hiệu quả.

Ngoài các giải pháp trên, để nâng cao động lực cho tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã và tổ hợp tác, cần có chính sách khuyến khích tham gia vào Đề án, thông qua các hình thức hỗ trợ tài chính, ưu đãi tín dụng, khen thưởng cho các mô hình hoạt động tốt. Việc tạo ra các cơ chế huy động vốn từ nguồn ngân sách nhà nước và doanh nghiệp cũng sẽ giúp đảm bảo nguồn lực bền vững cho hoạt động của các tổ chức này.

Tại buổi tọa đàm, nhiều ý kiến còn cho rằng, chuyển đổi số là yếu tố quan trọng giúp tăng cường hiệu quả quản lý, giám sát và phát triển chuỗi giá trị trong Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý và giám sát sản xuất lúa, từ việc sử dụng phần mềm quản lý hoạt động khuyến nông đến giám sát phát thải khí nhà kính (MRV) sẽ giúp tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã, tổ hợp tác theo dõi và điều chỉnh quy trình sản xuất một cách chính xác.

Các nền tảng thương mại điện tử cũng sẽ giúp kết nối nông sản đến thị trường tiêu thụ rộng hơn, đảm bảo đầu ra ổn định và nâng cao giá trị cho sản phẩm lúa chất lượng cao. Các giải pháp này không chỉ giúp các tổ chức khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã, tổ hợp tác thực hiện tốt Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và bảo vệ môi trường.

Thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai 7 mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại 5 tỉnh Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp và Cần Thơ.

Cụ thể, các mô hình giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2% đến 24,2% nhờ giảm 30-50% lượng giống, tiết kiệm 30-70 kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và cắt giảm 30-40% lượng nước tưới. Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7,0%, giúp nâng cao thu nhập của nông dân thêm 12-50%, tương đương lợi nhuận tăng từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Quan trọng hơn, mô hình đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, với mức giảm trung bình 2,0-12,0 tấn CO2 tương đương/ha. Đặc biệt, toàn bộ sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp cam kết bao tiêu với giá cao hơn 200-300 đồng/kg thóc, tạo động lực mạnh mẽ cho nông dân tham gia.

×