Chuyến xe sầu riêng của chúng tôi di chuyển đến thành phố Lạng Sơn lúc 7 giờ sáng 30/11. Tiếp đó, chúng tôi nghỉ ngơi tại huyện Văn Lãng gần nửa ngày, trước khi nhận được cú điện thoại từ một người đàn ông chỉ dẫn xe đến bãi xe Lốp Thành Đạt thuộc xã Phú Xá, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn. Suốt thời gian nghỉ ngơi, máy phát điện vẫn chạy để đảm bảo nhiệt độ phù hợp cho trái sầu riêng.

Trước khi di chuyển, một tài xế giải thích cho tôi về vai trò của người đàn ông vừa gọi điện: "Từ giờ, ông này như ông Thiên Lôi, chỉ đâu làm đấy, cần làm thủ tục gì, đi đến đâu gặp ai, chi cái gì, có chỉ dẫn hết".

Bãi xe chúng tôi hướng đến, là nơi các chuyến xe đến để vệ sinh quả sầu riêng, một công đoạn nhằm đảm bảo hàng hóa xuất khẩu đáp ứng yêu cầu của thị trường Trung Quốc. Đây là nhu cầu của chủ hàng, doanh nghiệp để sầu riêng đạt chất lượng, có mẫu mã tốt nhất khi xuất bán. 

Tại đây, nhiều xe container đã xếp hàng để mở công, lấy sầu xuống để kiểm tra, bắt sâu. Cuối mỗi xe có khoảng 10 người thực hiện thao tác.

Chiếc xe công do Sung điều khiển lùi vào điểm được hướng dẫn, nơi đã có 12 người trải bạt chờ sẵn. Nhưng trước khi những người này vào việc, một công tác quan trọng nhất để xác định thành bại của hành trình vận chuyển được tiến hành: đo nhiệt độ sầu riêng.

Một người đàn ông khoảng 30 tuổi tiến đến chụp ảnh bảng điện tử thể hiện nhiệt độ trong container. Thùng container được mở ra trước sự chứng kiến của tài xế, người được chủ hàng ủy quyền. Một sọt sầu riêng bất kỳ được lấy xuống.

Khuôn mặt Sung đặc biệt nghiêm túc, mắt dán vào nhiệt kế trong tay người đàn ông. Đây là công đoạn gắn chặt với trách nhiệm của những tài xế như Sung, chuyển hàng đến nơi an toàn, đúng nhiệt độ.

Người đàn ông lấy một quả sầu riêng, cắm nhiệt kế vào để đo nhiệt độ. Chưa xong, một người được gọi đến bắt sâu cũng cầm nhiệt kế khác đo nhiệt độ cùng quả sầu riêng đó. Không gian chợt im lặng trong lúc chờ con số đo nhiệt độ. Kết quả, quả sầu báo nhiệt độ 16 độ C, đúng như yêu cầu của chủ hàng và tiêu chuẩn đặt ra của người mua hàng bên kia biên giới.

Nhìn cảm quan một vòng, trên thùng xe chưa phát hiện quả sầu nào chín đến mức bị nứt, cũng không có vỏ quả sầu nào bị thâm lại vì quá lạnh.

Lái xe thở phào, nói bằng giọng rất vui mừng: "May quá, mở công ra không có quả sầu nào bị nứt. Sầu mà cười thì người khóc, sầu thâm thì người câm luôn". Đến đây, Sung như trút được gánh nặng trách nhiệm bảo quản chất lượng sầu riêng trong suốt chặng đường vận chuyển. Anh chàng nhắc đi nhắc lại: "Mấy tỉ chứ có phải ít đâu".

Công việc kiểm tra hàng tiếp tục. Mã số, thông tin hàng hóa, hiện trạng hàng trên thùng xe cũng như biển số xe, mã container đều được một người đàn ông quay clip, chụp ảnh để gửi cho chủ hàng. 

Sau khi chủ hàng xác nhận các thông tin, đội thợ bắt sâu leo lên thùng container chuyển từng sọt sầu riêng xuống bắt đầu phân loại.

Để xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, các chủ hàng phải xử lý, hlàm sạch vỏ quả để loại bỏ quả bị dịch bệnh, thối hỏng hoặc biến dạng, lá, thân, tàn dư thực vật và đất... Trước đó phải tiến hành kiểm dịch thực vật, kiểm tra chất lượng sản phẩm đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu.

Từ vựa trái cây ở ĐBSCL, mỗi quả sầu riêng đều đã được ghi "lai lịch" cẩn thận. Thợ bắt sâu căn cứ vào ký hiệu, màu tem dán, màu sọt, thùng các tông, số lượng dây buộc để phân loại sầu riêng.

Cứ bốn người ngồi chia làm hai bên, phía trên là kệ được hàn giá treo năm bóng điện sáng choang, bắt đầu làm việc. Cầm trên tay một chiếc vòi hơi áp lực cao, mỗi người chăm chăm nhìn vào từng quả sầu riêng để phát hiện vết bẩn bám. Nếu không xịt sạch được, họ sẽ dùng bàn chải cọ, có vết sâu bọ sẽ dùng que sắt để gẩy ra. "Phải làm sạch từng quả, để đạt yêu cầu xuất khẩu", người phụ nữ đang khều vết bẩn còn sót lại trên sầu riêng giải thích.

Những quả sầu riêng được xử lý sạch sẽ được cho vào thùng các tông đóng lại. Từng thùng quả đạt tiêu chuẩn được gói lại, buộc dây đúng màu để phân loại. 100 sọt sầu riêng được những người này thao tác khoảng 3 giờ đồng hồ. 

Trong lúc thợ bắt sâu xếp hàng lên xe, người đàn ông đo nhiệt độ quay trở lại, thu 200 nghìn đồng tiền xe vào bãi và 100 nghìn đồng chi phí bơm thêm hơi tăng cường. Cho dù, chi phí làm sạch sầu riêng trị giá 4 triệu đồng/1 container được chủ hàng chi trả cho đối tác. Tài xế chỉ có nhiệm vụ vận chuyển, không phải trả thêm các chi phí liên quan đến kiểm tra chất lượng hàng hóa.

Khi chúng tôi thắc mắc, người đàn ông này bảo rằng để làm nhanh tránh sầu riêng bị hỏng phải tăng thêm vòi xịt, phải tăng cường máy bơm hơi! Lái xe bấm bụng trả thêm 100 nghìn đồng.

Chưa hết, trước khi đóng thùng xe container, một người phụ nữ trong nhóm "bắt sâu" tiến đến tài xế xin thêm tiền bồi dưỡng 200 nghìn đồng. Lý do: Dạo này công chở sầu ít, thu nhập giảm!

Chiếc xe container di chuyển đến cửa khẩu. Chi phí để xe vào bãi ở cửa khẩu là 30 nghìn đồng, ngay khi qua cổng, người đàn ông hướng dẫn cân xe tại trạm cân điện tử trong Bãi xe Tân Thanh, chi phí gần 100 nghìn đồng.

Chúng tôi tiếp tục được hướng dẫn đến kho ở cuối bến xe, tại đây người đàn ông tiếp tục mở thùng công ra kiểm tra trước xem có đúng thông tin đã gửi trên nhóm chung hay không. Người này bắc thang lên lấy các sọt, thùng sầu riêng khác nhau xuống chụp mã và thông số dán trên sọt, sau đó đóng thùng xe.

Mọi hoạt động xe di chuyển hay dừng đỗ khi đến tỉnh Lạng Sơn đều được nhóm người này thông báo trên một nhóm chung.

Công việc kiểm tra tại kho cơ bản hoàn tất, chúng tôi di chuyển đến quán cơm nằm trong bến xe để ăn trưa. Khi quay lại xe một nhóm 7 người gồm 4 nữ, 3 nam đã trải bạt, bắc thang lấy 10 sọt sầu riêng xuống xếp thành vòng tròn tquanh bạt.

Người nhà luật đến hỏi lái xe thu 200 nghìn đồng và thông báo: "Sầu còn phải đăng ký để kiểm dịch thực vật". Nhận tiền xong, người nhà luật gọi nhiều cuộc điện thoại cho ai đó không được nên lái xe máy đi tìm.

Khi nhóm thợ đang làm việc, một người đàn ông khoác trên mình bộ quần áo đồng phục kiểm dịch thực vật lái xe máy màu xanh, biển kiểm soát 12F5 – 3518 đi đến chọn mẫu. Người này cũng yêu cầu lái xe mở thùng container chụp ảnh rồi di chuyển đến xe khác. Bà Nguyễn Thị Hà, Chi cục trưởng Chi cục kiểm dịch thực vật vùng VII cho biết: "Theo quy định, quy trình nghiệp vụ kiểm dịch thực vật, đối với sầu riêng xuất khẩu mỗi lô hàng cán bộ kiểm dịch thực vật lấy 2 quả mang về phòng kỹ thuật của Trạm để thực hiện quy trình kiểm dịch thực vật".

Việc bốc xếp xong xuôi, xe container đóng thùng, một người đàn ông trong tổ bốc xếp lại đến hỏi lái xe 100 nghìn đồng để "uống nước". Tiếp đó, một người đàn ông khác đi xe máy đến thu tiền kho kiểm hóa. Số tiền: 246 nghìn đồng.

Xong hết các chi phí kể trên, xe sầu riêng được ra bãi đỗ chờ lệnh di chuyển qua cửa khẩu sang bên Trung Quốc giao hàng. Đúng 15 giờ chiều, chúng tôi nhận được điện thoại: "Di chuyển qua cửa khẩu anh ơi, nhanh". Chiếc xe ra đến cổng bến, tài xế nhận thêm một số giấy tờ rồi nộp thêm 400 nghìn đồng phí vào bến rồi ra cổng.

Trong 2 giờ đồng hồ vào Bến xe Tân Thanh làm thủ tục kiểm hóa, chờ xuất hàng, tài xế đã chi thêm hơn 1 triệu đồng chi phí các loại.

Ông Nguyễn Quang Tuấn - Giám đốc Công ty CP Vận tải và Thương mại Bảo Nguyên cho hay: "Trong bãi xe niêm yết công khai các chi phí dịch vụ, thu theo đúng quy định, đúng giá niêm yết. Bên cạnh đó còn có các chi phí theo quy định nhà nước như phí sử dụng hạ tầng cửa khẩu, phí, lệ phí kiểm dịch, ... ". Đối với một số khoản tiền tài xế phải chi ngoài, phía doanh nghiệp cho biết đó là "thỏa thuận dân sự" giữa lái xe với những người khác, không phải chi phí do doanh nghiệp quy định. 

Được biết quy trình xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc qua Cửa khẩu Tân Thanh đang được thực hiện theo Điều 4 Quy trình sử dụng Nền tảng cửa khẩu số tỉnh Lạng Sơn được ban hành kèm theo Quyết định số 941/QĐ-UBND ngày 2/6/2022. 

×