Trong Hoàng cung Thăng Long xưa, vào dịp Tết đến Xuân về, những nghi lễ được tổ chức tôn nghiêm, trang trọng thể hiện sự hưng thịnh của quốc gia, sự bình an, no ấm cho nhân dân. Các lễ trước Tết với ý nghĩa "Tống cựu nghinh tân"- tiễn cái cũ đi để đón năm mới về, góp phần tạo nên sức sống trường tồn cho các di sản văn hóa lịch sử truyền thống.

Nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc, phát huy giá trị văn hóa cung đình của khu di sản Hoàng Thành Thăng Long và chào Xuân Ất Tỵ, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức chương trình trình diễn tái hiện nghi lễ "Tống cựu nghinh tân" nhằm tái hiện các nghi thức, phong tục dân gian và cung đình độc đáo. Đây là những hoạt động góp phần gìn giữ phong tục tập quán tốt đẹp của cha ông, khơi nguồn tinh hoa văn hóa dân tộc và giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Theo PGS.TS Trần Đức Cường - Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam thì Tết Nguyên đán là lễ tiết truyền thống lớn nhất và thiêng liêng liêng nhất trong năm của dân tộc Việt Nam. Đây là sự kiện đánh dấu thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, khép lại những việc đã trải qua trong năm cũ và chờ đón những điều tốt đẹp trong năm mới với biết bao niềm vui và hy vọng.

"Đây là một trong những lễ tiết có nhiều phong tục độc đáo và mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa của người Việt trên khắp lãnh thổ Việt Nam. Đặc biệt, tại mảnh đất kinh kỳ ngàn năm văn hiến, văn hóa Tết Nguyên đán lại càng phong phú và đặc sắc. Nơi đây hội tụ và giao thoa giữa nền văn hóa cung đình và văn hóa dân gian truyền thống.

Thả cá chép, dựng cây nêu... theo nghi thức Hoàng cung tại Hoàng thành Thăng Long

Theo PGS.TS Trần Đức Cường, nghi lễ "tống cựu nghinh tân", khép lại năm cũ và đón chào mùa xuân mới với mong ước an vui, sum vầy, bao gồm lễ cúng ông Công - ông Táo, lễ phất thức, phong ấn, lễ tiến lịch, lễ tiến xuân ngưu, lễ dựng nêu... Đây là các nghi lễ truyền thống trong cung đình xưa, mở đầu cho chuỗi nghi lễ được nhà vua và triều đình thực hiện trong dịp Tết Nguyên Đán, diễn ra từ cuối tháng Chạp đến rằm Tháng Giêng.

Trong đó có thể nhắc đến một số nghi lễ như Lễ dựng cây nêu là nghi thức không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên đán tại Việt Nam. Cây nêu là biểu tượng của mùa xuân, mang những ý nghĩa tốt đẹp, phúc lành. Khi cây nêu được dựng lên trong Hoàng cung là lúc dân chúng cũng bắt đầu dựng nêu trước sân nhà mình.

Lễ tiến lịch và ban lịch thể hiện sự coi trọng của triều đình phong kiến đối với việc làm lịch cũng như quan tâm đến các hiện tượng thời tiết, khí hậu, ngày giờ tốt, vấn đề thiên thời địa lợi để phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống sinh hoạt hàng ngày của triều đình và nhân dân.

Lễ tiến xuân ngưu là một nghi lễ quan trọng được triều đình chuẩn bị công phu, tiến hành vào ngày Lập xuân với mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi và cầu mong một mùa xuân no ấm, đủ đầy.

Lễ Tết Chính đán là lễ thiết đại triều đầu tiên của triều đình diễn ra vào mùng 1 Tết. Đây là một nghi lễ triều hội, là dịp nhà vua, hoàng tộc và trăm quan gặp gỡ nhau ngày đầu năm mới, cùng chúc tụng cho nhà vua trường thọ, nhân dân ấm no yên vui. Các xứ trong cả nước dâng biểu mừng vua. Nhân dịp này nhà vua cũng ban yến, ban tiền thưởng xuân cho bách quan.

"Việc nghiên cứu, tái hiện nghi lễ cung đình ngày Tết cổ truyền tại Hoàng thành Thăng Long cần được phát huy, để khơi gợi những mạch nguồn văn hóa truyền thống, gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và đương đại, từ đó khích lệ sự quan tâm của du khách và các bạn trẻ đối với văn hóa truyền thống của dân tộc", PGS.TS Trần Đức Cường nhấn mạnh.

Ông Jonathan Baker - Đại diện của UNESCO tại Việt Nam cũng bày tỏ: "Nghi lễ "Tống cựu nghinh tân" hôm nay thực sự là một nét đẹp văn hoá độc đáo của người Việt bởi đây là sự kiện khởi đầu của Tết Nguyên đán của Việt Nam, giúp kết nối gần hơn với Tổ tiên và nhắc chúng ta về những phong tục truyền thống chào năm mới.

Tôi tin rằng, nghi lễ "Tống cựu nghinh tân" hôm nay sẽ cho chúng ta được chìm vào kho tàng di sản văn hoá phong phú của Việt Nam, mà nổi bật chính là phong tục truyền thống về ngày Tết Nguyên đán. Chẳng thế mà Đại hội đồng Liên hợp quốc lần thứ 78 đã chính thức ghi nhận ngày Tết Nguyên đán là ngày lễ của Liên hợp quốc kể từ năm 2024. 

Trước đó, vào tháng 8/2023, Việt Nam và 11 quốc gia khác đã cùng nhau đề nghị Liên hợp quốc ghi danh ngày Tết Nguyên đán. Kết quả này khẳng định sự cam kết chung của Liên hợp quốc với sự đa dạng và bao trùm của di sản văn hoá".

×