Bình luận
0
Trong bài “Ngôi vị Tể tướng trong diễn trình lịch sử Đại Việt thế kỷ XI-XVIII: nguồn gốc tên gọi và bản chất”, in trong sách Nghiên cứu Hán Nôm năm 2017 (Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia có phản biện), tác giả Phan Ngọc Huyền đã chỉ ra bản chất của ngôi vị này và trả lời câu hỏi Tể tướng là ai? Ai là tể tướng?
Từ việc tìm hiểu từ nguyên, tác giả cho rằng Tể tướng là một vị trưởng quan có quyền hành nhất, đứng đầu hàng ngũ quan lại thời phong kiến, là “trợ thủ cao cấp” giúp vua giải quyết các công việc quốc gia đại sự.
Trong lịch sử chế độ quân chủ Đại Việt, Tể tướng không phải là một chức quan cụ thể trong quan chế. Ở mỗi thời kỳ, ngôi vị này lại có tên gọi (định danh) khác nhau như: Thái úy (Phụ quốc Thái úy), Thống quốc Thái sư, Tư đồ phụ chính hoặc Đại tư đồ, Tả hoặc Hữu Tướng quốc, Bình chương quân quốc trọng sự, Tham tụng...
Tranh vẽ thái sư Trần Thủ Độ. Ảnh: Edu.
Theo Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, chức vị mang trọng trách như Tể tướng bắt đầu xuất hiện từ thời Tiền Lê. Phần “Quan chức chí”, mục “Tể tướng” có đoạn: “Chức Tể tướng, đời Đinh về trước không khảo rõ được. Lê Đại Hành đặt quan, mới có chức Tổng quản coi việc hưng dân (năm Hưng Thống thứ 7 [995] cho Từ mục làm chức ấy), tóm giữ việc nước, tức là công việc của Tể tướng”.
Đầu thời Lý ngôi vị Tể tướng là Tướng công, gắn với việc vua Lý Thái Tổ bổ nhiệm Trần Cảo. Từ thời Lý Thái Tông (1028-1054) trở đi, ngôi vị Tể tướng gắn với việc xuất hiện chức quan Phụ quốc Thái úy. Đến đời Nhân Tông lại thêm mấy chữ Kiểm hiệu Bình chương quốc công sự. Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, năm Thái Ninh 3 (1074) Lý Nhân Tông đã phục chức cho Lý Đạo Thành mời ông về triều, thăng từ Tả gián nghị đại phu trông coi châu Nghệ An lên làm Thái phó Bình chương quân quốc trọng sư. Mùa Thu năm sau (1075) vua lại cho Lý Thường Kiệt làm Thái úy.
Dưới thời Lý, ngôi Tể tướng thường gắn với các chức như: Thái phó Bình chương quân quốc trọng sự (Lý Đạo Thành, Tô Hiến Thành), Thái úy (Lý Thường Kiệt, Lưu Khánh Đàm…), Thái úy phụ chính hoặc Phụ quốc Thái úy (Trần Thừa…)…
Sang thời Trần, người được coi là Tể tướng đầu tiên của nhà Trần là Trần Thủ Độ được nhắc đến với hàm Thái sư. Năm 1225, Trần Cảnh lên ngôi đã cho Trần Thủ Độ là Quốc thượng phụ, sau lại tấn phong làm Thái sư thống đốc hành quân vụ chinh thảo sư, nắm giữ mọi việc cai trị trong nước.
Sau Trần Thủ Độ, những người ở ngôi Tể tướng đa phần giữ chức Tướng quốc Thái úy, sau đổi là Tả hoặc Hữu Tướng quốc, kiêm Kiểm hiệu đặc tiến khai phủ nghi đồng tam ty Bình chương sự.
Các chức quan được coi như ngôi vị Tể tướng dưới thời Trần gồm: Thái sư (Trần Nhật Duật), Tướng quốc Thái úy (Trần Nhật Hiệu, Trần Quang Khải), Tả hoặc Hữu tướng quốc (Cung Định vương phủ, Nguyên Trác), Tư đồ phụ chính (Trần Nguyên Đán), Thái sư Bình chương quân quốc trọng sự, Quốc tổ chương hoàng (Hồ Quý Ly)…
Tranh vẽ chân dung Hồ Quý Ly.
Đầu thời Lê sơ, triều đình vẫn theo chế độ cũ nhà Trần, đặc chức Tướng quốc, gia phong Bình chương quân quốc trọng sự. Các chức danh gắn với ngôi vị Tể tướng đầu thời Lê sơ có Tư đồ, Hữu tướng quốc (Hoàng tử Tư Tề), Tư đồ, Tả tướng quốc (Trần Nguyên Hãn), Đại tư đồ (Lê Sát), Thái úy (Trịnh Khả, Lê Thụ)...
Đến Hồng Đức (1470-1479), Lê Thánh Tông với cải cách quan chế đã bãi bỏ chức ấy, nên ngôi Tể tướng tạm thời bị xóa bỏ trong các đời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông và Lê Uy Mục. Đến đời Hồng Thuận (1509-1516), Lê Tương Dực đã cho đặt chức Bình chương phụ quốc, lại có tên gọi là Thừa tướng, Thượng tế… Nhân vật cuối cùng nắm quyền Tể tướng thời Lê sơ chính là Mạc Đăng Dung với sự kiện năm Thống Nguyên thứ 3 (1524), vua Lê Cung Hoàng buộc phải tiến phong Mạc Đăng Dung làm Bình chương quốc quân trọng sự Thái phó Nhân quốc công. Sau sự kiện này, nhà Lê sơ cũng sụp đổ với việc lên ngôi của vương triều nhà Mạc.
Thời Nam - Bắc triều, nổi lên tên tuổi của vị Tể tướng đồng thời cũng là quyền thần dưới thời Mạc Phúc Nguyên là Lê Bá Ly. Trước khi bỏ nhà Mạc theo về với nhà Lê, 1549, Lê Bá Ly làm Thái tể Phụng quốc công. Về phía nhà Lê Trung hưng, ngôi vị Tể tướng có nhiều dấu ấn trong thời kỳ đầu trước hết phải kể đến Trịnh Kiểm. Với công lao to lớn trong sự nghiệp trung hưng nhà Lê, Lượng quốc công Trịnh Kiểm được vua Lê tấn phong là Thượng tướng Bình chương quân quốc trọng sự. Sau Trịnh Kiểm, Trịnh Tùng nắm quyền được phong chức Tả tướng Thái úy, đều là công việc của Tể tướng và có thực quyền rất lớn.
Tranh vẽ chân dung Trịnh Kiểm.
Sau khi đánh đuổi nhà Mạc ra khỏi Thăng Long, phủ chúa được thiết lập ngay cạnh cung vua, họ Trịnh khẳng định thực quyền của mình bằng việc từng bước thiết lập một hệ thống quan chức ở phủ chúa tương đương với chính quyền bên cung vua. Năm 1600, chúa Trịnh Tạc bãi bỏ chức Tả, Hữu tướng và Bình chương của thời trước, đặt ra chức Tham tụng đảm đương công việc của Tể tướng. Năm 1601 đặt thêm chức Bồi tụng cũng là chức vụ quan trọng làm trong phủ chúa. Nhiệm vụ của tham tụng, bồi tụng là trực tiếp làm trong phủ chúa.
Gắn với chức quan Tham tụng, thời Lê trung hưng có nhiều cái tên nổi tiếng như Vũ Duy Chí, Nguyễn Quý Đức, Nguyễn Công Trứ.
Đến cuối đời Lê Trung hưng, vua Lê Chiêu Thống sau khi lên ngôi (1786) muốn điều chỉnh tên gọi, đổi Tham tụng làm Bình chương sự, Bồi tụng làm Tham tri chính sự giống như thời Trần và thời Lê sơ để nhằm thu lấy quyền họ Trịnh. Về sau do có sự can thiệp của triều thần nên đành chấp nhận sửa định tên quan theo phương án giữ lại một ít danh hiệu cũ và đặt chức Bình chương kiêm Tham tụng và Tham tri kiêm Bồi tụng. Sau khi Trịnh Bồng bị Nguyễn Hữu Chỉnh dẹp, tháng 12 năm 1786, Lê Chiêu Thống phong Chỉnh làm Đại tư đồ, tước Bằng trung công. Đầu năm 1787, phong Phan Lê Phiên (cùng vây cánh Chỉnh) làm Bình chương sự. Đây là chức quan giữ ngôi vị Tể tướng cuối cùng thời Lê trung hưng.
Tiểu Long Nữ là một trong những nhân vật nữ chính nổi bật của Kim Dung, không chỉ bởi nhan sắc tuyệt trần mà còn bởi võ công thượng thừa và tính cách độc đáo.
Nam diễn viên nổi tiếng một mình chăm sóc con nhỏ, hé lộ cuộc sống đầy khó khăn và bất ổn. Áp lực công việc và trách nhiệm làm cha đè nặng lên anh.
Chia sẻ
Sở Công Thương TP.HCM tiến hành kiểm tra nhiều siêu thị lớn đang phân phối sản phẩm Tick xanh trách nhiệm. So với giai đoạn đầu triển khai, các siêu thị đều nói điều bất ngờ về các sản phẩm Tick xanh.
Chia sẻ
CEO Xanh SM (GSM), ông Nguyễn Văn Thanh cho biết công ty đã đạt mốc 1 triệu chuyến xe mỗi ngày, tương đương quy mô phục vụ 30 triệu lượt hành khách mỗi tháng.
Chia sẻ
Tại bang Chiapas của Mexico, tình trạng thiếu nước sạch nghiêm trọng đã khiến nhiều người dân sử dụng Coca-Cola thay thế trong sinh hoạt.
Chia sẻ
Với hơn 13,6 tỷ USD vốn FDI thực hiện - mức cao nhất trong 5 năm và 24,09 tỷ USD vốn đăng ký – tăng 27,3% so với cùng kỳ, Việt Nam đang khẳng định vị thế là điểm đến đầu tư chiến lược tại châu Á. Bên cạnh những lĩnh vực thu hút FDI truyền thống, Chính phủ đã tăng tốc cải cách hạ tầng, thể chế và môi trường đầu tư để đón làn sóng FDI thế hệ mới, chuyển từ “thu hút đầu tư đại trà” sang chiến lược “lọc chọn nhà đầu tư tạo giá trị dài hạn”.
Chia sẻ
Trận mưa lớn chiều 5/8 đã làm nhiều tuyến đường tại phường Thủ Đức, đặc biệt là khu vực quanh chợ Thủ Đức, bị ngập sâu, tái khẳng định những thách thức về cơ sở hạ tầng thoát nước của thành phố.
Chia sẻ
ĐT nữ Việt Nam hứa hẹn có màn ra quân tưng bừng trước đối thủ yếu Campuchia. Đây cũng là trận ra quân của thầy trò HLV Mai Đức Chung tại giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025.
Chia sẻ
Ăn 2 loại rau này trong mùa hè giúp thanh lọc cơ thể trong những ngày nóng bức, cơ thể nhẹ nhàng, mát mẻ, đơn giản xào tỏi cũng ngon.
Chia sẻ
Tổng thống Donald Trump phát biểu với các phóng viên rằng Mỹ đang nỗ lực để rút lui khỏi "mớ hỗn độn" của cuộc xung đột Ukraine.
Chia sẻ
Ngày 5/8, thông tin từ Văn phòng UBND tỉnh Lâm Đồng cho biết, đã có văn bản gửi các cơ quan của tỉnh, truyền đạt ý kiến của Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, về đề nghị của nhà đầu tư muốn tái khởi động hạng mục dân dụng của sân bay Phan Thiết.
Chia sẻ
Theo thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương, Bộ đang thực hiện một bước ngoặt lớn trong chiến lược phát triển khoa học – công nghệ: từ mô hình “tự đề xuất” rời rạc sang cách tiếp cận “đặt hàng” có chủ đích với các công nghệ chiến lược.
Chia sẻ
Bảy năm kể từ sau scandal trốn thuế chấn động, Phạm Băng Băng chuyển hướng sang kinh doanh và đạt được thành công bước đầu.
Chia sẻ
Biến đổi khí hậu làm nhiệt độ trái đất dần nóng lên và độ ẩm trong không khí tăng cao - điều này tạo điều kiện cho bọ ve sinh sôi, kéo theo sự gia tăng của bệnh Lyme (bệnh viêm nhiễm do bọ ve cắn) và nhiều bệnh truyền nhiễm khác tại Mỹ và Canada.
Chia sẻ
Liên quan vụ giết người ở Campuchia, một người đàn ông Trung Quốc nhập cảnh trái phép vào Việt Nam, giấy tờ của anh ta được một sĩ quan Cục Xuất, nhập cảnh Bộ Công an nhập “khống dữ liệu”, giúp được ở lại trái phép.
Chia sẻ
Lực lượng chức năng TP.HCM đang vào cuộc xác minh, làm rõ đoạn clip ghi lại cảnh 2 người đàn ông cầm gậy đuổi, đánh nhau gây náo loạn trên đường Tô Ngọc Vân.
Chia sẻ
PVF-CAND đang nỗ lực tăng cường lực lượng để chuẩn bị cho V.League 2025/2026 và đội bóng này vừa mượn được tiền vệ Đỗ Văn Thuận vốn thuộc biên chế CLB Ninh Bình.
Chia sẻ
Cùng hàng trăm tình nguyện viên, Chủ tịch UBND xã Măng Ri (Quảng Ngãi) băng rừng vào vườn trồng sâm Ngọc Linh nằm sâu trong núi, giúp người dân khôi phục số cây gãy, đổ do ảnh hưởng bão số 3 vừa qua.
Chia sẻ
Ngành hàng không đang bước vào giai đoạn tăng tốc với hệ thống sân bay hiện đại, mạng đường bay mở rộng và đội máy bay ngày càng lớn mạnh. Với mục tiêu đưa hàng không trở thành ngành kinh tế chiến lược, Việt Nam đặt kỳ vọng đạt 300 triệu lượt khách/năm vào 2030 và hình thành hai sân bay quy mô khu vực tại Long Thành và Gia Bình.
Chia sẻ
Sau khi bị tuyên phạt tổng cộng 30 năm tù, Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Tập đoàn Phúc Sơn, cùng 14 bị cáo khác, trong đó có nhiều cựu lãnh đạo tỉnh Vĩnh Phúc, Quảng Ngãi, đã nộp đơn kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt.
Chia sẻ
Ngày 6/8, đại diện Đội tuần tra kiểm soát giao thông đường bộ cao tốc số 6, phòng 6, Cục Cảnh sát Giao thông (Bộ Công an) cho biết, đã ra quyết định xử phạt tài xế xe khách giường nằm điều khiển xe chạy vào làn khẩn cấp trên cao tốc Phan Thiết - Dầu Giây.
Chia sẻ
Tổ chức tư vấn về các xu hướng toàn cầu có tên Trung tâm Địa chính trị (Center for Geopolitics) của ngân hàng lớn nhất nước Mỹ JP Morgan Chase vừa đưa ra báo cáo nghiên cứu về Ukraine, cho rằng kết cục khả dĩ nhất của cuộc chiến là một thỏa thuận hòa giải giữa Nga và Ukraine, không có quân đội nước ngoài cũng như không có đảm bảo an ninh.
Chia sẻ
Khi con rể bị lực lượng chức năng dừng xe kiểm tra, thông báo lỗi vi phạm, ông Nguyễn Văn Thân (sinh năm 1971) đã lăng mạ rồi cầm dao đe dọa Cảnh sát Giao thông.
Chia sẻ
Mưa lớn vào đêm 5/8 khiến lục bình và rác thải bị cuốn theo, gây áp lực mạnh cuốn trôi hoàn toàn một cây cầu dân sinh trên rạch Ông Bố.
Chia sẻ
Thực tế, cuộc sống của các hoàng đế nơi Tử Cấm Thành không sung sướng như nhiều người vẫn tưởng. Đặc biệt, triều nhà Thanh cực kỳ coi trọng tổ huấn và di chế, do đó việc sinh hoạt của các hoàng đế hầu như không có tự do.
Chia sẻ
Vào ngày 05/8/2025, hệ thống khí Nam Côn Sơn do Công ty Đường ống khí Nam Côn Sơn (PV GAS NCSP) đại diện Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) quản lý và vận hành đã đạt cột mốc vận chuyển an toàn 110 tỷ m3 khí.
Chia sẻ
Chuỗi sự kiện “Đổi xăng lấy điện - Cùng VinFast kiến tạo tương lai xanh” của VinFast tại TP.HCM, Đồng Nai, Nghệ An và Bắc Ninh đã thu hút hàng nghìn khách hàng. Rất đông người dân ở 4 tỉnh, thành phố đã đổi xe xăng cũ, lên đời xe điện nhẹ nhàng nhờ chính sách linh hoạt, hấp dẫn của VinFast.
Chia sẻ
Tổng Bí thư Tô Lâm tin tưởng đội ngũ trí thức, nhà khoa học, văn nghệ sỹ Việt Nam tiếp tục là lực lượng tiên phong, là ngọn lửa mở đường cho dân tộc ta tiến lên mạnh mẽ, vững chắc, tự tin bước vào tương lai.
Chia sẻ
Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ” diễn ra vào sáng 6/8 tại phường Thành Vinh, tỉnh Nghệ An. Đây là diễn đàn nhằm thúc đẩy chuỗi liên kết bền vững, nâng cao giá trị dứa, chè và cây ăn quả có múi của vùng.
Chia sẻ
Lệ Quyên đang tìm hiểu và xử lý các trang tin đưa tin sai lệch, vu khống liên quan chuyện cô bị bạn trai Lâm Bảo Châu lừa mất biệt thự trăm tỷ đồng.
Chia sẻ
Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng xử phạt một công ty vì "không thu gom, lưu giữ chất thải nguy hại" là các vỏ thùng chứa hóa chất Acrylic Acid 33%.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Minh Châu 
