Tết Thanh minh có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Vào ngày này, con cháu dù có đi làm ăn xa cũng thường trở về để đi tảo mộ và sum họp với gia đình.

Trong dịp Thanh minh tại các khu nghĩa trang thường trở nên đông đúc, nhộn nhịp. Những cụ già sẽ lo khấn vái nơi phần mộ. 

Trẻ em cũng được theo người lớn để đi tảo mộ nhằm dạy cho trẻ biết đến những ngôi mộ của gia tiên và biết kính trọng, bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên qua tục viếng mộ.

Theo TS Trần Long - Trưởng bộ môn Văn hóa Việt Nam, ở Việt Nam, tục tảo mộ tồn tại chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc vào tới đèo Hải Vân, cùng một số ít gia đình ở miền Nam. Theo phong tục của người miền Bắc thì tháng 3 thời tiết bắt đầu ấm lên, cỏ mọc nhiều nên cần dọn dẹp mồ mả tổ tiên (ở miền Nam việc rẫy mả thường làm trước Tết - con cháu tranh thủ cùng dọn dẹp nhà cửa đón Tết).

Do lịch âm - dương thường chênh nhau khoảng 1 tháng nên nhiều khi hai tết trùng nhau - khiến nhiều người nhầm tưởng Tết Hàn thực là tên gọi khác của Tết Thanh minh. Có thể phân biệt 2 tết này như sau:

- Tết Thanh minh bắt đầu từ ngày 4/4, hoặc ngày 5/4 và tiết khí Thanh minh kéo dài khoảng 20 - 21/4 theo lịch dương lịch hằng năm. Tết này người dân đi tảo mộ, tưởng nhớ người đã mất.

- Tết Hàn thực diễn ra vào ngày 3/3 âm lịch - được lưu truyền theo quan niệm dân gian (chủ yếu ở các tỉnh phía Bắc). Là Tết ăn đồ lạnh (có nguồn gốc từ Trung Quốc qua câu chuyện của ông Giới Tử Thôi thời Đông Chu liệt quốc), người dân cúng ông bà tổ tiên bằng bánh trôi, bánh chay.

4 ngày tốt nhất để đi tảo mộ trong Tết Thanh minh 2023

Tiết Thanh Minh 2023 vào ngày mùng 5/4 dương lịch - tức vào ngày 15/2 âm lịch (trúng vào thứ tư, tức Ngày Quý Tị, tháng Ất Mão, năm Quý Mão), với các giờ được cho là tốt gồm

• Giờ Sửu (01h-03h)

• Giờ Thìn (07h-09h)

• Giờ Ngọ (11h-13h)

• Giờ Mùi (13h-15h)

• Giờ Tuất (19h-21h)

• Giờ Hợi (21h-23h)

Theo Chuyên gia phong thủy Master Phùng Phương, trong tiết Thanh minh để mọi việc được diễn ra may mắn, suôn sẻ người dân có thể lựa chọn ngày đẹp để đi tảo mộ. Các ngày phù hợp cho việc tảo mộ trong tiết Thanh minh gồm 4 ngày sau:

- Ngày 6/4 (tức ngày 16/02 AL) vào giờ Mão 5h - 7h có Trực Mãn phù hợp với việc thỉnh cầu, đón nhận mong cầu tích cực và Sao Giác thuận lợi cho việc tu tạo, tu trúc phần mộ địa.

- Ngày 09/04 (tức ngày 19/02 AL) vào giờ Tỵ 9h - 11h có Sao Phòng (Cát) tốt cho các công việc tế tự, thỉnh cầu thần linh nói chung.

- Ngày 14/04 (tức ngày 24/02 AL) vào giờ Thìn 7h - 9h & giờ Mùi 13h - 15h có Cát Thần: Nguyệt Đức, Thiên Đức, Tư Mệnh, Đại Minh phù hợp làm các công việc liên quan đến mộ phần.

- Ngày 18/04 (tức ngày 28/02 AL) vào giờ Tỵ 9h - 11h có Sao Thất (Cát) tốt cho các công việc tế tự, tảo mộ.

Giờ đẹp để lên hương và tiến hành việc tảo mộ người dân có thể tự tính, hoặc nhờ người có kiến thức phong thủy chọn giúp.

Theo Phong thủy sư Tam Nguyên, vào tiết Thanh minh con cháu sẽ chọn ngày phù hợp để tề tựu đông đủ cùng nhau đi tảo mộ, thăm viếng mộ phần tổ tiên, thắp nén hương, bày hoa quả... để tưởng nhớ cội nguồn - là truyền thống tâm linh tốt đẹp có từ ngàn đời xưa.

Lễ cúng Tết Thanh minh 2023

Lễ vật cúng Thanh minh không quá cầu kỳ nhưng phải đầy đủ để cúng 2 nơi là phần mộ tổ tiên và cúng gia tiên ở nhà.

Tết Thanh minh là ngày lễ quan trọng trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của Việt Nam, mang ý nghĩa tri ân các bậc sinh thành và tưởng nhớ những người thân đã khuất.

Trong ngày Thanh minh, người Việt thường cúng lễ tại cả hai nơi là phần mộ tổ tiên và cúng gia tiên ở nhà, do đó cần chuẩn bị 2 lễ cúng.

Chuẩn bị lễ cúng khi đi tảo mộ trong Tết Thanh minh 2023

Khi đi tảo mộ trong tết Thanh Minh, việc chuẩn bị những vật phẩm cúng lễ sao cho đầy đủ là rất quan trọng. Các vật phẩm dâng hương có thể là lễ chay hoặc lễ mặn (các gia đình thờ Phật thì chỉ dâng lễ chay). 

• Các lễ vật gồm: Hương, đèn, chè, quả, rượu, nước trong, trầu cau và tiền vàng.
• Mâm cỗ chay gồm: Xôi chè, oản chuối, bánh trái, chai nước, gạo muối, bỏng, bơ, chén mật ong.
• Mâm cỗ mặn ngoài những thứ trên có thêm rượu thịt, chân giò, gà luộc hoặc khoanh giò.

Nếu có nhiều bát hương thì bát nào cũng phải thắp hương, còn lễ vật đặt trên bàn có thể chung. 

Khi đi tảo mộ, công việc chính là sửa sang các ngôi mộ cho sạch sẽ, đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ, sau đó mới đặt lễ vật cúng Tết Thanh minh. 

Cúng xong, đợi hương cháy khoảng 2/3 thì lễ tạ, hóa vàng và xin lộc về nhà để làm lễ gia thần và gia tiên ở nhà. Bài cúng nếu được viết ra giấy thì đọc xong cũng đem hóa.

Ngoài ra cũng cần cắm những ngôi mộ gần cạnh đó mỗi mộ một nén hương để tỏ lòng kính trọng và chia sẻ sự thành kính với những ngôi mộ không được chăm sóc cẩn thận hay vô chủ, không có người viếng thăm.

Lễ cúng Tết Thanh minh 2023 tại nhà

Phần lễ vật cúng tại nhà không yêu cầu quá cầu kỳ, tùy vào điều kiện của mỗi gia đình hoặc phong tục tập quán của mỗi địa phương để chuẩn bị.

Bạn có thể làm mâm cúng Tết Thanh minh với đầy đủ các món mặn như xôi, gà luộc, giò, canh măng, miến, thêm đĩa xào… và một số lễ vật khác như hoa quả, hoa tươi, trầu cau, vàng mã... Các gia đình Phật tử chuẩn bị mâm cúng chay.

Một số gia đình không nấu cỗ cúng Tết Thanh minh, chỉ thắp hương với hoa và quả tươi, trà, bánh kẹo... để tỏ lòng tưởng nhớ, tri ân tổ tiên.

Trước khi cúng, cần dọn dẹp nhà cửa cho gọn gàng sạch sẽ, lau sạch bàn thờ gia tiên. Người cúng phải mặc quần áo sạch sẽ, chỉnh tề rồi lên hương, vái lạy tổ tiên và đọc văn khấn. Khi một tuần hương cháy hết thì gia đình có thể hóa vàng và xin thụ hưởng lộc.

Lưu ý khi làm lễ cúng Tết Thanh minh 2023