Chùa được công nhận điểm du lịch OCOP 4 sao

Chùa trước đây có đủ 100 gian, nhưng bị mai một dần trong chiến tranh. Hiện đang được trùng tu để đủ số gian như đúng tên gọi của mình trong lịch sử. Chùa Trăm Gian được UBND tỉnh Hải Dương cũ nay là thành phố Hải Phòng mới, công nhận điểm du lịch năm 2019, được gắn biển OCOP 4 sao năm 2024.

Với quần thể kiến trúc chùa gần như khép kín, có rất nhiều công trình hạng mục như gác chuông, tiền đường, tam bảo, nhà mẫu, nhà khách, nhà tứ ân, nhà tổ. Trên mỗi bức đại tự, cột xà, hoành rui, đầu đao, bờ nóc…Trong ngôi cổ tự này đều được tạo tác chạm trổ công phu mềm mại mang đậm giá trị nghệ thuật điêu khắc.

Ấn tượng đầu tiên khi bước chân vào ngôi chùa là không gian thanh tịnh với những mái ngói rêu phong, hành lang vắng lặng, vườn tháp cổ kính. Được xây dựng với quy mô lớn vào thế kỷ XVII và được trùng tu nhiều lần vào thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX nên kiến trúc ngôi chùa còn nguyên dấu ấn cổ kính.

Chùa nằm trong một quần thể kiến trúc gần như khép kín từ phía đông, mở đầu là gác chuông với 5 gian bít đốc, 3 gian giữa chồng diêm, mái cong. Gác chuông treo quả chuông được đúc năm Thành Thái thứ 2 (1890) cao 125 cm. Cách gác chuông 2 m về phía sau là tiền đường 7 gian dài 16 m, rộng 8 m, nối liền với tiền đường là 3 gian tam bảo dài 11 m, rộng 8 m tạo thành hình chữ đinh.

Bà Nguyễn Thị Dậu (68 tuổi) xã An Bình, huyện Nam Sách cũ nay là xã An Phú, thành phố Hải Phòng cho biết, chùa Trăm Gian đã gắn bó với tuổi thơ của bà và bao thế hệ người dân nơi đây. Hình ảnh cây đa, bến nước, sân đình đã in đậm trong tâm trí của bà.

“Tôi cảm thấy rất tự hào khi mỗi lần được ai đó nhắc đến tên ngôi chùa. Từ khi chùa được trùng tu, mở rộng, các phật tử và người dân từ các nơi đến tham quan, vãn cảnh, sinh hoạt văn hóa tâm linh đông hơn trước " - bà Dậu nói.

Kiến trúc độc đáo

Ba mặt của tam bảo là một sân hẹp, bên trái tam bảo là nhà mẫu. Bên trái nhà mẫu là hai nhà khách nối liền nhau, nhà ngoài 3 gian, nhà trong 5 gian. Phía sau tam bảo là nhà Tứ Ân gồm 7 gian, rồi đến nhà tổ. Sau nhà tổ có một khoảng sân rộng 4 m, tiếp đó là nhà cung gồm 9 gian.

Nối nhà khách với nhà cung là một hành lang 8 gian 2 chái. Phía sau chùa là một vườn tháp gồm 10 ngôi, trong đó có 9 ngôi được xây dựng vào thời Nguyễn và 1 ngôi được xây dựng năm 2003. Quay vào một sân rộng trên 1.000 m2 là nhà tháp, nhà tăng, am trong, am ngoài và nhiều công trình phụ trợ khác.

Tương truyền chùa Trăm Gian có từ thời Lý (khoảng thế kỷ XI). Đến thời Trần, tướng quân Nguyễn Huy Tĩnh đóng quân tại chùa để chặn quân Nguyên từ hướng sông Bạch Đằng đánh vào Thăng Long. Đến triều nhà Lê, ngôi chùa được xây dựng với quy mô lớn. Thời điểm đó có người trong làng họ Nguyễn, Phật hiệu là Diệu Quang tu học theo dòng Trúc Lâm trụ trì tại chùa. Hàng năm, cứ đến tiết lập hạ là ông mở lớp giảng kinh Phật nên tăng ni theo học rất đông.

Đến thời kháng chiến chống Pháp và Mỹ, ngôi chùa là cơ sở cách mạng, sau này một phần chùa trở thành trụ sở UBND xã An Bình cũ. Khi UBND xã xây trụ sở mới, ngôi chùa trở lại thành điểm sinh hoạt văn hóa của nhân dân trong vùng.

Đại đức Thích Tục Phương, trụ trì chùa Trăm Gian cho biết, theo sử sách ghi chép, chùa Trăm Gian trước kia chỉ là một ngôi chùa nhỏ, tường đất, mái tranh. Vào thời Lê Cảnh Hưng (hậu Lê), có nhà sư trụ trì chùa kiêng không ăn 5 thứ ngũ cốc, mỗi ngày chỉ ăn một bìa đậu phụ và 2 mớ rau muống nên dân gian phong là cụ Tổ Rau.

 Nhà vua thấy lạ, bèn cho triệu nhà sư vào Triều một mặt giảng Kinh Phật cho nhà vua và Triều thần, một mặt sai nội y kiểm tra sức khoẻ có đúng như lời đồn.

Khi thấy kết quả kiểm tra là đúng, cụ Tổ Rau được vua ban thưởng, vua cho cụ 2 lựa chọn, 1 là nhận một chức tước trong Triều hai là nhận phần thưởng bằng kim ngân. Cụ Tổ Rau xin phép nhà vua được nhận kim ngân để về xây dựng chùa và dựng tượng nhà vua thờ tại chùa. Vì thế, chùa  Trăm Gian có tên từ đó.

Với vai trò là người đứng đầu, tiếp quản, điều hành mọi hoạt động của ngôi Cổ tự, đại đức Thích Tục Phương tiếp tục bảo tồn các giá trị đặc biệt về lịch sử và văn hóa của ngôi chùa.

Đến nay, tại chùa Trăm Gian còn lưu giữ được hàng trăm cổ vật có giá trị như các pho tượng Phật có niên đại thời Lê và thời Nguyễn, trong đó có tượng Trúc Lâm tam tổ, nhiều đại tự, câu đối, bát hương cổ, bia đá...

Đặc biệt, mới đây chùa đã được trùng tu xây dựng lại những gian bị mai một trong chiến tranh, hiện đã đủ 100 gian như cái tên gọi trong lịch sử.

Ngoài những cổ vật quý hiếm, chùa Trăm Gian còn nổi tiếng với những mộc bản kinh Phật phục vụ in ấn. Ngôi chùa còn lưu giữ được hơn 700 mộc bản kinh Phật thuộc 7 đầu sách kinh. Trong 7 đầu sách này có 2 đầu sách là Di Đà sớ sao (kinh giảng về cõi Tây Phương cực lạc) và Nhân vương hộ quốc (lời Phật dạy cho các bậc quân vương, hoàng thân quốc thích về cách cai quản đất nước) đã thất lạc nhiều bản.

Còn 5 đầu sách giữ được trọn vẹn là Giới đàm tăng (dành cho các nhà sư lên chức thụ giới), Giới đàm ni (dành cho các ni lên chức thụ giới), Dược sư đề cương (sách thuốc), Nhật tụng (khóa lễ hằng ngày).

Đặc biệt là bộ Khóa Hư Lục - pho sách Phật giáo của Việt Nam do Trần Thái Tông (1218-1277) biên soạn. Cách đây khoảng 5-6 năm, đại đức Thích Tục Phương, trụ trì chùa Trăm Gian đã cho khôi phục một số mộc bản kinh Phật còn lưu giữ tại chùa.

Số mộc bản kinh Phật này được nhà sư Viên Giác cho khắc từ thời vua Minh Mạng (1791-1841) đến thời vua Tự Đức (1829-1883) để giảng đạo. Chữ được khắc trên các mộc bản thuộc sách Nhật tụng một nửa là chữ Hán, một nửa là chữ Nôm, còn tất cả chữ khắc trên các mộc bản khác là chữ Hán. Không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử văn hóa từ lâu chùa Trăm Gian đã trở thành điểm sinh hoạt văn hóa, điểm tựa tâm linh, là nơi giáo dục lịch sử địa phương của cả nước.

×