Lịch sử sáp nhập, tách ra của ba tỉnh Lâm Đồng, Bình Thuận, Đắk Nông

Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14/4/2025 phê duyệt Đề án Sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính (ĐVHC) các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp do Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình ký ban hành, trong số các phương án sắp xếp cấp tỉnh, đề án xác định nhập tỉnh Đắk Nông, tỉnh Bình Thuận và tỉnh Lâm Đồng thành 1 tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Lâm Đồng, trung tâm hành chính - chính trị đặt tại TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng hiện nay.

Diện tích tự nhiên của tỉnh Lâm Đồng mới là 24.233,1 km2, quy mô dân số 3.324.400 người.

Thực tế, trong quá trình hình thành, phát triển 3 tỉnh Lâm Đồng, Bình Thuận, Đắk Nông như hiện nay, có thời điểm, một phần diện tích của từng tỉnh cũng đã có sự giao thoa, sáp nhập.

Đối với tỉnh Lâm Đồng, theo thông tin trên Trang thông tin Sở Ngoại vụ Lâm Đồng, lịch sử hình thành vùng đất Lâm Đồng có thể kể từ ngày 1/11/1899, chính quyền Pháp lập tỉnh Đồng Nai Thượng, tỉnh lỵ đặt tại Di Linh.

Năm 1903, chính quyền Pháp bãi bỏ tỉnh Đồng Nai Thượng, chuyển thành đại lý hành chính Di Linh, do đại diện của Công sứ Bình Thuận cai trị. Năm 1913, nhập đại lý Đà Lạt với đại lý Di Linh, gọi chung là đại lý Di Linh và vẫn thuộc tỉnh Bình Thuận

Ngày 6/1/1916, thành lập tỉnh Lâm Viên, gồm đại lý Đà Lạt mới lập lại và đại lý Di Linh, tách từ tỉnh Bình Thuận, tỉnh lỵ đặt tại Đà Lạt. Tỉnh Lâm Viên còn được gọi là Langbiang hay Lâm Biên. 

Ngày 31/10/1920: xóa bỏ tỉnh Lâm Viên, một phần lập ra thành phố Đà Lạt, phần còn lại lập lại tỉnh Đồng Nai Thượng, tỉnh lỵ đặt tại Di Linh. Năm 1928 chuyển tỉnh lỵ tỉnh Đồng Nai Thượng về Đà Lạt. Ngày 8/1/ năm 1941, lập lại tỉnh Lâm Viên.

Ngày 19/5/1958, tỉnh Đồng Nai Thượng đổi tên thành tỉnh Lâm Đồng, đồng thời tách một phần đất sáp nhập với thành phố Đà Lạt, thành lập tỉnh Tuyên Đức. Sau đó, tỉnh Lâm Viên sáp nhập với tỉnh Đồng Nai Thượng thành tỉnh Lâm Đồng. Tháng 2/1976, sáp nhập tỉnh Lâm Đồng và tỉnh Tuyên Đức thành tỉnh Lâm Đồng mới.

Đối với tỉnh Bình Thuận, theo thông tin trên báo Bình Thuận, có lẽ địa danh Bình Thuận xuất hiện sớm nhất vào năm Đinh Sửu (1697).

Khi ấy là một phủ của trấn Thuận Thành, sau khi Hiển Tông Hiếu Minh Hoàng đế sai Chưởng cơ Nguyễn Hữu Kính dẹp được nạn loạn Vua Chiêm Bà Tranh và chiếm được phần đất cuối cùng của Champa từ Phan Rang đến xứ Chân Lạp. 

Thời vua Gia Long đặt lại dinh Bình Thuận. Đến Minh Mạng thứ 4 (1823) đặt lại phủ Bình Thuận có 2 huyện An Phước và Hòa Đa. 

Trong quãng thời gian gần 130 năm đó, Bình Thuận qua nhiều lần thay đổi cấp hành chánh dinh, trấn, phủ bao gồm một phần đất của Ninh Thuận, Lâm Đồng và phía nam Tây Nguyên. 

Có thể kể đến một số dấu mốc đáng nhớ như: Năm 1697, chúa Nguyễn lập Bình Thuận phủ, sau đổi thành Bình Thuận dinh.

Tháng 2/1976, tỉnh Thuận Hải được thành lập vào tháng 2/1976, thông qua việc sáp nhập ba tỉnh: Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy.

Ngày 26/12/1991, Quốc hội khóa VIII, kỳ họp thứ 10 đã ban hành Nghị quyết chia tách tỉnh Thuận Hải thành 2 tỉnh: Bình Thuận và Ninh Thuận. Tỉnh Bình Thuận chính thức đi vào hoạt động kể từ ngày 01/4/1992.

Đối với tỉnh Đắk Nông, thông tin trên Cổng thông tin điện tử Đảng bộ tỉnh Đắk Nông cho thấy, một phần diện tích của Đắk Nông từng sáp nhập vào Lâm Đồng.

Theo đó, tháng 1/1959, chính quyền Sài Gòn cắt một phần phía Tây của tỉnh Đắk Lắk, một phần quận Kiến Hòa của Thủ Dầu Một để thành lập tỉnh Quảng Đức. Địa giới hành chính tỉnh Quảng Đức về cơ bản giống như địa giới tỉnh Đắk Nông ngày nay.

Đầu năm 1962, xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng, Trung ương quyết định giải thể tỉnh Quảng Đức, chuyển Đức Lập, Đức Xuyên nhập về tỉnh Đăk Lăk, Kiến Đức nhập về tỉnh Phước Long, Khiêm Đức nhập về tỉnh Lâm Đồng.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, tháng 5/1975, thực hiện chủ trương của Trung ương, tỉnh Quảng Đức được thành lập lại. Tháng 11/1975, tỉnh Quảng Đức sáp nhập vào tỉnh Đắk Lắk. Từ ngày 01/01/2004, tỉnh Đắk Nông được tái lập theo Nghị quyết số 23/2003/QH11 ngày 26/11/2003 của Quốc hội trên cơ sở chia tách tỉnh Đắk Lắk.

Sáp nhập tỉnh Lâm Đồng, Bình Thuận, Đắk Nông, hai tỉnh có biển, còn có cả một đặc khu

Tại Quyết định số 759/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 14/4 về việc phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp nêu rõ phương án tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã, sẽ chuyển các huyện đảo, thành phố đảo hiện nay thành đơn vị hành chính cấp xã có tên gọi là đặc khu.

Theo đó, hình thành 11 đặc khu thuộc tỉnh từ huyện đảo (11 huyện đảo, gồm: Vân Đồn, Cô Tô, Cát Hải, Trường Sa, Hoàng Sa, Phú Quý, Kiên Hải, Bạch Long Vĩ, Cồn Cỏ, Lý Sơn, Côn Đảo).

Riêng đối với TP Phú Quốc tỉnh Kiên Giang, cấp có thẩm quyền đã đồng ý chủ trương tách xã Thổ Châu thuộc TP Phú Quốc để thành lập 1 huyện riêng, theo đó nghiên cứu thành lập 2 đặc khu: Phú Quốc và Thổ Châu.

Như vậy, với việc sáp nhập 3 tỉnh Lâm Đồng, Bình Thuận, Đắk Nông, hai tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông sẽ trở thành tỉnh có biển, còn có cả một đặc khu (đó là đảo Phú Quý, hiện thuộc tỉnh Bình Thuận).

Trong khi đó, từ một tỉnh ven biển, sáp nhập với Lâm Đồng, Đắk Nông, tỉnh Bình Thuận sẽ mở rộng không gian phát triển khi tỉnh Đắk Nông đang sở hữu hệ sinh thái phong phú, đa dạng nhất nhì khu vực Tây Nguyên với những dòng thác xen lẫn núi đồi, thung lũng và rừng nguyên sinh.

Đắk Nông có Vườn Quốc gia Tà Đùng; hang động núi lửa được phát hiện vào năm 2017 với hơn 50 hang, tổng chiều dài gần 10.000m, đây là một trong những hệ thống hang động núi lửa dài nhất Đông Nam Á thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đăk Nông. Dãy núi lửa Nâm Kar được hình thành từ 3 núi lửa gồm một nón than chính và hai nón than phụ.

Còn tỉnh Lâm Đồng đang là trung tâm nông nghiệp công nghệ cao. Năm 2024, diện tích nông nghiệp công nghệ cao theo tiêu chí mới toàn tỉnh Lâm Đồng đạt hơn 69.600ha, chiếm 21,2% diện tích canh tác, tăng 2.764 ha so với năm 2023; trong đó, diện tích sản xuất ứng dụng công nghệ thông minh là 730 ha.

×