Lào Cai-Yên Bái, vùng đất của các kỷ lục Việt Nam

Trước đây, 2 tỉnh Lào Cai, Yên Bái đã từng thuộc một đơn vị hành chính là tỉnh Hoàng Liên Sơn.

Ngày 27/3/1975, tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa 5 đã ra Nghị quyết hợp nhất tỉnh Yên Bái, Nghĩa Lộ, Lào Cai thành tỉnh Hoàng Liên Sơn. Ngày 16/2/1976, các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể của tỉnh Hoàng Liên Sơn chính thức đi vào hoạt động.

Sau hợp nhất tỉnh Hoàng Liên Sơn có 4 thị xã: Lào Cai, Yên Bái, Cam Đường, Nghĩa Lộ và 16 huyện: Bắc Hà, Bảo Thắng, Bảo Yên, Bát Xát, Lục Yên, Mù Cang Chải, Mường Khương, Sa Pa, Si Ma Cai, Than Uyên, Trạm Tấu, Trấn Yên, Văn Bàn, Văn Chấn, Văn Yên, Yên Bình.

Xuất phát từ điều kiện kinh tế, cơ sở vật chất và vị trí quan trọng, lãnh đạo tỉnh thống nhất đề xuất và được chuẩn y thị xã Lào Cai là thị xã tỉnh lỵ của tỉnh Hoàng Liên Sơn.

Năm 1991, tỉnh Hoàng Liên Sơn có diện tích 14.125km2, dân số 784.800 người. Gồm 2 thị xã: Yên Bái, Lào Cai và 15 huyện. Ngày 12/8/1991, Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa 8 ra nghị quyết chia tỉnh Hoàng Liên Sơn để tái lập 2 tỉnh Lào Cai và Yên Bái.

Tháng 9/1991, Bộ Chính trị Trung ương Đảng chỉ định Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời tỉnh Yên Bái gồm 23 nhân sự, Ban Thường vụ Tỉnh ủy gồm 7 người, ông Tạ Hữu Thanh - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) được chỉ định làm Bí thư Tỉnh ủy. Ngày 1/10/1991, tỉnh Yên Bái chính thức bước vào hoạt động.

Đỉnh núi cao nhất Việt Nam, còn gọi là “Nóc nhà Đông Dương” chính là Fansipan (nằm trên địa phận tỉnh Lào Cai) với độ cao 3.143m.

Đỉnh núi cao nhất Việt Nam là đỉnh núi Fansipan, thuộc dãy núi Hoàng Liên Sơn, núi Fansipan nằm trên địa phận tỉnh Lào Cai. Ảnh: Hoàng Trung Hiếu (Báo Nhân Dân).

Núi Fansipan nằm trên dãy núi Hoàng Liên Sơn ở vùng Tây Bắc bộ, cách thị xã Sapa khoảng 10km.

Fansipan chính là một trong các ngọn núi cao của Việt Nam và là điểm hẹn của rất nhiều nhà leo núi trong nước và quốc tế.

Theo tiếng địa phương, núi có tên là Hủa Xin Pan, nghĩa là phiến đá khổng lồ chênh vênh. Tuy thuộc khối địa hình cao nhất Việt Nam, nhưng Fansipan lại là ngọn núi thuộc top dễ chinh phục, rất phù hợp với những người thích trải nghiệm.

Các nhà khoa học ước tính ngọn núi cao nhất Việt Nam-núi Fansipan ở Lào Cai có niên đại 250 triệu năm tuổi.

Sự đa dạng của hệ động thực vật khiến những nơi này trở nên lý tưởng cho hành trình sinh thái. Hơn 2000 loài thực vật nhiệt đới phát triển ở đây. Nhiều người trong số chúng là của hiếm thực sự. Hơn 60 loài thực vật được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam.

Một phần tư các loài thực vật đặc hữu chỉ có thể được tìm thấy ở đây. Trên núi, các nhà sinh vật học đã phát hiện ra những loài nấm lâu đời nhất. Một số mẫu vật nặng tới 6 kg.

Thế giới động vật hoang dã cũng không kém phần đa dạng. Các loài động vật có vú và loài bò sát sinh sống tại đây rất phong phú và đa dạng.

Có khoảng 60 loài động vật có vú và loài bò sát, 347 loài chim hoang dã, 40 loài động vật lưỡng cư.

Các loài động vật hoang dã có tên trong sách Đỏ, động vật rừng quý hiếm bao gồm vượn có mào, vượn có bờm và khỉ. Tại núi Fansipan, còn có thể nhìn thấy tận mắt loài chim hồng hoàng có tên trong sách Đỏ với chiếc mỏ khổng lồ màu cam.

Yên Bái là tỉnh có diện tích trồng quế lớn nhất Việt Nam

Cây quế là một loài cây nhiệt đới thích hợp trồng ở các vùng ẩm, mưa nhiều, ưa đất sét pha cát, dễ thoát nước.

Hiện nay, tại Việt Nam, cây quế đã trở thành cây trồng chủ lực cho phát triển kinh tế hộ gia đình ở một số địa phương như: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Nghệ An, Thanh Hóa.

Tỉnh Yên Bái hiện có trên 81.000 ha diện tích trồng quế (cây quế), chiếm khoảng 1/3 diện tích rừng trồng của tỉnh. Yên Bái là địa phương có diện tích trồng quế lớn nhất cả nước.

Yên Bái nổi tiếng với sản phẩm quế chất lượng cao, được xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới. Tỉnh đang tập trung phát triển quế theo hướng hữu cơ để nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm.

Cây quế đang là một trong 10 cây trồng chủ lực của tỉnh Yên Bái, với tổng diện tích hiện có trên 80.000 ha, tập trung tại các huyện Văn Yên, Trấn Yên, Lục Yên.

Mỗi năm cho tổng sản lượng vỏ quế khô đạt 22.000 tấn, gần 600 tấn tinh dầu quế, và trên 70.000 mét khối gỗ quế các loại, tổng giá trị thu lợi từ cây quế toàn tỉnh đạt trên 1.000 tỷ đồng.

Cây quế Yên Bái được chế biến thành 50 loại sản phẩm, trong đó có 28 sản phẩm được chứng nhận OCOP 3 sao trở lên. Ảnh: TL-Báo DT&PT.

Nhờ công nghệ chế biến tinh dầu phát triển, toàn bộ cành, ngọn, lá quế đều được tận thu, sử dụng cho việc chưng cất tinh dầu quế, từ đây tinh dầu quế tiếp tục được chế biến sâu thành những sản phẩm như: dầu xoa bóp, nước thơm, hương nhang quế, nước lau sàn, rửa chén... ngoài ra quế còn có trong thành phần chế biến gia vị thực phẩm, mỹ phẩm và dược liệu.

Gỗ quế dùng đóng đồ mộc gia dụng, xẻ ván sàn, ván bóc, ván thanh, làm than sinh học... được thị trường ưa chuộng. Đặc biệt, vỏ quế còn được sản xuất trên 20 loại sản phẩm thủ công mỹ nghệ rất đẹp như: hộp quà quế, túi thơm, tinh dầu treo xe, lọ tăm, lọ hoa, lọ trà, đèn ngủ, tranh quế, ấm chén quế, điếu quế... Các sản phẩm này trông khá độc đáo, thân thiện môi trường và có mùi thơm đặc trưng của hương quế.

Thống kê từ ngành chức năng tỉnh Yên Bái cho thấy, hiện nay cây quế Yên Bái được chế biến thành gần 50 loại sản phẩm. Trong đó, có 28 sản phẩm được chứng nhận OCOP 3 sao trở lên và tinh dầu quế được coi là sản phẩm đặc trưng nhất từ quế.

Trên địa bàn tỉnh Yên Bái có gần 300 cơ sở thu mua, sơ chế quế vỏ, 34 cơ sở trưng cất tinh dầu quế và 26 hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến các sản phẩm từ quế; có trên 250 cơ sở, hộ gia đình sản xuất quế giống.

Cây quế có mặt ở tỉnh Lào Cai cách đây hơn 50 năm. Nguồn hạt quế giống lấy từ xã Viễn Sơn, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái

Đặc biệt, người đầu tiên mang những hạt giống cây quế từ tỉnh Yên Bái lên Lào Cai vào năm 1974 là một phụ nữ dân tộc Dao.

Đó là cụ cụ Triệu Mùi Pham, xã Nậm Đét, huyện Bắc Hà (tỉnh Lào Cai). Thời điểm những năm 1974, cụ Triệu Mùi Phạm khi đó đang là nữ Bí thư chi bộ Đảng người dân tộc Dao đầu tiên của Huyện ủy Bắc Hà.

Từ những hạt giống cây quế đầu tiên do nữ đảng viên lão thành Triệu Mùi Pham lặn lội đường xa, vượt núi, băng sông mang từ Văn Yên, tỉnh Yên Bái về Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, đến nay, cây quế đã phủ xanh núi đồi tại nhiều huyện của tỉnh.

Cây quế đang trở thành một trong những "cây vàng" mang lại tiền tỷ cho nhiều gia đình nông dân, cây quế khiến người dân các vùng nông thôn tỉnh Lào Cai đổi đời.

Tỉnh Yên Bái vốn đã là tỉnh dẫn đầu cả nước về diện tích trồng cây quế. Điều hiển nhiên là, khi sáp nhập vời tỉnh Lào Cai, tên tỉnh mới là Lào Cai vẫn là tỉnh có diện tích trồng quế lớn nhất trong số 34 tỉnh, thành phố sau hợp nhất, sáp nhập.

Người dân xã Nậm Đét, huyện Bắc Hà (tỉnh Lào Cai) chở quế bán cho thương lái đang chờ sẵn. Ảnh: Bình Minh (Báo Dân Việt).

Cụ Triệu Mùi Pham, nữ Bí thư chi bộ Đảng người dân tộc Dao đầu tiên của Huyện ủy Bắc Hà, người đầu tiên mang hạt quế giống từ Yên Bái lên Lào Cai kể với PV Dân Việt về hành trình đưa cây quế về Nậm Đét (Ảnh chụp vào tháng 5./2023). Ảnh: Minh Ngọc

Cây quế vẫn là một trong các cây trồng chủ lực đem lại nhiều lợi ích về kinh tế, xã hội, môi trường cho tỉnh mới mang tên Lào Cai.

Với nông dân tỉnh mới Lào Cai, cây quế vẫn là một trong các "cây vàng", "kho báu lộ" thiên nằm trên đồi, trên rừng, tài sản quý giá của bà con.

Tổng diện tích trồng quế ở tỉnh Lào Cai đạt 60.800ha vào năm 2024. Huyện Bảo Yên là nơi có diện tích trồng quế lớn nhất tỉnh, với khoảng 26.000 ha. Trong vòng 3 năm, từ 2022 đến 2024, diện tích trồng quế tại Lào Cai đã tăng hơn 10.700ha.

Những năm qua, diện tích trồng quế ở Lào Cai tăng nhanh, chỉ trong 3 năm (từ năm 2022 đến hết năm 2024), diện tích cây quế tăng hơn 10.700 ha, nâng diện tích cây quế toàn tỉnh đạt hơn 60.800 ha.

Theo đánh giá của ngành chức năng tỉnh Lào Cai, năm 2024, giá trị thu được từ ngành hàng quế của tỉnh đạt 1.318 tỷ đồng, trong đó giá trị thu từ bán sản phẩm (cành, lá, vỏ tươi, gỗ) đạt khoảng 973 tỷ đồng, giá trị sau chế biến (tinh dầu, vỏ, bột quế...) đạt hơn 345 tỷ đồng.

Thách thức của ngành quế Việt Nam, của ngành quế tỉnh Lào Cai sau hợp nhất, sáp nhập với tỉnh Yên Bái

Tiềm năng là vậy, thế mạnh tràn đầy của cây quế khi sáp nhập tỉnh Yên Bái với tỉnh Lào Cai.

Tuy nhiên, cây quế, ngành quế ở tỉnh mới mang tên Lào Cai cũng có những thách thức mà ngành quế Việt Nam đang gặp phải, yêu cầu phải có giải pháp căn cơ để phát triển bền vững, quảng bá, đưa các sản phẩm từ cây quế Việt Nam ra chợ toàn cầu.

Ngành quế Việt Nam đối mặt nhiều thách thức trong việc phát triển bền vững, bao gồm thiếu quy hoạch quốc gia, khó khăn trong việc công bố sản phẩm và truy xuất nguồn gốc, thương hiệu yếu trên thị trường quốc tế, thiếu bền vững thị trường, tồn dư hóa chất và kim loại nặng.

Các doanh nghiệp cũng gặp khó khăn trong việc đầu tư chế biến sâu, năng lực kỹ thuật chưa đáp ứng yêu cầu và thiếu chuyên gia.

Việt Nam chưa có quy hoạch quốc gia cho phát triển quế, dẫn đến việc các hoạt động sản xuất, chế biến và xuất khẩu thiếu định hướng và không theo một lộ trình cụ thể.

Nông dân trồng quế ở thôn Đầu Nhuần, xã Phú Nhuận, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai đang bóc vỏ quế nguyên liệu. Ảnh: Mùa Xuân.

Việc công bố sản phẩm và truy xuất nguồn gốc còn gặp khó khăn, gây ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng và khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu sản phẩm quế.

Thương hiệu sản phẩm quế Việt Nam trên thị trường quốc tế chưa được xây dựng tốt, dẫn đến việc các sản phẩm Việt Nam khó cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại từ các quốc gia khác.

Thị trường quế Việt Nam chưa được xây dựng vững chắc, dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài, đặc biệt là các biến động về giá cả.

Việc sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật và hóa chất khác trong quá trình sản xuất quế gây ra tình trạng tồn dư hóa chất và kim loại nặng trong sản phẩm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và chất lượng sản phẩm.

Nhiều hộ nông dân Lào Cai có thu nhập ổn định từ cây quế. Tỉnh mới sau hợp nhất, sáp nhập tỉnh Lào Cai, Yên Bái tiếp tục giữ kỷ lục là "tỉnh trồng quế với diện tích lớn nhất Việt Nam). Ảnh: Đinh Viết Vinh (Báo Lào Cai).

Nhiều doanh nghiệp chưa có đủ công nghệ và vốn để đầu tư vào việc chế biến sâu, nâng cao giá trị sản phẩm quế.

Năng lực kỹ thuật của các chuyên gia khuyến nông - lâm chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành quế, đặc biệt là trong việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Việt Nam đang thiếu nguồn nhân lực chuyên ngành về quế, bao gồm các chuyên gia về sản xuất, chế biến, xuất khẩu và quản lý.

Nhiều hộ trồng quế khai thác ồ ạt, chặt cây, tỉa cành không khoa học, gây ảnh hưởng xấu đến sự sinh trưởng của cây quế.

Nguy cơ dịch bệnh trên cây quế vẫn thường xuyên xảy ra tại một số vùng trồng quế trọng điểm của Việt Nam, trong đó có Lào Cai, Yên Bái. Các bệnh thường gặp trên cây quế là bệnh đốm lá, khô cành; bệnh khô lá; bệnh tua mực; bệnh phấn trắng;

×