Quốc hội tìm cách thu thuế chính đáng và giữ chân "đại bàng" ở Việt Nam

Sáng 10/11 tại hội trường Quốc hội, thừa uỷ quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc vừa báo cáo Quốc hội về việc xây dựng dự thảo Nghị quyết áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu.

Theo đó, năm 2024 chính sách thuế Tối thiểu toàn cầu được áp dụng rộng rãi ở 100 quốc gia, trong đó có V Iệt Nam, nhằm thu 15% thuế thu nhập doanh nghiệp của các tập đoàn xuyên quốc gia có doanh thu tại nước nhận đầu tư tương đương 750 triệu Euro (800 triệu USD). 

Chủ trương đánh thuế này được OECD đưa ra nhằm buộc các tập đoàn xuyên quốc gia đầu tư ra nước ngoài phải nộp thuế về nước mẹ. Đồng thời giảm việc các nước nhận đầu tư chạy đua ưu đãi về các chính sách thuế, hỗ trợ tiền để được ró vốn đầu tư.

Đối với Việt Nam, khi thuế Tối thiểu toàn cầu được áp dụng, sẽ khiến các doanh nghiệp tập đoàn thuộc diện chịu thuế sẽ phải nộp thuế bổ sung đủ 15% cho các nước mẹ, điều này khiến Việt Nam mất quyền thu thuế chính đáng. Quan trọng hơn, việc áp dụng thuế này sẽ khiến các doanh nghiệp FDI có nguy cơ rút chân sang các thị trường, nước nhận đầu tư khác nếu có chính sách ưu đãi thuế tốt hơn.

Theo dự thảo Nghị quyết, Chính phủ sẽ xây dựng cơ sở thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi cho các tập đoàn đa quốc gia, công ty mẹ tối cao, công ty mẹ trung gian, công ty mẹ sở hữu một phần, công ty thành viên… Bên cạnh đó có một số thay đổi trong công thức tính thuế nhằm bảo lưu quyền thu thuế hợp pháp của Việt Nam đối với các công ty đa quốc gia đầu tư tại Việt Nam.

Báo cáo thẩm tra về dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, Lê Quang Mạnh khẳng định, các quy định về việc áp dụng Thuế Tối thiểu toàn cầu của OECD được OECD đề xuất và bắt đầu áp dụng từ kỳ tính thuế Thu nhập doanh nghiệp năm 2024.

Nội dung thực hiện thuế Tối thiểu toàn cầu này đã đạt được sự thoả thuận tham gia của hơn 100 quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Hiện nhiều nước đã nội luật hoá các quy định này để áp dụng cho kỳ tính thuế Thu nhập doanh nghiệp năm 2024. 

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban TCNS, nếu Việt Nam không nội luật hoá các quy định về thuế này, các nước xuất khẩu đầu tư sẽ được thu khoản thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung cho đủ mức 15% đối với các công ty đa quốc gia có dự án đầu tư nước ngoài tại Việt Nam và đang nộp thuế Thu nhập doanh nghiệp thực tế dưới 15%.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân sách dẫn chứng báo cáo của Chính phủ về tác động của Thuế tối thiểu toàn cầu, có khoảng 122 tập đoàn FDI tại Việt Nam thuộc diện điều chỉnh của Nghị quyết với tổng số thuế Thu nhập doanh nghiệp với số nộp bổ sung là 14.600 tỷ đồng/năm.

Chính vì vậy, để giữ quyền đánh thuế của Việt Nam trong bối cảnh các nước xuất khẩu đầu tư sang Việt Nam sẽ thực hiện thuế Tối thiểu toàn cầu từ kỳ tính thuế TNDN năm 2024, đa số ý kiến trong Uỷ ban TCNS cho rằng, cần thiết phải ban hành một văn bản pháp luật để tạo cơ sở pháp lý cho các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài thuộc diện điều chỉnh của thuế Tối thiểu toàn cầu có thể kê khai thuế Thu nhập doanh nghiệp bổ sung tại Việt Nam thay vì để họ nộp khoản thuế bổ sung này tại nước mẹ. 

Mặt khác, việc sớm ban hành Nghị quyết sẽ thể hiện rõ quyết tâm của Việt Nam trong việc thực hiện thuế này từ 01/01/2024, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư về môi trường pháp lý tại Việt Nam.

Ông Lê Quang Mạnh nhấn mạnh, trong Tờ trình, Chính phủ thể hiện quan điểm tiếp tục "giữ nguyên các chính sách ưu đãi hiện hành áp dụng cho các doanh nghiệp không thuộc đối tượng áp dụng của thuế TTTC". Uỷ ban TCNS nhất trí với quan điểm này, song đề nghị cần xác định đây chỉ là cách xử lý trong thời gian áp dụng tạm thời, trước khi tiến hành sửa Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệpmột cách tổng thể. 

Trong bối cảnh và xu thế mới về thực hiện thuế TTTC, việc tiếp tục duy trì hệ thống ưu đãi thuế TNDN hiện hành là không phù hợp và không còn có tác dụng trên thực tế, trong khi chi phí về miễn giảm thuế làm giảm thu NSNN hàng năm hàng chục nghìn tỷ đồng. 

Theo ông Lê Quang Minh, các chuyên gia đều cho rằng việc thực hiện thuế TTTC mở ra cơ hội để Việt Nam tiến hành rà soát, đánh giá lại hiệu quả của hệ thống ưu đãi thuế hiện hành. Vì vậy, đề nghị Chính phủ đánh giá đầy đủ tác động đối với môi trường đầu tư do việc thực hiện thuế Tối thiểu toàn cầu.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần nghiên cứu, cải cách hệ thống thuế suất và ưu đãi thuế một cách tổng thể và phù hợp, để có hướng xử lý về chính sách đối với các nhà đầu tư mới và bảo đảm hiệu quả thực tế của các ưu đãi thuế.

"Cần nghiên cứu thay thế chính sách ưu đãi hiện hành dựa trên lợi nhuận (thông qua việc miễn, giảm thuế) bằng các biện pháp ưu đãi dựa trên chi phí một cách phù hợp", Chủ nhiệm Uỷ ban TCNS của Quốc hội nêu.

Theo Uỷ ban TCNS, nếu được Quốc hội thông qua tại kỳ họp lần này (kỳ họp thứ VI, Quốc hội Khoá XV), Nghị quyết sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2024, áp dụng từ năm tài chính 2024 cho đến ngày Nghị quyết này được thay thế bởi Luật thuế thu nhập doanh nghiệp.

×