Quèn Khó chưa hết khổ: Bị núi rác "bức tử", một gia đình chính sách ở Ninh Bình nhiều năm "kêu cứu" (Bài 1)

Bị kẹt trong thung lũng ô nhiễm

Mới chớm hè nhưng trong căn nhà mái bằng của gia đình anh Nguyễn Mạnh Đạt ở thung lũng Quèn Khó, thôn 1, xã Đông Sơn, TP.Tam Điệp (Ninh Bình) đã nóng hầm hập, không khí đặc quánh mùi rác.

Vừa rót nước mời khách, anh Đạt lắc đầu bảo: "Nhiều năm nay, chúng tôi phải sống trong cảnh ô nhiễm rất nặng nề. Cả khu Quèn Khó có 22 hộ dân vào đây cùng khai hoang, dựng nhà làm kinh tế đến khi xây dựng Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình, 21 hộ được đền bù, hỗ trợ tái định cư. Chỉ duy nhất còn gia đình tôi bị bỏ lại trong thung lũng rác thải, hàng ngày phải hứng chịu đủ thứ ô nhiễm".

Anh Đạt kể: Năm 1993, bố mẹ tôi (ông Nguyễn Xuân Đảm sinh năm 1947 nguyên là cán bộ đi B và bà Đinh Thị Thu, sinh năm 1956) theo lời kêu gọi của nhà nước vào thung Quèn Khó khai hoang vùng kinh tế mới.

Những ngày đầu vào Quèn Khó chưa có đường, cây rừng, lau sậy cao ngập đầu người. Bố tôi lại là bệnh binh bị nhiễm chất độc hóa học mất hơn 61% sức khỏe nên đau, ốm triền miên, mẹ vừa chăm chồng, nuôi 3 con nhỏ, vừa ra sức phát rừng, trồng cây.

Sau nhiều năm vất vả khai hoang, đến khoảng năm 2000, các vườn cây ăn quả, chuồng trại chăn nuôi bò, dê... bắt đầu cho thu hoạch nhiều nên cuộc sống, thu nhập của gia đình dần ổn định

Thời điểm năm 1999 - 2000, Quèn Khó mới xuất hiện bãi rác tự phát. Thời gian đầu các xe chở rác về ít và đổ ở sâu trong thung lũng nên gia đình chưa bị ảnh hưởng. Đến khoảng năm 2008 đến 2009, bãi tập kết rác có dấu hiệu quá tải, mỗi đợt mưa lớn, nước thải chảy ngược ra cửa thung lũng như thác khiến gia đình anh Đạt phải chịu cảnh ô nhiễm nặng nề.

"Từ sau năm 2010, toàn bộ diện tích ao cá, các khu vườn trồng nhãn, đào, ngô... của gia đình bị nước thải từ bãi rác đổ về "bức tử" dẫn đến chết, hư hỏng dần. Thậm chí, đàn dê, bò hàng chục con của gia đình đang khỏe mạnh uống phải nước, cỏ ô nhiễm cũng bị ảnh hưởng sức khỏe, nhiều con bị chết", anh Đạt nhớ lại.

Vừa nói, anh Đạt vừa cung cấp cho chúng tôi nhiều biên bản làm việc với các cơ quan có liên quan ở địa phương. Anh cho biết thêm, năm 2009, gia đình anh và 21 hộ dân ở Quèn Khó nhận được thông báo của thành phố Tam Điệp về việc thu hồi đất phục vụ "Dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình".

Các thành viên trong gia đình anh Đạt và các hộ ở xóm đều đồng thuận và hỗ trợ nhiệt tình để địa phương tiến hành các công tác kiểm đếm giải phóng mặt bằng phục vụ dự án mới. Tuy nhiên, khi thu hồi đất, các cơ quan của thành phố chỉ giải quyết đền bù và hỗ trợ tái định cư cho 21 hộ trong xóm. Riêng hộ gia đình anh Đạt có diện tích khai hoang khoảng gần 5ha gồm nhiều chuồng trại chăn nuôi bò, dê, ao cá và nhiều cây ăn quả... không được giải quyết bồi thường, hỗ trợ tái định cư.

Mong được giải quyết thỏa đáng

Bức xúc trước sự việc trên, các thành viên trong gia đình anh Đạt đã nhiều lần chặn xe chở rác vào bãi xử lý của Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình để yêu cầu các cơ quan liên quan và thành phố có phương án đền bù, giải phóng mặt bằng đảm bảo quyền lợi cho gia đình nhưng vẫn không được giải quyết thỏa đáng.

Sau nhiều năm đi đòi quyền lợi không được các cấp giải quyết, năm 2018, ông Nguyễn Xuân Đảm (bố anh Đạt) bị bệnh và qua đời. Do tuổi cao, sức khỏe yếu dần nên bà Đinh Thị Thu (mẹ anh Đạt) đã làm giấy ủy quyền cho con cả là anh Nguyễn Mạnh Đạt tiếp tục canh tác toàn bộ diện tích đất của gia đình hơn 5ha.

"Nằm kẹp giữa núi rác và Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình, chúng tôi phải hứng chịu đủ thứ ô nhiễm. Mùa hè nắng nóng, trong nhà lúc nào cũng nồng nặc mùi hôi thối, rất ngột ngạt. Những ngày có mưa to, nước thải từ núi rác đổ về thung lũng như thác, cả trang trại lại chìm trong biển nước đen ngòm khiến các cây trồng, vật nuôi không thể sống được.

Từ một mô hình trang trại tổng hợp có thu nhập cao điển hình ở địa phương đến giờ bị bỏ hoang cho cỏ mọc. Dù rất tiếc và đau xót nhưng chúng tôi không còn cách lựa chọn khác", anh Đạt khẳng định.

Sau 9 lần chặn xe chở rác vào bãi xử lý, nhiều tổ công tác đã về gặp gia đình để giải quyết. Trong đó, ngày 7/10/2021, UBND thành phố Tam Điệp tổ chức buổi làm việc giữa các bên liên quan và gia đình anh Nguyễn Mạnh Đạt.

Kết thúc hội nghị, ông Tống Đức Thuận - Phó Chủ tịch UBND thành phố, chủ trì buổi làm việc đã kết luận: Để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, đảm bảo cuộc sống cho gia đình ông Đạt, nếu gia đình đồng ý thì UBND thành phố sẽ triển khai công tác giải phóng mặt bằng đối với toàn bộ diện tích gia đình đang sử dụng.

Tuy nhiên, khi đoàn công tác của thành phố đến làm việc với gia đình lại lấy lý do biên bản kiểm đếm năm 2009 bị thất lạc và yêu cầu gia đình phối hợp để thực hiện lại. Thú thực, thời điểm đó, trang trại của gia đình gần như bị bỏ hoang, không còn cây cối, tài sản để kiểm đếm lại", anh Đạt nói và cho rằng: Chúng tôi đề nghị các cơ quan thực hiện bồi thường theo giá đất hiện tại khoảng 1 tỷ đồng/ha hoặc đền bù thiệt hại do ô nhiễm bãi rác gây ra cho gia đình trong 13 năm qua với khoảng 250 triệu đồng/năm.

Tuy nhiên, do các cơ quan chức năng không đồng ý với các phương án trên nên vụ việc bị kéo dài đến giờ vẫn chưa được giải quyết.

Anh Đạt cho biết, năm 2009, cùng thời điểm gia đình anh và 21 hộ dân ở Quèn Khó, thôn 1, xã Đông Sơn nhận được thông báo thu hồi đất phục vụ dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình, các cơ quan chức năng đã đến nhà anh, thực hiện kiểm đếm và khi hoàn thành công việc, các bên có mặt trong đoàn công tác đều ký xác thực vào biên bản. Tuy nhiên, sau đó, không hiểu vì lý do gì thành phố lại không thực hiện công tác giải phóng mặt bằng cho gia đình.

Thời điểm năm 2009, gia đình anh Đạt đã xây dựng được cơ ngơi, trang trại rất quy mô gần 5ha với nhiều diện tích cây bóng mát và cây nhãn, vải cổ thụ hơn 10 năm tuổi, hàng nghìn mét vuông ngô, lạc và cây đào đang cho thu hoạch cả trăm triệu đồng/năm cùng đàn bò gần 20 con, hơn 40 con dê.

Tuy nhiên, các năm sau, do ô nhiễm từ bãi rác và Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình nên vườn cây, vật nuôi tại trại bị ảnh hưởng và chết dần.

Cũng theo anh Đạt, năm 2013, gia đình có vay của Phòng GD Ngân hàng CSXH Tam Điệp (tỉnh Ninh Bình) 70 triệu đồng để đầu tư làm trang trại. Dù đến nay, khoản vay trên đã quá hạn nhiều lần nhưng gia đình vẫn chưa xoay được tiền để trả.

"Phía ngân hàng cũng nhiều lần cử nhân viên đến tận nhà đòi tiền nhưng khi chứng kiến cảnh trang trại bị ô nhiễm nặng, mọi thứ đều bị phá hủy, tan hoang nên lại phải gia hạn thêm. Đến tháng 9/2025 là hạn cuối nhưng hiện giờ chúng tôi vẫn chưa biết lấy gì để trả nợ", anh Đạt chua chát nói thêm.

Chính quyền địa phương, ngành chức năng nói gì?

Trao đổi với chúng tôi, ông Bùi Xuân Nam, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn 1, xã Đông Sơn, TP.Tam Điệp xác nhận, ông Nguyễn Xuân Đảm (bố anh Nguyễn Mạnh Đạt) là thương bệnh binh được hưởng chế độ chính sách của nhà nước.

Ông Nam cho biết, gia đình ông Đảm và vợ là bà Đinh Thị Thu (bố mẹ anh Đạt) vào thung Quèn Khó khai hoang, làm kinh tế mới từ năm 1993 đến năm 2009. Khi có dự án "Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình", địa phương đã có phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho 22 hộ, trong đó có hộ gia đình ông Đảm. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân nên đến giờ địa phương vẫn chưa giải quyết bồi thường cho hộ gia đình này.

"Các thành viên trong gia đình anh Đạt nhiều lần chặn xe chở rác vào bãi và các tổ công tác của thành phố đã nhiều lần đến làm việc và đưa ra phương án giải quyết dứt điểm nhưng đến giờ mọi việc vẫn bế tắc", ông Nam nói thêm.

Ông Phạm Anh Tuấn - Chủ tịch UBND xã Đông Sơn khẳng định: Đoàn công tác của thành phố Tam Điệp đã về làm việc với gia đình anh Nguyễn Mạnh Đạt để lên phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, do hộ gia đình này chưa thống nhất được phương án bồi thường nên thành phố chưa thể triển khai công tác giải phóng mặt bằng.

Sáng 6/5, khi trao đổi với PV Báo điện tử Dân Việt, ông Bùi Ngọc Kiên - Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường thành phố Tam Điệp khẳng định: Năm 2009, khi thành phố có thông báo thu hồi đất, giải phóng mặt bằng làm dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn Ninh Bình, gia đình anh Nguyễn Mạnh Đạt không trong danh sách các hộ có quy hoạch trong dự án này nên không được bồi thường.

"Tại đây, đang tiếp tục được triển khai làm Dự án Nhà máy điện rác Ninh Bình. Hiện các cơ quan liên quan đang tiến hành rà soát, nếu hộ gia đình anh Đạt nằm trong diện quy hoạch của dự án mới được bồi thường", ông Kiên nói thêm.

Còn nữa...

×