Hỗ trợ kinh phí từ nước ngoài khiến phim Việt gặp khó về kiểm duyệt

Là người có nhiều năm quan sát và nghiên cứu về điện ảnh Việt Nam, nhà báo, nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm nhận xét, nền điện ảnh của chúng ta vẫn còn là một chấm mờ trên bản đồ thế giới. Tuy nhiên những năm gần đây có một vài cái tên đã tới được với các liên hoan phim thuộc top đầu thế giới như LHP Cannes, LHP Venice, LHP Berlin. 

"Một vài tác phẩm độc lập của Việt Nam đã được tham dự tranh giải từ hạng mục chính thức như "Cha và con và…" của đạo diễn Phan Đăng Di tại Berlin và các hạng mục phụ quan trọng khác tại Venice và Cannes. 

Một số phim của các đạo đến Việt Nam thắng các giải ở những hạng mục phụ, như "Chơi vơi" của Bùi Thạc Chuyên, "Đập cánh giữa không trung" của Nguyễn Hoàng Điệp tại LHP Venice hay gần đây nhất là "Vị" của Lê Bảo thắng giải đặc biệt của ban giám khảo tại LHP Berlin. Đó có thể coi là những thành tựu bước đầu, là bước đệm để chuẩn bị cho một bước nhảy cao hơn.

"Và muốn được như vậy, không lý gì chúng ta không trân trọng tài năng và ủng hộ các nhà làm phim, bắt đầu từ những chuyện có thể làm là tạo điều kiện, hỗ trợ, cởi mở trong tư duy kiểm duyệt đối với dòng phim có thể nghiệm nghệ thuật táo bạo và cuối cùng là sự chính xác, minh bạch của giới truyền thông trong việc đưa tin, bài" - nhà phê bình Lê Hồng Lâm nhận xét.

Được coi là người "mát tay" trong việc đưa các dự án độc lập đi tìm sự hỗ trợ tài chính và tham dự LHP quốc tế, nhà sản xuất Trần Thị Bích Ngọc ngậm ngùi khi chia sẻ rằng con đường đi của các phim độc lập Việt Nam thường rất khó khăn và thiệt thòi. Chị kể lại kỉ niệm một người đồng nghiệp từ Thái Lan khoe tấm vé tới dự LHP của họ được hỗ trợ bởi chính phủ.

Sự hỗ trợ tuy nhỏ nhưng khiến chị Ngọc và người đồng nghiệp cảm thấy xúc động. Nói về bộ phim thương mại nhưng được sản xuất dưới hình thức độc lập mà mình từng đảm nhiệm vị trí điều hành sản xuất, chị Ngọc cho hay toàn bộ ê-kíp đã tiến hành quay phim khi còn chưa tìm thấy đủ nguồn tài chính dự tính.

Nếu không có những nhà đầu tư ở giai đoạn sau, có lẽ ê-kíp đã phải chạy trốn hay bán nhà để trả nợ. Nhưng không dừng lại ở đó, sự giúp đỡ từ những nguồn lực nước ngoài đã đưa bộ phim về đích lại vô tình khiến phim gặp thêm rắc rối về thủ tục khiến nhà sản xuất phải đau đầu.

"Những phim sản xuất theo quy trình độc lập cũng hay gặp phải rắc rối, lần đi duyệt phim "Thưa mẹ con đi", bộ phim đầu tay của đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh, tôi rất ngạc nhiên. Tại phim khi quay xong đúng là còn thiếu rất nhiều tiền, hình như khoảng 40% ngân sách gì đó. 

Nhưng đúng như dự tính, bản dựng phim rất tốt, đã kêu gọi  thêm được nhiều nhà đầu tư tham gia, thêm được đơn vị nhận phát hành cho phim, trong đó có 1 công ty nước ngoài.

Việc này dẫn đến quá trình duyệt phim khó khăn, chúng tôi được hỏi về giấy phép quay phim, vì phim có nhà đồng sản xuất nước ngoài thì phải duyệt kịch bản, mà giai đoạn này phim đã xong trên bàn dựng rồi. Sau đó, chúng tôi phải giải trình. Thậm chí, tôi cũng phải tính đến phương án nhấc tên nhà đồng sản xuất nước ngoài đó ra khỏi phim, cắt đi vài quyền lợi của họ", chị Trần Thị Bích Ngọc kể lại.

Tương tự, đạo diễn Phan Gia Nhật Linh và nhà sản xuất Nguyễn Trinh Hoan cũng cho hay phim "Ròm" từng rơi vào trường hợp tương tự. Giai đoạn hậu kỳ của phim nhận được sự giúp đỡ của hai đạo diễn Việt kiều mang quốc tịch nước khác là Bảo Nguyễn và Trần Anh Hùng.

Sự hỗ trợ về mặt nghệ thuật này cũng khiến phim gặp khó khăn ở khâu kiểm duyệt cuối cùng khi hai cái tên kể trên được đặt ở vị trí nhà sản xuất. Vì vậy, sau cùng, nhà sản xuất Nguyễn Trinh Hoan buộc phải đưa tên đạo diễn Bảo Nguyễn và đạo diễn Trần Anh Hùng vào phần cảm ơn đặc biệt thay vì vị trí và công sức thực sự họ đóng góp cho phim.

LHP thế giới coi trọng tính bản địa của bộ phim  

Ông Vincenzo Bugno, Giám đốc Quỹ Điện ảnh thế giới (World Cinema Fund) cho biết tiêu chí hoạt động của Quỹ điện ảnh thế giới nơi ông làm việc không phải một bộ máy hành chính để ban phát nguồn hỗ trợ mà dựa trên tình yêu điện ảnh. Khi lựa chọn một dự án, ông và các đồng nghiệp muốn hiểu được tầm nhìn của người nghệ sĩ về điện ảnh.

Một trong những tiêu chí được chú trọng là tính bản địa, "càng đậm tính bản địa thì càng giàu tính toàn cầu". Những nhà làm phim cần được phản ảnh trực diện những căn tính văn hóa. Và không ai trong hội đồng Quỹ Điện ảnh được phép can thiệp bằng bất kỳ hình thức nào tới tác phẩm. Bên cạnh đó, ông Bugno cũng bày tỏ sự trân trọng với bộ phim "Vị" của đạo diễn Lê Bảo. 

Ông đánh giá bộ phim đã khiến ông và các thành viên điều hành Quỹ điện ảnh thế giới ấn tượng bởi cách anh thể hiện tính bản địa một cách chân thành trong phim. Ông cũng cho rằng đây là một bộ phim tuyệt vời về phụ nữ khi khắc họa người phụ nữ không hoàn hảo.

"Lựa chọn nghệ thuật của Lê Bảo rằng cơ thể người phụ nữ không phải lúc nào cũng trẻ trung, cũng đẹp hoàn hảo là một lựa chọn mà tôi rất tôn trọng", ông Bugno nhận xét.

Giám đốc nghệ thuật LHP Berlin - ông Carlo Chatrian tuy không có mặt trực tiếp nhưng cũng gửi lời phát biểu của mình qua đoạn video. Trong LHP Berlin, hạng mục Encounters tuy là hạng mục mới nhưng là hạng mục ông rất quý trọng bởi nó khuyến khích những tiếng nói sáng tạo mới trong nghệ thuật. Ông cũng cho rằng phim "Vị" của đạo diễn Lê Bảo là một bộ phim có tính táo bạo, thách thức đáng trân trọng.

Còn giám tuyển LHP Busan Park Sungho mang đến những chia sẻ về kinh nghiệm cùng điện ảnh Hàn Quốc. Ông phát biểu: "Đối với tôi mà nói, người làm luật rất cần phải hiểu rằng văn hoá cần được phản ánh qua những giá trị nghệ thuật, mà từ đó có thể quảng bá cho một địa phương hay một đất nước.

Người dân Hàn Quốc thực sự rất tự hào về thành công toàn cầu của hàng loạt các văn hoá phẩm mà chúng tôi đưa ra thế giới.

Tuy nhiên, rất nhiều bộ phim điện ảnh và series truyền hình Hàn Quốc phơi bày những mặt thật sự xấu xa của xã hội chúng tôi. Dù vậy, những tác phẩm này vẫn được đón nhận nhiệt tình, bởi vì người làm phim được tôn trọng. Điều gì sẽ xảy ra nếu như chính phủ Hàn Quốc kiểm duyệt những nội dung này? Khi đó chắc chắn sẽ không còn nhiều sự thành công như vậy nữa. Người đạo diễn phim cần được làm bộ phim của họ với ít sự can thiệp nhất có thể từ phía những chính trị gia hay nhà đầu tư. Có như vậy thì chất lượng bộ phim mới được đảm bảo".

Các đại diện của LHP, Quỹ Điện ảnh quốc tế đều có cái nhìn thiện cảm và đánh giá cao về thế hệ người làm phim trẻ tại Việt Nam. Giới làm phim mong muốn rằng các quy định của Luật Điện ảnh có thể sớm tạo ra một "luồng xanh" dành cho phim dự LHP quốc tế cũng như có sự hỗ trợ từ quỹ điện ảnh nội địa nhằm gieo mầm cho những tiếng nói đa thanh của điện ảnh Việt trong tương lai. 

×