Một trong những biểu tượng nổi tiếng nhất của thời kỳ Chiến tranh Lạnh ở thế kỷ trước là chiếc điện thoại đỏ (*), tương truyền là được nối trực tiếp giữa hai lãnh đạo tối cao của hai siêu cường Liên Xô và Mỹ.

Thực ra chiếc điện thoại ấy cũng là một biểu tượng về sự thiếu lòng tin giữa hai quốc gia vĩ đại nhất thời đó. Do không tin và không hiểu nhau, nên giữa họ nhiều lần đã suýt xảy ra những cuộc đụng độ có thể hủy diệt nhân loại, chẳng hạn như cuộc khủng hoảng tên lửa ở Cuba, khi Liên Xô mang tên lửa đến đặt sát nách nước Mỹ.

Thời đó công nghệ còn yếu kém so với bây giờ, mỗi lá thư đi hàng tháng trời qua các châu lục, không như chúng ta ngày nay, chỉ cần viết thư xong, gõ một phím hoặc bấm con chuột là lá thư đã hiện lên ở điện thoại hoặc máy tính của người nhận. Độ méo và độ trễ thông tin làm cho con người cảm thấy lo lắng với các phản ứng và hành động của đối thủ, nhất là khi không đủ lòng tin để phán đoán thái độ của nhau. 

Đó là lý do ra đời của chiếc điện thoại đỏ ấy.

Nhưng một điều đáng ngạc nhiên là thời nay con người vẫn rất thiếu lòng tin vào nhau. Điều này được thể hiện rõ ràng qua những sự kiện lớn gần đây trên thế giới.

Một là sự kiện xác tên lửa vũ trụ của Trung Quốc. Tên lửa Trường Chinh 5B này được phóng từ đảo Hải Nam của Trung Quốc vào ngày 29/4, mang theo module lõi để xây dựng trạm vũ trụ Thiên Hà (Tianhe) của Trung Quốc. Vụ phóng này cũng là một trong 11 nhiệm vụ cần thiết cho việc xây dựng trạm quỹ đạo.

Theo các nhà khoa học Trung Quốc thì các mảnh vỡ từ tên lửa Trường Chinh 5B không có khả năng gây hại. Vỏ ngoài bằng hợp kim nhôm mỏng và các vật liệu an toàn với môi trường của nó sẽ dễ dàng bốc cháy hết trong khí quyển. Trên thực tế thì cả Nga và Mỹ đều đã có những vụ việc tương tự với các xác tên lửa vũ trụ của họ, và cũng không ai có thể kiểm soát được toàn bộ một quá trình rơi xác tên lửa từ vũ trụ.

Tuy nhiên, bất chấp các khẳng định từ phía chính quyền và giới khoa học Trung Quốc, báo chí phương Tây liên tục đưa tin báo động vào những ngày xác chiếc tên lửa này rơi trở lại và bốc cháy trong khí quyển trái đất. Điều này đã gây nên sự phẫn nộ của Trung Quốc vì cho rằng sự kiện bị thổi phồng làm mất uy tín của họ.

Thực ra, trên phương diện nào đó, vụ việc này cũng nói lên sự mất lòng tin giữa phương Tây và Trung Quốc, và điều đó có thể hiểu được, vì chỉ có Trung Quốc biết rõ mô hình rơi và quá trình tự hủy hoại của thiết bị của họ, do họ nắm được thiết kế của nó, điều khiển được nó, còn phương Tây hoàn toàn không biết về thiết kế và các chất liệu tạo nên tên lửa Trung Quốc, nên hiển nhiên họ lo lắng, dù có thể họ cũng cố gắng làm lớn chuyện vì mục đích nào đó.

Sự kiện thứ hai là một vấn đề lớn của toàn nhân loại, dĩ nhiên trong đó có Việt Nam chúng ta. Đó là về vaccine ngừa Covid-19.

Đại dịch Covid 19 đã và đang gây những tác hại khủng khiếp lên cuộc sống nhân loại, đẩy lùi tổng giá trị nền kinh tế nhiều nước xuống nhiều chục phần trăm, giết hại hàng triệu người, và chỉ vaccine mới có thể đưa chúng ta về lại cuộc sống bình thường. 

Nhưng một điều hết sức đáng tiếc là con người vẫn không tin nhau. Vaccine bị nhiều chính trị gia can thiệp vào theo những cách có lợi, hoặc họ tự cho là có lợi cho họ và cho quốc gia của họ. Vaccine Sputnik V của Nga mặc dù ra đời đầu tiên nhưng đã phải chịu sự ghẻ lạnh và né tránh của truyền thông phương Tây trong một thời gian dài trước khi chứng minh được hiệu quả của nó. 

Vaccine Trung Quốc, dù được sản xuất với công nghệ cổ điển, đến hôm nay đã được tiêm khoảng 1 tỷ liều cho người dân với hiệu quả cao và chứng minh được sự an toàn, và được WHO chấp thuận, nhưng vẫn chịu những nghi ngờ nhất định từ truyền thông phương Tây và các bản tin phi khoa học.

Chính các vaccine của phương Tây cũng không ít lần phải chịu những thông tin bất lợi nhất định. Thực tế là các nhà khoa học đang bị gạt ra khỏi một số quyết định quan trọng thuộc về ngành nghề của họ.

Tất cả là do sự thiếu lòng tin nghiêm trọng giữa con người, giữa các quốc gia. Thực ra con người chỉ tin cái mà họ muốn tin. Mọi bằng chứng khoa học đều không có tác động gì đáng kể với những niềm tin đã bị hủy hoại hoặc đã quá vững vàng. Dù người ta có giỏi tìm kiếm thông tin trên mạng đến đâu, dù máy tính của họ có mạnh đến đâu, mạng của họ có nhanh đến đâu, cái mà họ tìm thấy cũng vẫn chỉ là cái đã có sẵn trong đầu họ mà thôi.

Trong cuộc chiến lòng tin này, các quốc gia nhỏ rất khó khăn khi phải chọn bên, khi phải chọn nơi đặt niềm tin của mình.

Chắc chắn chúng ta cũng phải có niềm tin của mình, nhưng tốt nhất đừng để nó bị lôi cuốn vào vòng xoáy quyền lợi của các cường quốc.

Phải chăng hãy đặt niềm tin ấy vào khoa học, vào chính sức mạnh của chúng ta. Mặc khác, cũng đừng nên để người khác mất lòng tin vào chính chúng ta.

Và chiếc điện thoại đỏ xưa kia ấy có lẽ là một bài học nhắc nhở chúng ta và những thế hệ sau này, rằng hãy đối thoại, hãy nhấc máy lên, hãy bỏ lòng tự ái và những định kiến qua một bên.

"Nhân chi sơ, tính bản thiện". Dẫu thế nào tôi vẫn tin rằng phần thiện luôn là phần chính, phần cốt lõi của cái tâm con người. Sau khi chiếc điện thoại đỏ ấy được lắp đặt, nhân loại chưa bao giờ phải chịu một cuộc chiến lớn nào, phải chăng do rốt cuộc người xưa cũng đã hiểu được rằng "tính bản thiện" vẫn là điểm chung cua loài người chúng ta.

(*) Thực ra điện thoại đỏ là một cách nói hình tượng, hệ thống liên lạc trên đây bao gồm các máy điện báo, máy fax, máy tính,… được bảo mật an ninh và truyền tải các tin nhắn đã được mã hóa giữa chính quyền Mỹ và Liên Xô.

×