Nhà văn Lê Phương tên thật là Nguyễn Văn Tiến, sinh năm 1933 tại làng Thiết Úng, thôn Vân Hà, huyện Đông Anh, TP Hà Nội. Ông tham gia quân đội năm 16 tuổi và năm 20 tuổi thì được cử gia nhập đơn vị khảo sát chuẩn bị chiến trường cho Chiến dịch Điện Biên Phủ. Năm 23 tuổi, ông lại hoạt động trong vai trò một chiến sĩ đặc tình thuộc Cục Bảo vệ chính trị Bộ Quốc phòng.

Nhà văn Lê Phương bước vào nghiệp viết lách khá sớm. Tác phẩm đầu tay của ông là truyện ký "Thử lửa" được in trên báo Cứu quốc quân, nói về một đội thanh niên xung phong đang mở đường thì gặp máy bay của Pháp oanh tạc. Địch thả bom Napan vừa nhằm huỷ diệt đơn vị thanh niên xung phong này, đồng thời phá sạch những đoạn đường mới hình thành. 

Bị vây giữa biển lửa, những người chiến sĩ thanh niên xung phong đã vận dụng kiến thức có được qua những câu chuyện truyền miệng về nhân vật lịch sử Nguyễn Thiện Thuật rút vào giữa rừng chuối tươi, đốn hạ những thân chuối còn ứa nhựa tạo thành một vành đai "ướt" bảo vệ đơn vị không để lửa lan tới.

Năm 1960, khi đã trở thành nhà báo chuyên viết về công nhân, Lê Phương viết tiểu thuyết "Bất khuất" – cuốn tiểu thuyết đầu tiên về vùng mỏ. Với tiểu thuyết đầu tay này, những hoạt động rất nhiều chất phiêu lưu bí ẩn của các chiến sĩ cách mạng hoạt động trong phong trào công nhân đã được mô tả cực kỳ hấp dẫn, giàu chất điện ảnh đến ngạc nhiên với những tình huống kịch chặt chẽ, đầy kịch tính.

Trong thời gian từ 1963 đến 1978, 15 năm dành cho văn học, Lê Phương đã cho ra đời khoảng 7 cuốn tiểu thuyết dày mỏng khác nhau, về đủ các lĩnh vực liên quan đến kiến thức chuyên môn sâu như Pháo đài 44 (về các chiến sĩ pháo cao xạ bảo vệ cầu Hàm Rồng, 1965); Thung lũng Cô Tan (địa chất, 1973); Bạch Đàn (lâm nghiệp, 1975); Ngã Ba thời gian (thuỷ lợi, 1978); rồi Bông mai mùa lạnh, Vết xích đường mòn…

Năm 1977, nhờ một cơ duyên, nhà văn Lê Phương bước sang lĩnh vực điện ảnh với vai trò tác giả kịch bản. Các tác phẩm điện ảnh mà ông đã góp phần viết kịch bản đều để lại ấn tượng mạnh mẽ cho người xem. Những bộ phim do ông viết kịch bản như Nơi gặp của tình yêu, Câu lạc bộ không tên, Cơn lốc biển, Biệt động Sài gòn 4 tập (cùng với Nguyễn Thanh)… đều được nhớ đến như những bộ phim mẫu mực của điện ảnh cách mạng Việt Nam.

Giai đoạn từ sau 1990, nhà văn Lê Phương bắt đầu chuyển sang viết kịch bản phim truyền hình dài tập mà ông thường gọi là "tiểu thuyết truyền hình" như Giọt nước mắt giữa hai thế kỷ (một trong những bộ phim truyền hình dài tập đầu tiên của Việt Nam), Sống mãi với Thủ đô, Con nhện xanh, Ngã ba thời gian… Ông đồng thời cũng được xem là "người thầy không đứng trên bục giảng" của nhiều biên kịch có tên tuổi như Dương Thu Hương, Hoàng Nhuận Cầm, Trịnh Thanh Nhã…

Nhà văn Lê Phương đã sống một đời đáng sống

"Nói về thành tựu của nhà văn Lê Phương thật không dễ dàng, bởi vùng hoạt động của ông rất rộng lớn. Nhưng con người có sự nghiệp đồ sộ này lại vô cùng khiêm nhường và ẩn dật. Ông có bạn bè khắp các giới, các lĩnh vực khác nhau. Nhưng trong các cuộc tiếp xúc, trà dư tửu hậu… không bao giờ ông nói về tác phẩm của mình, bởi ông cho đó là những việc đã làm xong. Ngay cả khi có ai đó bộc lộ sự ganh ghét hay tranh giành ảnh hưởng nào đó với ông, thì ông cũng thường chỉ cười, và lặng lẽ rút lui để dành tâm sức cho một cuộc sáng tác mới. Và còn hơn thế, cho những cuộc chơi không tiền khoáng hậu với những người bạn xứng đáng. 

Đó là lý do mỗi khi ông xuất hiện ở đâu thì đều trở thành tâm điểm và thu hút sự thích thú lắng nghe, sự khâm phục của bạn bè. Hảo sảng cả trong sáng tác và cách sống, với niềm đam mê cuộc sống hiếm thấy. Với 90 năm cuộc đời, có lẽ nhà văn Lê Phương đã có một cuộc sống mà nhiều người mơ ước dù không giàu có, không danh vị…

Khi còn rong chơi được, dù phải dùng đến xe lăn, ông vẫn sống sôi nổi như những ngày trai trẻ, không ngày nào không đọc sách để nạp thêm dù một chút kiến thức mới vào mình, không ngày nào không du ngoạn dù gần hay xa, không ngày nào không hướng đến bạn bè dù bạn cùng lứa mỗi ngày một vợi đi", nhà báo – nhà biên kịch Chu Thu Hằng bộc bạch. 

Nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ cũng nhìn nhận nhà văn Lê Phương là một người tai hoa, trí tuệ, sống trọn đời với đam mê và tình yêu dành cho người bạn đời vĩ đại Trịnh Thanh Nhã.

×