Bình luận
0
Nguyễn Gia Cát, hiệu Địch Hiên người xã Hoa Cầu, huyện Văn Giang (nay là thôn Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên). Ông là danh sĩ nổi tiếng đương thời, để lại cho đời tác phẩm y học và văn học vô cùng hiếm có.
Tiến sĩ Nguyễn Gia Cát đối đáp khi đi sứ nhà Thanh. Ảnh minh hoạ: IT
Theo tương truyền, thuở nhỏ Nguyễn Gia Cát rất thông minh lanh lợi, nhưng có tính hay đùa nghịch. Một lần, có quan nghè làng bên về vinh quy, đường phải qua làng cậu bé. Gia Cát đang chơi bèn lấy gạch viết ra đường một chữ “Môn” rất to.
Quan nghè thấy thế hỏi, cậu bé trả lời: “Cổng to thì voi ngựa võng lọng mới qua được. Quan nghè không nhớ chữ “đồng khai trùng môn” của Tống Thái Tổ sao?”. Quan nghè hơi ngượng, nhưng bảo ngay: Bé này giỏi thật, ta ra vế đối, đối được sẽ thưởng. Liền ra: Ngói đỏ lợp nghè, lớp trên đè lớp dưới (ý nói nghè vừa là cái nhà vừa là tiến sĩ).
Không nghĩ ngợi, Gia Cát đối luôn: Đá xanh xây cống, hòn dưới nống hòn trên (ý nói cống vừa là cái cống vừa là hương cống (cử nhân) học vị dưới tiến sĩ). Cái hóm hỉnh láu lỉnh của Nguyễn Gia Cát là những chữ như “hòn dưới nống hòn trên” có ý nghĩa răn đe “trên đè dưới”, nhưng nếu không có “dưới nống trên” thì cũng sụp. Nống còn được hiểu là chống lại.
Biết là thơ văn của mình bị một đứa bé tóc còn để chỏm bẻ gãy, nhưng quan nghè cũng đành chịu, gật gù khen vế đối hay và thưởng cho một quan tiền. Gia Cát đem tiền ấy chia luôn cho các bạn chơi đánh đáo.
Nguyễn Gia Cát nổi tiếng với giai thoại trêu ghẹo quan nghè/INT.
Năm 26 tuổi, Nguyễn Gia Cát thi đỗ tiến sĩ khoa Đinh Mùi, niên hiệu Chiêu Thống 1 (1787) đời Lê Mẫn Đế. Tháng 12 năm 1787, quân Tây Sơn ra Bắc, ông về làng ở ẩn, dạy học không ra làm quan.
Năm 1802, Gia Long lên ngôi, ra Bắc. Ông không đến yết kiến, vua định bắt tội. Ông bảo với các bạn rằng: Có một ông Gia Cát mà lại bị tội, thì lấy ai làm quân sư. Câu nói đến tai Gia Long, ông được mời ra làm quan.
Năm 1803, Nguyễn Gia Cát cùng Lê Quang Định và Lê Chính Lộ đi sứ nhà Thanh. Đến Quảng Tây đoàn của ông gặp sứ bộ Ngô Nhân Tịnh, Trịnh Hoài Đức và Hoàng Ngọc Uẩn đã đi từ năm trước (Nhâm Tuất - 1802) nhưng vì gặp bão nên đi tới trễ, hai phái đoàn đã hợp lại để cùng đi sứ sang nhà Thanh.
Việc này, sử nhà Nguyễn chép: Tháng 4 năm Canh Thân (1800), lấy hàng thần là Nguyễn Gia Cát, tiến sĩ nhà Lê, làm Đốc học hầu Đông Cung (Hoàng tử Cảnh).
Kim Bảng lưu phương đề danh tiến sĩ – Nguyễn Gia Cát đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ năm 1787
Năm 1802 lấy hàm Cần Chánh điện học sĩ sung Ất Phó sứ trong sứ bộ Lê Quang Định qua Trung Quốc cầu phong. Nhà Nguyễn lại cử Binh bộ Thượng thư Lê Quang Định làm chánh sứ; Thiêm sự Lại bộ Lê Chính Lộ và Đông các học sĩ Nguyễn Gia Cát làm phó sứ sang Thanh xin cầu phong và đổi quốc hiệu là Nam Việt.
Khi vào chầu vua Thanh, ông bị hỏi vặn: “Vua nước Nam đặt niên hiệu Gia Long, có phải nhặt lấy trong hai niên hiệu của thiên triều là Gia Khánh và Càn Long không?”. Nguyễn Gia Cát đối đáp trôi chảy khiến vua nhà Thanh rất mực khâm phục. Khi về nước, ông được thăng chức Tả tham tri bộ Lễ, tước Quỳ Giang hầu.
Nguyễn Gia Cát nổi tiếng về thơ văn, thường cùng nhóm “Gia Định tam gia” (Lê Quang Định, Ngô Nhân Tĩnh, Trịnh Hoài Đức) giao du thân thiết.
Tác phẩm của ông có: Hoa trình thi tập và Bi nhu quân phương trích lục. Đặc biệt tác phẩm “Quế Sơn y học yếu chỉ” gồm thơ văn, văn điếu và nền y học nước ta ở Đàng Trong thời chúa Nguyễn.
Các tài liệu đã chứng minh Đốc học Nguyễn Gia Cát chính là người thủ bút biên soạn tác phẩm này, để huấn luyện cho lương y ở Đàng Trong vào khoảng cuối TK 18, có chép tay bộ “Cổ mạch Quốc âm diễn ca” bằng Hán Nôm.
Một số sách về y học của triều Nguyễn cũng có chép bộ mạch này và có nhiều thế hệ y gia Việt Nam rất tâm đắc, trong đó có Nguyễn Đình Chiểu. Lương y Đỗ Phong Thuần đã dịch ra quốc âm in trong “Việt Nam y học thực nghiệm”, xuất bản tại Sài Gòn năm 1956.
Với thủ bút của các quan Đại thần đương triều, đây là pho sách có giá trị và có thể tin tưởng được trong việc nghiên cứu, bổ sung nhiều vấn đề về lịch sử và y học.
Bộ sách có ghi các phần: Phú Thang, phú Mạch, phú Dược, phú Bệnh… không giống với các bộ sách của Trung Quốc như: Y học nhập môn, Phùng thị cẩm Nang, Minh Y chỉ chưởng… Khi đối chiếu với các pho sách của Tuệ Tĩnh, Hải Thượng Lãn Ông thì nó có nhiều mặt chuyên biệt, đặc thù, ưu điểm riêng.
Đặc biệt sách ghi đầy đủ: Lư San Mạch gồm 3 phần: Lư San cổ mạch quốc âm ca (thơ Lục bát), Bát yếu mạch phú và Bát yếu tổng ngoa, đã bị thất truyền ngay tại Trung Quốc; Nhân thân phú, y thuật phú, phú phương thang, chỉ Nam dược vật quốc âm ca (sách dậy chữ Nôm cho lương y).
Có phân khoa, phân mục, phú thang, phụ khoa, tiểu nhi, thương hàn, ngoại cảm lục dâm và tạp chứng… Một phần nhỏ đã được một số lương y phóng dịch ra Việt ngữ, như: Lư San mạch phú, Lư San Mạch ca, Nhân thân phú. Nhưng hầu hết các sách đã dịch đều có nhiều thiếu sót.
Ngoài y học, Nguyễn Gia Cát còn để lại văn bản khá đặc biệt trong số các tác phẩm văn xuôi tự sự Việt Nam thời Trung đại – “Tân đính hiệu bình Việt điện u linh tập”.
Tên của tác phẩm cho thấy, tác giả đã dựa trên cơ sở một tác phẩm có từ trước để sáng tác, đó là “Việt điện u linh tập” của Lý Tế Xuyên. Mặc dù ông cho rằng, mình chỉ làm một công việc rất nhỏ - tân đính hiệu bình (hiệu đính và bình luận mới), nhưng thực chất đã “hoán cốt” và biến một tác phẩm thần tích thành tác phẩm văn học nghệ thuật.
Nguyễn Gia Cát đã lấy cảm hứng sáng tác để biên soạn lại, khiến cho qui mô tác phẩm của Lý Tế Xuyên được mở rộng. Với bút pháp độc đáo, tạo dựng một khung cảnh hoành tráng về cuộc đấu tranh kiên cường chống xâm lược từ phương Bắc của dân tộc Việt Nam thời Bắc thuộc, qua đó địa linh nhân kiệt Việt Nam trong “Việt điện u linh tập” một lần nữa lại được tái hiện đầy đủ, cụ thể và sinh động.
“Việt điện u linh tập” là sự hòa trộn của cả ba tư tưởng Nho, Lão, Phật, cùng tập quán thờ cúng tổ tiên. Có thể nói, mục đích bao trùm lên toàn bộ tác phẩm là để phục vụ cho việc thờ cúng. Vì điều này mà tác phẩm trở thành sản phẩm văn tự có ảnh hưởng lớn đến dòng văn học tự sự Việt Nam suốt thời trung đại.
Tuy tiếp tục con đường của những người đi trước, nhưng Nguyễn Gia Cát đã bứt lên khỏi công việc “tăng bổ”, “trùng bổ”... và đã lựa chọn cho mình một phương thức khác: Biến đổi một tác phẩm văn học chức năng lễ nghi thành một tác phẩm đậm đà sắc thái văn học nghệ thuật.
Nguyễn Gia Cát chính là tác giả “Tân đính hiệu bình Việt điện u linh tập”.
Mặc dù có công rất lớn với triều đình nhà Nguyễn, cũng như với nền giáo dục trên cương vị Đốc học – và với nền văn học – y học Việt Nam, song, về sau Nguyễn Gia Cát lại dính vào một vụ án “khai man thần sắc” nên bị bãi chức, giam trong ngục 4 năm.
Theo một số nguồn sử liệu, vào tháng 2 năm Gia Long 3 (1804), các quan ở Bắc Thành tâu xin phong tặng cho thần thiêng các địa phương, sai các làng xã xét hỏi rõ linh tích. Phàm vị nào có công đức với dân, các triều vua đã phong tặng thì làm danh sách tâu lên để xin phong tiếp.
Vua Gia Long sai Nguyễn Gia Cát bàn tâu về việc kê khai này. Gia Cát uỷ cho Thiêm sự Vũ Quý Dĩnh trực tiếp chỉ đạo việc kê khai, sai con là Nguyễn Dực và em vợ là Cống sĩ Tô Văn Dậu phụ giúp.
Lợi dụng cương vị được giao, Vũ Quý Dĩnh làm bản khai giả và sắc giả, phong cho cả ông bà, bố mẹ mình làm phúc thần để được cấp sắc mới. Bọn Nguyễn Dực cũng dựa theo đó làm các sắc giả và khai man về các vị thần, khiến cho việc phong sắc bị nhầm lẫn, đảo lộn.
Mãi đến năm Tân Mùi (1811), vụ việc trên đây mới bị phát giác. Các quan ở Bắc Thành phát hiện được có đến hơn 560 đạo sắc bị làm giả để phong cho các “man thần”. Vua Gia Long nghe lời tâu nổi giận, sai đình thần xét lại.
Điều đáng lưu ý của vụ việc là trong số các “man thần”, có cả Hoàng Ngũ Phúc - đại tướng đã dẫn quân Lê - Trịnh vượt sông Gianh để đánh quân chúa Nguyễn ở Đàng Trong vào năm Giáp Ngọ 1774. Ông bị chết trên đường trở về Đàng Ngoài, đã được nhiều làng xã lập đền thờ.
Đặng Trần Thường - một trong những tâm phúc, có công lớn giúp Nguyễn Ánh - Gia Long gây dựng cơ đồ. Khi còn giữ chức Phó Tổng trấn Bắc Thành, tuy biết việc nhưng vẫn cho qua và cho liệt vào điển thờ.
Đến đây, Nguyễn Gia Cát cứ theo đó mà làm bản tâu xin gia tặng Hoàng Ngũ Phúc làm “Thanh danh văn võ thánh thần đại vương”. Khi việc khai man bị phát giác, Đặng Trần Thường sợ hãi xin chịu tội.
Vụ án rất căng thẳng, sau nhiều lần bàn xét, cuối cùng vua Gia Long quyết định xử Vũ Quý Dĩnh trảm quyết (chém ngay, không xét lại), Đặng Trần Thường và Nguyễn Gia Cát cùng bị trảm giam hậu (bị tội chém nhưng được giam để xét lại án “thu thẩm”). Đến tháng 7 năm Quý Dậu 1813, hai người mới được tha.
Đây là vụ án “khai man thần thánh” duy nhất trong lịch sử thời nhà Nguyễn. Sau khi được tha, Nguyễn Gia Cát về làng mở trường dạy học và mất tại quê nhà năm 1816.
“Nước chúng tôi từ Trần, Lê về trước, Nam Bắc chia đôi nhau mà tự quyết lấy được. Nay vua tôi dấy lên từ Gia Định, thành công ở Thăng Long, nên đặt hiệu là Gia Long” – Lời đối đáp của Nguyễn Gia Cát trước lời vặn vẹo của vua nhà Thanh.
Càn Long nổi tiếng không chỉ phong lưu, đa tình mà còn là một vị vua sống lâu nhất trong thời cổ đại Trung Quốc. Tuy nhiên, ở thời kỳ của ông lại không xảy ra việc tranh giành ngôi vàng kịch liệt giữa các con trai.
Do không tìm được phong độ tại Becamex.TP.HCM, tiền đạo Hà Đức Chinh đã quyết định chuyển đến đầu quân cho 1 đội bóng tại phía Bắc.
Chia sẻ
Cách thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định (cũ) chừng 20km, làng cổ Dịch Diệp (hay còn gọi là Dịch Diệp Trang) mang vẻ đẹp cổ kính của một làng quê Việt Nam. Làng cổ này có cây bồ đề là một cây cổ thụ đã hơn 900 năm tuổi.
Chia sẻ
Bộ Nội vụ thực hiện nhiệm vụ mới, làm việc chưa có tiền lệ là đưa 34 cán bộ có năng lực, trình độ, tâm huyết, trách nhiệm về các tỉnh, thành để hỗ trợ các địa phương trong 3 tháng.
Chia sẻ
Ông nông dân Nguyễn Văn Dũng ở thôn 5, xã Trung Thuần, tỉnh Quảng Trị (trước sáp nhập gồm các xã: Quảng Thạch, Quảng Lưu, Quảng Tiến, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình cũ) đã sáng tạo mô hình nuôi ong vò vẽ ngay tại nhà để khai thác nhộng ong. Ong vò vẽ được biết tới về sự hung hãn, khó nuôi.
Chia sẻ
UBND TP.HCM vừa ban hành chủ trương tổ chức tiếp nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính, không phụ thuộc địa giới hành chính trên địa bàn TP.HCM. Có thể nói, đây là một đột phá, khiến người dân nức lòng.
Chia sẻ
Giữa tiếng gầm rung chuyển của đạn pháo, Xuân Lộc – “cánh cửa thép” cuối cùng án ngữ Sài Gòn, đã bị pháo binh Quân đội Nhân dân Việt Nam xé toạc. Từ những phát bắn chuẩn xác đến nghệ thuật luồn sâu đánh hiểm, trận địa pháo Xuân Lộc không chỉ là sức mạnh của hỏa lực, mà là một bản giao hưởng thép của quân đội ta.
Chia sẻ
Doãn Quốc Đam lên tiếng về vai tổng tài trong phim mới, khẳng định không sao chép bản gốc, mang đậm phong cách Việt và cá tính riêng.
Chia sẻ
Lê Quang Thắng sử dụng tài khoản Telegram để giao dịch với đối tượng cung cấp ma túy và người mua, tổ chức nhiều đợt mua bán thuốc lắc, ketamine, methamphetamine với thủ đoạn tinh vi nhằm tránh bị phát hiện.
Chia sẻ
Lực lượng Công an TP.HCM đã vượt quãng đường dài khoảng 350km đến tỉnh Đắk Lắk giải cứu nam sinh bị “bắt cóc online”.
Chia sẻ
Bất chấp thời tiết nắng nóng của miền Bắc, các nữ quân nhân vẫn hăng say tập luyện, thể hiện khí chất rạng ngời. Sáng nay (5/8), các khối bước vào tổng hợp luyện diễu binh, diễu hành lần 2 tại Hà Nội.
Chia sẻ
Hà Nội FC đang cân nhắc nghiêm túc tới việc chiêu mộ tiền vệ phòng ngự người Brazil Willian Maranhao. Trên chuyên trang chuyển nhượng Transfermarkt, Willian Maranhao hiện được định giá lên tới 900.000 euro.
Chia sẻ
Thủ tướng vừa có Quyết định bổ sung thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách, trong đó có 5 chuyên gia hàng đầu về ngoại giao, y tế, truyền thông.
Chia sẻ
Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh đề xuất thu hút tổ chức, cá nhân tham gia nghiên cứu, chuyển giao công nghệ nhằm phát triển ngành đường sắt.
Chia sẻ
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Cần Thơ đã gửi giấy triệu tập ông L.Q.N (SN 1985; ngụ thị trấn Mỹ Xuyên, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng cũ; nay là phường Mỹ Xuyên, TP Cần Thơ) về việc ông từng "tố" cửa hàng của Công ty Cổ phần chăn nuôi C.P. Việt Nam (Công ty C.P.) bán heo bệnh. Liên quan đến vấn đề này, ông N. cũng đã có đơn gửi đến nhiều cơ quan chức năng.
Chia sẻ
Lô đất nghìn tỷ nằm tại mặt tiền đường Võ Văn Kiệt. Đây cũng là khu vực có hàng loạt showroom ô tô ở cửa ngõ dẫn vào trung tâm TP.HCM.
Chia sẻ
Loại thịt này cũng cung cấp chất đạm dồi dào, ít chất béo, là thực phẩm ưu tiên sử dụng cho người muốn phát triển cơ bắp và giảm cân lành mạnh.
Chia sẻ
Công an phường Gia Định phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP.HCM truy xét nhanh đối tượng trộm chiếc túi xách của cô gái trước nhà thuốc Pharmacity.
Chia sẻ
Sự đông đúc xô bồ của thành thị khiến nhiều người cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng. Theo các nhà khoa học, chỉ cần 15 phút hòa mình vào thiên nhiên mỗi ngày, sức khỏe tinh thần của bạn sẽ cải thiện rõ rệt.
Chia sẻ
Nguyễn Thị Thùy Chang đã xuất sắc đăng quang ngôi vị Á khôi 1 của cuộc thi Hoa khôi Thanh lịch Hà Nội 2025.
Chia sẻ
Một vụ tai nạn liên hoàn đã xảy ra trên cầu Rạch Chiếc, thuộc phường Thủ Đức, TP.HCM gồm một xe tải, ba xe ô tô 7 chỗ và một xe ô tô 5 chỗ khiến nhiều xe hư hỏng nặng và một phụ nữ bị thương nhẹ.
Chia sẻ
Nhằm góp phần xây dựng cảnh quan đô thị ngày càng xanh–sạch–đẹp, tạo điểm nhấn cho các tuyến đường, khu dân cư và cơ sở làm việc trên địa bàn, ông Nguyễn Tấn Bản, Bí thư Đảng uỷ phường Vũng Tàu, TPHCM (trước đây thuộc một phần diện tích TP Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) mua cây hoa từ tỉnh Đồng Tháp trao tặng 2.000 cây cho phường để trồng ở khu phố trên địa bàn.
Chia sẻ
Sau sáp nhập, số lượng phương tiện và cơ sở đăng kiểm trên địa bàn TP.HCM tăng lên đáng kể, Sở Xây dựng đề nghị Bộ Xây dựng, Cục Đăng kiểm Việt Nam hỗ trợ chia sẻ các dữ liệu liên quan đến hoạt động đăng kiểm thuộc phạm vi địa phương quản lý.
Chia sẻ
Hơn 600 căn nhà xã hội tại phường Nếnh sắp mở bán với giá từ 16,8 triệu đồng/m2, chỉ từ 470 triệu đồng mỗi căn, thu hút sự quan tâm lớn của người thu nhập thấp giữa "cơn khát" nhà.
Chia sẻ
Cơ quan An ninh Ukraine báo cáo rằng máy bay không người lái do Trung tâm tác chiến đặc biệt Alpha điều hành đã tấn công sân bay quân sự ở Saky, nằm trên bán đảo Crimea, tấn công máy bay Nga và một điểm lưu trữ đạn dược.
Chia sẻ
Trong hàng trăm khí tài tham gia tổng hợp luyện cho nhiệm vụ A80, có nhiều phương tiện, vũ khí là sản phẩm do công nghiệp quốc phòng Việt Nam nghiên cứu, chế tạo, sản xuất như xe chiến đấu, tổ hợp tên lửa và các loại radar.
Chia sẻ
Trung vệ Matheus Felipe được cho là sẽ gia nhập CLB Công an TP.HCM. Matheus Felipe hiện có giá khoảng 1 triệu euro, và nếu thương vụ thành công, anh sẽ trở thành ngoại binh đắt giá nhất lịch sử V.League.
Chia sẻ
Thị trường thịt chế biến đang bước vào chu kỳ tăng trưởng mạnh mẽ, khi người tiêu dùng ngày càng ưu tiên chất lượng và an toàn thực phẩm trong bối cảnh thu nhập được cải thiện. Với mức tăng trưởng doanh thu 22,6% trong quý II/2025 và tỷ trọng đóng góp 34%, Masan MEATLife cho thấy lợi thế từ chiến lược tập trung vào sản phẩm giá trị cao và khai thác hiệu quả hệ sinh thái tiêu dùng - bán lẻ nội bộ.
Chia sẻ
Hà Nội những ngày đầu tháng 8, trời mới hơn 6 giờ sáng mà nhiệt độ đã lên tới gần 30°C. Dưới cái nắng oi ả, người nông dân buộc phải thay đổi lịch làm việc, ra đồng từ khi còn tờ mờ sáng để tránh cái nóng như đổ lửa giữa trưa.
Chia sẻ
Thiên tài AI 24 tuổi Matt Deitke từ chối 125 triệu USD (hơn 3.150 tỷ đồng) của Meta, khiến Mark Zuckerberg phải đích thân ra mặt và tăng đãi ngộ lên 250 triệu USD (hơn 6.300 tỷ đồng).
Chia sẻ
Đen không gặt hái nhiều thành công trong những sản phẩm ra mắt gần đây, dù anh vẫn cho thấy sự chỉn chu về ca từ, giai điệu.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Siêu 
