Nhà báo hiếm hoi được phong Nghệ sĩ Ưu tú

Nhà báo, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức sinh 1937 (mất năm 2014), quê ở Vị Xuyên, Mỹ Lộc, Nam Định. Tuy nhiên, sau khi kháng chiến chống Pháp kết thúc, gia đình ông quay lại sống ở Hà Nội.

Ông theo học Trường Địa chất, sáng tác nhạc, làm thơ, viết báo cho Đài Tiếng nói Việt Nam. Thấy ông thường xuyên cộng tác nên đài đã xin ông về làm phóng viên.

Năm 1968, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức cùng 15 người khác được Đài Tiếng nói Việt Nam cử đi học ngành đạo diễn và biên kịch truyền hình tại Cu Ba nhằm chuẩn bị lực lượng nòng cốt để tiến tới xây dựng ngành truyền hình Việt Nam.

Khóa học kéo dài 3 năm nhưng mới chỉ học được gần 2 năm, cả nhóm đã lại phải về nước theo “lệnh” của đài để bắt tay vào sản xuất chương trình truyền hình và phát sóng lần đầu tiên vào ngày 7/9/1970, trong đó có chương trình Những bông hoa nhỏ do chính Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức khởi xướng.

Ông công tác tại Đài Truyền hình Việt Nam từ thời điểm sơ khai đó cho đến khi nghỉ hưu năm 1997). Ông từng giữ cương vị Phó Trưởng Ban Khoa Giáo - Đài Truyền hình Việt Nam.

Nhà báo, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức là một giọng đọc truyền cảm được nhiều thế hệ khán giả truyền hình Việt Nam yêu mến. Ông đã từng thể hiện rất nhiều phóng sự, phim tài liệu truyền hình và điện ảnh, trong đó có bộ phim tài liệu Hồ Chí Minh, chân dung một con người. Ông cũng là người đã khởi xướng xây dựng các chương trình truyền hình đã nằm lòng trong ký ức của nhiều thế hệ khán giả truyền hình như: Sổ tay nghệ thuật, Cây cao bóng cả…

Ngoài làm báo, từ những năm 1964-1965, khi còn là phóng viên Đài Tiếng nói Việt Nam, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức đã sáng tác ca khúc, chủ yếu dành cho thiếu nhi. Trong số đó có nhiều ca khúc được các em nhỏ yêu thích như: Mảnh vườn xinh, Mùa xuân tình bạn, Mèo hoang nghỉ học, Khi tóc thầy bạc trắng, Mơ ước ngày mai… Bên cạnh đó, ông còn là tác giả của một ca khúc dành cho người lớn như: Khúc tưởng niệm ở rừng, Ngọn lửa hồng cuối năm...

Trong cuộc bình chọn âm nhạc do báo Thiếu niên Tiền Phong, Hội nhạc sĩ Việt Nam cùng Ban Khoa Giáo - Đài Truyền hình Việt Nam, Ban Âm nhạc - Đài Tiếng Nói Việt Nam phối hợp tổ chức năm 1999 – 2000, ca khúc Khi tóc thầy bạc trắng và Mơ ước ngày mai đã được tuyển chọn là 2 trong số 50 bài hát thiếu nhi hay nhất thế kỷ 20.

Nhà báo, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức đã được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhì, các Huy chương Vì thế hệ trẻ, Vì sự nghiệp Báo chí, Vì sự nghiệp Truyền hình, Vì sự nghiệp Văn học - Nghệ thuật Việt Nam. Ông được phong tặng Nghệ sĩ Ưu tú đợt IV (1997).

"Cha đẻ" của Những bông hoa nhỏ và Khi tóc thầy bạc trắng

Chương trình Những bông hoa nhỏ lên sóng lần đầu tiên từ năm 1970 và nhanh chóng trở thành chương trình thiếu nhi “hút khách” nhất thời điểm đó.

Lúc sinh thời, nhà báo, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức kể: “Ngày tôi cùng với các bạn đồng nghiệp du học ở CuBa, tôi có tham gia viết kịch bản và bài hát cho chương trình Những gương mặt nhỏ của Đài Truyền hình Cu Ba.

Tôi rất thích chương trình này và sau khi về nước, với mong muốn mang lại cho các em nhỏ của nước mình một chương trình hấp dẫn, ngộ nghĩnh như chương trình mà nước bạn đã làm được nên xây dựng chương trình Những bông hoa nhỏ trình lên lãnh đạo đài xin ý kiến. Không những đồng ý mà các đồng chí còn khuyến khích chúng tôi sản xuất ngay chương trình để phát sóng trong ngày khai sinh đài”.

Kỷ niệm sâu sắc nhất của Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức đối với Những bông hoa nhỏ là số phát sóng đặc biệt nhân ngày sinh nhật Bác Hồ có tên Hoa trong vườn Bác. Đây là chương trình gần như phát sóng trực tiếp đầu tiên của Đài Truyền hình Việt Nam với số lượng các em thiếu nhi tham gia đông đảo. Trong số phát sóng đó, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức vừa đóng vai trò đạo diễn, vừa biên kịch, vừa lo khâu âm nhạc. Sau lần phát sóng này, “thương hiệu” Những bông hoa nhỏ đã được khẳng định trong lòng công chúng xem truyền hình, đặc biệt là với những khán giả nhỏ tuổi.

Sau 25 năm đồng hành cùng với “đứa con tinh thần” đến năm 1995, do yêu cầu đổi mới của chương trình, đích thân “cha đẻ” của Những bông hoa nhỏ lên sóng truyền hình thông báo: “Chương trình Những bông hoa nhỏ từ nay sẽ đổi tên thành chương trình Thiếu nhi để phù hợp với hoàn cảnh mới”. Tuy vậy, trong thâm tâm của ông, Những bông hoa nhỏ luôn là niềm vui lớn, chương trình lớn không chỉ đối với cá nhân, đội ngũ những người làm chương trình mà còn lớn đối với nhiều thế hệ công chúng nhỏ tuổi cho đến tận ngày hôm nay...

Trong số ca khúc mà Nhạc sĩ, Nhà báo, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức sáng tác, ca khúc Khi tóc thầy bạc trắng từng nhận được rất nhiều sự yêu thích của thiếu nhi. Ca khúc này được ông lấy nguyên mẫu từ người thầy của mình - thầy giáo Nguyễn Đức Ninh để viết.

Theo đó, trước Cách mạng tháng Tám, do cuộc sống khó khăn, mẹ đưa ông vào Thanh Hóa để nương tựa họ hàng. Kháng chiến bùng nổ, gia đình ông chạy vào Cầu Quan, huyện Nông Cống. Tại đây, Nghệ sĩ Ưu tú đã được thầy Nguyễn Đức Ninh hết lòng dạy dỗ.

Vào năm 1994, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức có chuyến công tác vào Thanh Hoá, ông đã tìm về địa chỉ cũ thăm thầy giáo của mình. Thấy thầy tóc đã bạc trắng như mây, ông không cầm được nước mắt. Trở về Hà Nội, hình ảnh những người thầy giáo đã dạy ông giờ tóc cũng bạc trắng như màu phấn đã thôi thúc ông liên tưởng giữa quá khứ với hiện tại và sáng tác ca khúc này.

“Bài hát ra đời xuất phát từ tình cảm chân thật dành cho thầy giáo đáng kính của tôi'”, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức từng chia sẻ về ca khúc.

Ca khúc được nhạc sĩ sử dụng theo nhịp 4/4 nên giai điệu thiết tha, thắm đượm tình thầy trò. Hát lên ai cũng xúc động, tràn đầy yêu thương, nhớ đến những thầy của mình. Với điệp khúc: “Bụi phấn rơi rơi/Tóc thầy bạc trắng...”, ca khúc đã trở thành một trong những ca khúc hay nhất viết về người thầy.

Sau này, khi biết tin thầy Nguyễn Đức Ninh đã qua đời, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Đức đã về nhà thầy và đặt bản nhạc lên bàn thờ.

Mỗi dịp 20/11, các thế hệ học trò lại cùng thể hiện tình cảm, lòng biết ơn đến những nhà giáo. Có nhiều ca khúc được ra đời để mô tả không khí này, trong đó có Khi tóc thầy bạc trắng là một trong những ca khúc gợi nhiều cảm xúc.

×