Bình luận
0
Lưỡng quốc trạng nguyên Nguyễn Trực. Ảnh: Pháp luật Việt Nam
Trong lịch sử bang giao, Nguyễn Trực được xác nhận là Lưỡng quốc Trạng Nguyên đầu tiên khi cả triều đình nhà Minh - Trung Hoa cũng thán phục tài năng.
Cha Nguyễn Trực là Nguyễn Thì Trung người làng Bối Khê, huyện Thanh Oai. (Nay là thôn Bối Khê, xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây cũ). Dân gian truyền tụng rằng, thân phụ Nguyễn Trực dựng lều trên nền nhà cũ của gia đình họ Nguyễn có danh vọng từ thời Trần Trùng Quang (1409-1413). Ông tổ của Nguyễn Trực là Nguyễn Hữu, dưới triều Trần giữ chức Hàn lâm thị giảng kiêm Thẩm lĩnh viện sứ. Ông nội là Nguyễn Bính giữ chức nho học huấn đạo.
Nguyễn Thì Trung là người có văn học, nối dõi được gia phong. Đương lúc đời nhuận Hồ, quân nhà Minh tiến sang xâm lược, Nguyễn Thì Trung không hợp tác với giặc, lánh về phía Tây ở thôn Tiếu Động Mộng, làng Nghĩa Bang (xã Nghĩa Hương, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây cũ). Sau khi Lê Lợi bình định được cả nước, hạ chiếu tìm hỏi những người hiền tài còn bị bỏ rơi, biết được Thì Trung là người có văn học đức hạnh, nhà vua mời về kinh sư nhận chức Thư khố ở Quốc Tử Giám. Sau già yếu xin về dạy học trò, giảng sách cho con là Trực. Gần xa nhiều người theo học.
Mẹ Nguyễn Trực là người họ Đỗ ở làng Nghĩa Bang. Nguyễn Trực được mẹ sinh ra ở am núi Phật tích, tức núi Sài Sơn ngày nay. Trên núi có chùa và động. Đằng trước có hồ lớn, phía sau có lầu treo chuông. Có quả chuông của thầy chùa Từ Đạo Hạnh đúc vào năm Long Phù Nguyên Hóa thứ 9 triều Lý Nhân Tông (1109).
Nhà thờ họ Nguyễn - dòng tộc Lưỡng quốc trạng nguyên Nguyễn Trực ở Thanh Oai, Hà Nội ngày nay). Ảnh: Pháp luật Việt Nam
Nơi này, Tĩnh Đô Vương đã ngợi ca: "Ta thích chỗ này vì núi không cao lắm mà đẹp đẽ, nước không sâu lắm mà trong mát". Nguyễn Trực ảnh hưởng ở truyền thống gia đình, được sống bên cạnh núi non kỳ vĩ ấy, nên ông hiếu học từ bé.
Gia đình tuy vào bậc công thần nhưng rất thanh bạch. Nhà nghèo, Nguyễn Trực thường chăn trâu giúp đỡ cha mẹ. Lúc bé thông minh, học giỏi, xem rộng cách sách. Nhiều khi ngồi trên mình trâu mà tay không rời cuốn sách. Vừa chăn trâu vừa treo sách sừng trâu học (ngưu giác quải thư), không biết mệt mỏi.
Từ năm 12 tuổi Nguyễn Trực đã giỏi văn, lớn lên đỗ đầu thi Hương, đỗ loại ưu, loại giỏi, xuất sắc ở trường. Cứ thế cho đến năm 26 tuổi, ông tiếp tục đỗ Tiến sĩ.
Đó là thời Lê Thái Tông năm Đại Bảo thứ ba (năm 1442), triều đình nhà Lê sơ mở khoa thi tiến sĩ đầu tiên, Chánh chủ khảo là quan Nhập nội hành khiển Nguyễn Trãi. Kỳ thi Đình năm ấy, vua ra bài văn yêu cầu sĩ tử luận về phép trị nước của các vương triều.
Sách "Những người thầy trong sử Việt" có đoạn viết về kỳ thi này nhưu sau: "Quan chánh chủ khảo Nguyễn Trãi chăm chú đọc từng quyển thi của các cống sĩ. Đọc đến một quyển, ông sửng sốt bắt gặp những kiến giải độc đáo, sâu sắc và có tính thiết thực với việc trị nước. Đó là bài văn của Nguyễn Trực, người tỏ ra thật khảng khái khi viết: Vua sáng tôi hiền thì nước sẽ thịnh, vua không sáng tôi không hiền thì nước sẽ suy vong.
Quan chánh chủ khảo đã đề xuất để vua lấy chàng thí sinh 26 tuổi này đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ, tức Trạng nguyên...". Khoa thi năm ấy, triều đình lấy được 33 người tài, học cao, hiểu rộng đỗ Tiến sĩ. Nguyễn Trực đứng đầu khoa thi với nhiều lời khen ngợi của các vị đại quan, lão thần triều đình, đặc biệt là Nguyễn Trãi.
Trạng nguyên Nguyễn Trực được vua ban sắc là Quốc Tử Giám Thị thư, danh hiệu Á liệt khanh, đồng thời ban cho áo lam bào, mũ cánh chuồn, đai lưng bạc, ngựa trắng... Song không may cùng năm đó, bố của Nguyễn Trực qua đời, ông phải ở nhà chịu tang 3 năm, không được nhận sắc chỉ bổ dụng của triều đình.
Năm 1444, dưới triều Lê Nhân Tông (1443-1459), đầu niên hiệu Thái Hòa năm Quý Hợi, ông nổi tiếng về văn chương, nên được bổ làm Trực học sĩ. Viện Hàn lâm kiếm Vũ ky úy. Ít lâu sau được thăng An phủ sứ phủ Nam Sách, khi về triều được bổ chức Thị giảng, thăng đến Trung thư thị lang (phẩm trật vào hàng tòng tam phẩm) ở sảnh Trung thư.
Sau ông được nhà Lê cử đi sứ nhà Minh, gặp khoa thi, Nguyễn Trực muốn cho nhà Minh biết tài học của dân ta, nên xin dự thi. Vua Minh phải khen ngợi "đất nào cũng có nhân tài", lại cho đỗ Trạng, nên đời bấy giờ gọi Nguyễn Trực là "Trạng nguyên hai nước" (Lưỡng quốc Trạng nguyên).
Năm Diên Ninh thứ 2 (1454) cũng thời Lê Nhân Tông, gặp lúc triều đình rối ren về chuyện tranh quyền đoạt vị, nhân lúc có đại tang, Nguyễn Trực xin cáo quan về quê. Hàng ngày làm thuốc, đọc sách, mở trường dạy học trò. Bấy giờ học trò trong hạt theo học có đến hàng nghìn. Sau khi mãn tang, sứ Minh sang, vua vời ông về kinh giữ việc tờ bồi qua lại với sứ Minh. Ông họa thơ lưu biệt sứ Minh 50 vận, làm vẻ vang cho quốc thể.
Sứ Minh, Hoàng Gián, một mực thán phục văn chương uyên bác, tài trí hơn người của Nguyễn Trực. Vua Nhân Tông sai Trung sứ cùng thợ vẽ tới nhà Nguyễn Trực vẽ truyền thần, để bên cạnh chỗ ngồi của vua, để tỏ rằng vua yêu dấu không lúc nào quên được.
Khi vua Nhân Tông chết, Nguyễn Trực thảo văn tế, lời lẽ thống thiết, kể hết công đức của các tiên đế đã từng chiến thắng quân Minh, giữ nền độc lập cho xã tắc.
Vua Lê Thánh Tông lên ngôi (1454). Nguyễn Trực càng được vua yêu quý. Thánh Tông là ông vua chuộng văn chương, đứng đầu "Tao đàn nhị thập bát tú". Tự xưng là Tao đàn Đô Nguyên súy. Thân Nhân Trung, Đông các Đại học sĩ là Tao đàn Phó Nguyên súy.
Thân Nhân Trung đã từng ca ngợi Nguyễn Trực: "Lấy văn chương được các triều trí ngộ mà khiêm tốn kính cẩn giữ vẹn trước sau". Lê Thánh Tông cho người đem bộ "Thiên nam dư hạ tập" đến tận chỗ ở của Nguyễn Trực để Nguyễn Trực đọc và phẩm bình. Đủ biết nhà vua quý trọng Nguyễn Trực đặc biệt như thế nào!
Năm đầu Quang Thuận (1460) Nguyễn Trực được bổ Tuyên phụng đại phu, Trung thư lệnh, ở hàng quan văn rất to. Mấy lần xin về quê nhà, vua không cho về. Nhân dân làng Bối còn truyền tụng bài thơ thủa ấy:
"Bệnh thừa ân chiếu hứa lưu kinh/ Quy kế như kim nhất vị thành/ Hà nhật tây sơn, sơn hạ lộ/ Soa y tiểu lạp khán xuân canh.
Tạm dịch là: "Có bệnh, nhờ ơn vua lưu lại ở kinh/ Tính đường về mà đến giờ vẫn chưa về được/ Biết ngày nào được đi con đường ở núi phía tây/ Đội nói nhỏ, mặc áo tơi di xem cày ruộng ngày xuân".
Nguyễn Trực thường khuyên can vua những điều nên làm và không nên làm, Lê Thánh Tông có lúc giận, nhưng thấy ông là người trung trực cũng phải nể trọng vài phần và vẫn giữ ông ở lại triều đình lo việc nước.
Nguyễn Trực bèn than thở: "Đại đình tầng đối tam thiên tự/ Phù thế hư kính ngũ thập niên/ Bất thị vô tâm lai cấm tỉnh/ Chí nhân đa bệnh ức điền viên.
Tạm dịch là: "Ở sân vua từng làm bài đối sách 3000 chữ/ Trải 50 năm trời ta sống không toại nguyện/ Không phải là vô tâm với nơi cung cấm nhà vua/Vì chưng lắm bệnh, nhớ cảnh ruộng vườn".
Nguyễn Trực là người đỗ đại khoa mà coi thường công danh, thường muốn về với mảnh ruộng, góc vườn, dạy học, làm thuốc cứu giúp nhân dân. Cho đến khi chết ông vẫn giữ được tấm lòng trong sạch.
Nguyễn Trực thọ 57 tuổi, năm ông mất là năm Hồng Đức thứ 4 (1474). Đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Trực là một ngôi đền cổ, dựng bên cạnh chùa Bối Khê.
Hiện nay, di tích Từ đường Trạng nguyên Nguyễn Trực - nơi nhà xưa của ông nằm ở làng Bối Khê đã được trùng tu và được Bộ Văn hóa Thể thao du lịch trao bằng công nhận Di tích Lịch sử văn hoá cấp Quốc gia.
Khi nhắc đến tham quan nổi tiếng lịch sử Trung Quốc, người ta thường nghĩ ngay đến Hòa Thân. Thế nhưng, ít ai biết rằng vẫn còn có một tên đại tham quan, số tiền tham ô được cũng chẳng hề thua kém Hòa Thân, nhưng ông ta lại thông minh hơn Hòa Thân rất nhiều. Người này chính là Dịch Khuông.
Hai nữ thần biliards Hàn Quốc - Han Soye và Kim Hyerim khiến các cơ thủ hàng đầu Việt Nam phải ôm hận với những thất bại tại giải Billiards HBSF Tour đang diễn ra tại TP.HCM.
Chia sẻ
Tại Phiên họp thứ 2 của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, việc phát triển ngành công nghiệp bán dẫn vừa là công việc trước mắt, vừa lâu dài, chiến lược, do đó phải nghĩ sâu, làm lớn, nhìn xa, trông rộng.
Chia sẻ
Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được yêu cầu chính quyền tại địa phương tập trung vào vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Chia sẻ
Bộ trưởng Bộ Công an tặng Bằng khen, danh hiệu thi đua cho nhiều tập thể, cá nhân Công an TP Đà Nẵng, các quyết định đã được trao sáng nay 4/8.
Chia sẻ
Sự ra đi đột ngột của trọng tài Trần Đình Thịnh sáng 4/8 để lại nỗi tiếc thương với bóng đá Việt Nam. Trong sự nghiệp của mình, ông để lại nhiều dấu ấn đáng nhớ.
Chia sẻ
Phản ánh tới PV Báo điện tử Dân Việt, một số nông dân ở tỉnh Vĩnh Phúc cũ (nay là tỉnh Phú Thọ mới) tỏ ra rất bức xúc trước việc các trang trại bỏ ra nhiều tiền để lắp đặt hệ thống cảm biến tự động của Công ty TNHH Tép Bạc để phục vụ nuôi cá, nhưng sau một thời gian ngắn sử dụng, các thiết bị này liên tục gặp sự cố, không thể sử dụng được tiếp nên mọi người phải quay lại cách chăn nuôi truyền thống, thủ công.
Chia sẻ
Không còn phải xác nhận “không tranh chấp”, “phù hợp quy hoạch”; hồ sơ cấp Sổ đỏ chỉ cần 3 loại giấy tờ; thời gian giải quyết rút còn 15 ngày. Hàng loạt thủ tục "rườm rà" trong cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ) bị bãi bỏ sau khi cấp xã được phân cấp sâu từ 01/7/2025, theo quy định mới.
Chia sẻ
Giá thép cây trên sàn giao dịch tương lai Thượng Hải (SHFE) giao tháng 5/2026 giảm 27 Nhân dân tệ, xuống mức 3.270 Nhân dân tệ/tấn.
Chia sẻ
Hôm nay (4/8) là ngày cuối cùng để thí sinh nộp hồ sơ xét tuyển bổ sung vào lớp 10 công lập, trong bối cảnh nhiều trường vẫn còn chỉ tiêu để lấp đầy.
Chia sẻ
Bộ trưởng Bộ Công an, Đại tướng Lương Tam Quang giao 6 nhiệm vụ trọng tâm cho Hiệp hội Dữ liệu quốc gia nhằm kiến tạo xây dựng hệ thống dữ liệu an toàn, đồng bộ, thống nhất.
Chia sẻ
Trên dải đất miền Trung gió Lào hun rát mặt người, nắng như nung, vỡ rang mặt đất, có những người lặng lẽ đi qua năm tháng bằng đôi tay rám nắng và đôi chân chai sần. Họ, những người thợ điện khoác lên mình bộ quần áo màu cam, âm thầm bền bỉ đứng sau ánh sáng, để phía trước là bình yên, tiếng cười rộn rã dưới mỗi mái nhà. Tùy bút “Giữ sáng miền gió Lào nắng lửa” của tác giả Phương Thảo là những lát cắt đời thường, khắc họa sự bền gan, vững chí của những con người đang ngày đêm lặng thầm giữ dòng sáng quê hương.
Chia sẻ
Nếu như Tiến sĩ Lê Công Hành được dân gian tôn là ông tổ nghề thêu, thì trước đó, thời Lê sơ có Tiến sĩ Trần Lư được tôn làm ông tổ nghề sơn.
Chia sẻ
Đội CSGT Cát Lái thuộc Phòng CSGT Công an TP.HCM đã vào cuộc xác minh, mời tài xế xe đầu kéo lạng lách, đánh võng trên cao tốc TP.HCM – Long Thành – Dầu Giây.
Chia sẻ
Anh Thuận, nông dân xã Khánh Lâm (tỉnh Cà Mau) chia sẻ: “Trước đây, cá đồng ở vùng này nhiều vô kể, nhưng vì khai thác không chọn lọc mà nguồn lợi bị cạn kiệt. Bây giờ, muốn ăn cá đồng phải ra chợ mua. Tôi quyết định làm mô hình kết hợp vừa trồng cây ăn trái, vừa tạo môi trường cho cá đồng tự phục hồi, như vậy hiệu quả kinh tế cao hơn”.
Chia sẻ
Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển, chuyển đổi số là một yếu tố quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và tối ưu hóa thủ tục hành chính. Phòng CSGT Công an TP.HCM (PC08) đang triển khai chương trình chuyển đổi số, hướng đến xây dựng cơ sở dữ liệu để phục vụ nhu cầu của người dân.
Chia sẻ
Nghề làm gốm Bàu Trúc của tỉnh Ninh Thuận cũ, nay là Khánh Hòa lâu nay đã không ngừng từng bước phát triển, đa dạng hóa các sản phẩm để đáp ứng nhu cầu cho người dân, du khách. Không những tạo công ăn việc làm mà còn giúp cho hàng trăm hộ đồng bào dân tộc chăm vươn lên thoát nghèo.
Chia sẻ
Tập đoàn may mặc lớn thế giới đang kinh doanh tại Việt Nam cho biết phần lớn nguồn cung nguyên phụ liệu dệt may Việt Nam hiện nay nhập từ Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc với tỷ lệ nhập khẩu nguyên phụ liệu lớn.
Chia sẻ
CLB Becamex TP.HCM vừa đăng tải thông điệp cảm ơn và nói lời chia tay đến 4 cầu thủ trước khi mùa giải 2025/2026 khởi tranh.
Chia sẻ
Cơ quan tình báo quân sự Ukraine đã có được các tài liệu mật nêu chi tiết về tàu ngầm hạt nhân mới nhất của Nga K-555 Knyaz Pozharsky, một phần của lớp Borei-A 955A, Cục Tình báo Chính của Bộ Quốc phòng (HUR) đưa tin vào ngày 3/8.
Chia sẻ
Đến ấp Tân Bình 2, xã Lang Minh, huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai (nay là xã Xuân Phú, tỉnh Đồng Nai mới), rất nhiều người ấn tượng với vườn rau ngót rộng 5 hécta xanh mát trồng dưới tán cây gỗ sưa quý của gia đình ông Luyến. Ngày nào gia đình ông Luyến cũng cắt rau ngót đi bỏ mối, mang lại doanh thu tiền tỷ từ nguồn bán rau.
Chia sẻ
Thị trường tài sản số hôm nay 4/8 chứng kiến sắc xanh sau 3 ngày "đỏ lửa", trong đó rất nhiều đồng tiền điện lớn tăng mạnh.
Chia sẻ
Có khả năng Khu công nghệ cao TP.HCM (SHTP) sẽ có nhà máy sản xuất pin lưu trữ điện với tổng vốn đầu tư 850 triệu USD nếu dự án năng lượng này được chấp thuận.
Chia sẻ
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa có thư khen tấm gương dũng cảm, quyết đoán, sáng suốt cứu người trong trận lũ quét tại bản Háng Pu Xi, xã Xa Dung, tỉnh Điện Biên của Trưởng bản Mùa A Thi.
Chia sẻ
TP.HCM đang chuyển đổi xanh bền vững trên nhiều mặt từ công nghiệp, giao thông, năng lượng, quản lý đô thị, tiêu dùng đến nông nghiệp; từ đô thị đến vùng ven…
Chia sẻ
Diễn viên Chu Long Quảng nổi tiếng với vai Phật Tổ trong "Tây du ký" 1986, cuộc đời và sự nghiệp của ông gây ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả.
Chia sẻ
Tuần mới (từ 4-10/8) đã sang, nhiều con giáp được có vận may rực rỡ, trong đó đầu bảng là Mão, Tý, trong khi con giáp Ngọ, Hợi cần thận trọng.
Chia sẻ
Dù xã hội đã phát triển, khoảng cách nông thôn và thành thị ngày càng được thu nhỏ, tuy nhiên, vẫn có nhiều người nghèo giữa phố.
Chia sẻ
Hôm 2/8, tiền vệ Việt kiều Julien Nguyễn đã tới sân Thống Nhất để theo dõi trận đấu tập của CLB Công An TP.HCM với Trường Tươi Đồng Nai.
Chia sẻ
Theo Bộ Tư lệnh Phòng không Bắc Mỹ (NORAD), các máy bay chiến đấu của Mỹ đã được điều động để chặn một máy bay dân sự vi phạm không phận hạn chế trên câu lạc bộ golf của Tổng thống Donald Trump ở Bedminster, New Jersey, đánh dấu lần xâm nhập trái phép thứ năm vào khu vực này trong suốt cuối tuần.
Chia sẻ
Đây là một trong những hình thức cải cách hành chính đang được tỉnh Đồng Nai đẩy mạnh nhằm giúp người dân, doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại; đồng thời, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước, sau hơn một tháng hai tỉnh Đồng Nai - Bình Phước sáp nhập.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Ngọc Trìu – Lê Vũ 
