Nhà báo Phạm Khắc Lãm - nguyên Tổng Giám đốc VTV

Nhà báo Phạm Khắc Lãm – nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền quốc tế - Ban Tuyên giáo Trung ương; nguyên Tổng Giám đốc kiêm Tổng Biên tập Đài Truyền hình Việt Nam (VTV); nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao)… chính là anh trai của Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành – người đã sáng lập ra Nhà hát Tuổi trẻ. Cả hai đều là con ruột của cụ Phạm Khắc Hòe và bà Công Tôn Nữ Diệu Phẩm.

Cụ Phạm Khắc Hòe (1902-1995) là luật sư, nhà văn, Đổng lý Ngự tiền văn phòng triều Bảo Đại (quan đại thần nhà Nguyễn, triều Bảo Đại) - người vận động và soạn thảo chiếu thoái vị cho vua Bảo Đại ngày 22/8/1945. Bà Công Tôn Nữ Diệu Phẩm (1907 - 1983) - vợ thứ 3 của cụ Phạm Khắc Hòe là em ruột nhà thơ Ưng Bình Thúc Dạ Thị, chắt của Tuy Lý vương Miên Trinh – con trai thứ 11 của vua Minh Mạng.

Ông bà có tất cả 6 người con gồm: Phạm Khắc Lãm, Phạm Khắc Hằng, Phạm Khắc Chi, Phạm Khắc Di, Phạm Kim Loan và Phạm Thị Thành. Trong đó, Tiến sĩ Phạm Khắc Chi - nguyên Hiệu trưởng đầu tiên của Đại học Văn Lang, trường đại học tư thục đầu tiên của Việt Nam; Bác sĩ Phạm Kim Loan - nguyên là Viện trưởng Bệnh viện Nhiệt Đới TW; Thiếu tướng Phạm Khắc Di - nguyên Phó Giám đốc Học viện Quân sự…

Nhà báo Phạm Khắc Lãm sinh năm 1930 tại Vĩ Dạ (Huế) là con trai cả của cụ Phạm Khắc Hòe và bà Công Tôn Nữ Diệu Phẩm. 15 tuổi, ông đang học đệ nhị chuyên khoa ở Trường Trung học Khải Định thì Cách mạng Tháng Tám bùng nổ. Ông được giao trách nhiệm cùng Đào Thế Tuấn thành lập Đội Thiếu niên tiền phong Huế (tháng 8/1945) rồi sau đó tham gia Giải phóng quân Thừa Thiên.

Năm 1945, sau sự kiện vua Bảo Đại thoái vị, trao ấn kiếm lại cho chính quyền Việt Nam Dân chủ cộng hòa, Phạm Khắc Lãm cùng em trai Phạm Khắc Hằng theo cha ra Hà Nội, còn mẹ cùng em gái quay lại quê hương nội ở Đức Thọ - Hà Tĩnh.

Năm 1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ được hai ngày thì cụ Phạm Khắc Hoè bị giặc Pháp bắt vào Hoả Lò, rồi bị đưa vào Sài Gòn giam lỏng. Đầu năm 1947, Phạm Khắc Lãm bắt được liên lạc với cách mạng, ra ngoại thành Hà Nội nhận nhiệm vụ trong Đội thanh niên Công an quận 6.

Giữa năm 1947, cụ Phạm Khắc Hoè thoát khỏi sự "chăm sóc" của giặc Pháp, lên chiến khu Việt Bắc, hai anh em Phạm Khắc Lãm – Phạm Khắc Hằng cùng theo cha lên chiến khu. Phạm Khắc Lãm gia nhập quân đội, được điều về công tác tại Phòng Bí thư Bộ Quốc phòng và Bộ Tổng Tư lệnh.

Nhà báo Phạm Khắc Lãm có thời gian khá dài công tác ở Phòng Bí thư của Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyễn Giáp. Trong 6 năm giúp việc Đại tướng, từ năm 1947 đến giữa năm 1953, ông được Đại tướng coi như một người em trong gia đình.

Giữa năm 1953, Phạm Khắc Lãm cùng một số người được chọn đi học nước ngoài. Ông được chọn sang Trung Quốc, sau một năm học chuyên tu ngoại ngữ ở Quế Lâm, được phân về Học viện gang thép Bắc Kinh học ngành Luyện kim. Một lần ra thăm Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh, tình cờ biết được chủ trương chọn một số người đi học báo chí, Phạm Khắc Lãm xin chuyển ngành học. Và thế là ông trở thành một trong những sinh viên đầu tiên của Việt Nam học Đại học Báo chí ở Trung Quốc và gắn bó cả đời mình với nghề báo.

Cuối năm 1959, tốt nghiệp Học viện Báo chí Bắc Kinh về nước, ông Phạm Khắc Lãm được phân công về làm chuyên viên của Vụ Báo chí thuộc Ban Tuyên giáo Trung ương. Đầu năm 1988, đang là Vụ truởng Vụ tuyên truyền quốc tế của Ban Tuyên giáo Trung ương, ông được điều về làm Tổng Giám đốc kiêm Tổng Biên tập Đài Truyền hình Việt Nam.

Ông là người đã chủ trương "đổi mới trong sự kế thừa" các hoạt động của đài. Chính ông là người đã khởi xướng ý tưởng thành lập các kênh sóng - chương trình riêng như chương trình khoa giáo (VTV2), chương trình thể thao - giải trí (VTV3), chương trình đối ngoại (VTV4)…

Đầu năm 1994, nhà báo Phạm Khắc Lãm rời Đài Truyền hình Việt Nam sang nhận nhiệm vụ Phó Chủ nhiệm Uỷ ban về người Việt Nam ở nước ngoài. Dẫu vậy, nghiệp làm báo vẫn "níu" lấy ông khi ông kiêm nhiệm vai trò Tổng Biên tập tạp chí Nghe Nhìn Việt Nam từ 1994 đến 1999 và là một trong những người sáng lập tờ báo Khuyến học của Hội Khuyến học Việt Nam và tờ tạp chí Nhịp cầu của Hội liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài (nay là "Nhịp cầu đầu tư").

Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành - người sáng lập Nhà hát Tuổi trẻ

Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành sinh năm 1941, là em gái út của nhà báo Phạm Khắc Lãm. Thời kỳ cụ Phạm Khắc Hòe rời Huế ra Hà Nội, bà được mẹ đưa về quê nội ở Đức Thọ - Hà Tĩnh.

Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành rất tự hào mỗi khi nói về người cha thân yêu, mặc dù những kỷ niệm và những năm tháng được ở cạnh cha của bà không có nhiều.

Năm 14 tuổi, khi nhìn thấy năng khiếu nghệ thuật của Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành, những tên tuổi lớn trong ngành âm nhạc như: Lưu Hữu Phước, Nguyễn Xuân Khoát, Đặng Đình Hưng… đã thưa với cụ Phạm Khắc Hòe cho bà gia nhập Đoàn Văn công Trung ương. Cuộc đời của bà thoát ly gia đình từ đây và bắt đầu một cuộc sống bốn bên đều là âm nhạc, ca kịch.

Chính trong những tháng ngày rong ruổi tập luyện văn công, văn nghệ… tâm hồn mơ mộng của một cô bé 16 tuổi Phạm Thị Thành đã mang lòng yêu người đàn ông hơn mình gần 30 tuổi và đã trải qua hai đời vợ là Nghệ sĩ Nhân dân Đào Mộng Long. Vượt qua sự ngăn cản từ gia đình, cuối cùng cả hai cũng đến được với nhau, nên duyên chồng vợ.

Sau khi sinh được 2 người con là Đào Uyên và Đào Nhật Đình, năm 1970, Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành được Nhà nước cử sang Nga học đạo diễn sân khấu. Sau 7 năm trở về, bà cùng đạo diễn Hà Nhân viết đề án thành lập Nhà hát Tuổi Trẻ. Đề án được chấp nhận, năm 1987, Nhà hát Tuổi Trẻ được thành lập. Bà Hà Nhân làm Giám đốc, Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành làm Phó Giám đốc. Ngày tuyển sinh cho Nhà hát hơn 1.200 thí sinh đến dự thi chỉ chọn ra được 20 người.

Trong khóa học đầu tiên ngày ấy có nhiều người sau này trở thành nghệ sĩ có tên tuổi như: Nghệ sĩ Nhân dân Lan Hương, Nghệ sĩ Nhân dân Lê Khanh, Nghệ sĩ Nhân dân Minh Hằng, Nghệ sĩ Nhân dân Ngọc Huyền, Nghệ sĩ Nhân dân Anh Tú, Nghệ sĩ Ưu tú Chí Trung, Nghệ sĩ Ưu tú Đức Hải…

Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành gắn bó với giai đoạn thăng trầm của lịch sử sân khấu thời hoàng kim, thời xã hội bao cấp, rồi chuyển đổi nền kinh tế thị trường… Bà được coi là một trong tứ trụ đạo diễn của sân khấu phía Bắc, bên cạnh Doãn Hoàng Giang, Lê Hùng, Đoàn Anh Thắng.

Cả cuộc đời bà làm nghệ thuật, Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành đạo diễn hơn 200 vở, trong đó gần 20 vở Huy chương Vàng và một số vở Huy chương Bạc. Một số vở nổi tiếng như: “Sống mãi tuổi 17”, “Nhân danh công lý”, “Người tốt nhà số 5”, “Mùa hè ở biển”, “Đỉnh cao mơ ước”, “Vũ Như Tô”, “Rừng trúc”…

Kể cả mãi sau này ở tuổi 60 bà vẫn là cái tên được săn đón khi làm tổng đạo diễn những chương trình lễ hội quan trọng. Bà đạo diễn cho lễ hội lớn 990 năm Thăng Long- Hà Nội, 330 năm thành lập Khánh Hòa, 100 năm Đà Lạt, Festival Huế…

Bà từng thành viên Ban Chấp hành Hiệp hội Sân khấu Quốc tế dành cho thiếu nhi và thanh niên ASSITEJ và là Chủ tịch Hiệp hội ASSITEJ Việt Nam.

Bà tham gia nhiều dự án về nghệ thuật sân khấu của nước ngoài tại Việt Nam, nỗ lực để đưa nghệ thuật cổ truyền của dân tộc vào trong trường học.

Bà còn là Phó Chủ tịch Hiệp hội UNESCO Việt Nam, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam, là đại biểu Hội đồng Nhân dân thành phố Hà Nội, tham gia công tác giảng dạy tại Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh…

Tiến sĩ, Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành – nữ đạo diễn sân khấu đương đại đầu tiên của Việt Nam – đã được nhận giải thưởng Văn học nghệ thuật Nhà nước vào năm 2012.

×