Không còn mất mùa nhờ hệ thống trữ nước tưới hơn 2 tỷ đồng

Biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp. Những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh Sơn La xảy ra tình trạng nắng nóng kéo dài, thời tiết khô hanh, ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất. Ứng phó với hạn hán, nhiều HTX, hộ dân tại Sơn La đã chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đầu tư hệ thống tưới tự động, xây dựng ao bạt trữ nước…

Cũng là một trong số những HTX từng chịu ảnh hưởng bởi nắng hạn, HTX Nông sản bản địa Noọng Piêu (xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La), chuyên trồng và tiêu thụ mận Ruby, đã mạnh dạn đầu tư hệ thống trữ nước tưới hơn 2 tỷ đồng để đảm bảo năng suất.

Chia sẻ thêm về hệ thống trữ nước tưới này, chị Bùi Phương Thanh, Phó Giám đốc HTX Nông sản bản địa Noọng Piêu kể lại: HTX của chúng tôi cũng đã từng mất mùa vì biến đổi khí hậu.

Cách đây khoảng 5 năm về trước, Sơn La từng có đợt hạn hán nặng. Ngay cả tại xã Phiêng Khoài, dù có độ cao trung bình hơn 1.000m, khí hậu mát mẻ quanh năm cũng bị khô hạn, nắng nóng kéo dài.

Do thời tiết cực đoan, nhiều diện tích mận của HTX Nông sản bản địa Noọng Piêu bị héo rũ, sâu bệnh phát triển. Có một số cây chết vì thiếu nước, rễ cây bị "hấp nóng" ngay khi được tưới. “Như vườn nhà tôi nhiều gốc mận hàng chục năm tuổi, bộ rễ sâu khỏe mà vẫn bị héo lá, rụng hoa. Để cứu lấy hàng chục ha mận, chúng tôi phải mua nước tưới, vị chi 20.000 đồng/gốc. Với diện tích 50ha và mật độ 250 - 300 gốc cây/ha, chi phí cho nguồn nước tốn hàng trăm triệu đồng. Đáng lo ngại hơn, vào năm ấy, sản lượng mận của HTX đã sụt giảm tới 40%, kích thước quả cũng nhỏ hơn, kéo theo giá thành xuống thấp”, chị Thanh bồi hồi.

Trước những tác động tiêu cực của thời tiết cực đoan, HTX Noọng Piêu đã quyết tâm xây dựng và duy trì hoạt động hệ thống trữ nước phòng chống nắng hạn.

Hàng năm, HTX từng bước mở rộng hệ thống trữ nước tưới. Đến nay, HTX đã sở hữu 2 ao tự nhiên với diện tích lần lượt là 3.000m2 và 2.000m2, cùng với 3 ao lót bạt có diện tích là 8.000m2, 4.000m2 và 5.000m2. Ngoài ra, HTX còn khai thác hệ thống giếng khoan và mạch nước ngầm sẵn có .

Để vận hành hiệu quả hệ thống trữ nước lớn này, HTX đã đầu tư hệ thống điện ba pha và sử dụng béc tưới tự động. Hệ thống tưới có thể được điều khiển từ xa thông qua các ứng dụng trên điện thoại thông minh. Cây mận được tưới vào buổi chiều tối và đêm để tiết kiệm nước và tạo điều kiện tốt nhất cho cây hấp thụ.

Hệ thống trữ nước này hiện có đảm bảo lượng nước tưới tiêu cho khoảng 30ha diện tích được cấp mã vùng trồng, canh tác quả mận Ruby nức tiếng .

“Tổng chi phí cho hệ thống này lên tới hơn 2 tỷ đồng, con số không hề nhỏ đối với một HTX nông nghiệp như chúng tôi. Nhưng cái hay nhất là chúng tôi có sự chủ động. Về lâu về dài, trong điều kiện thời tiết cực đoan diễn biến ngày càng phức tạp, tôi tin rằng đây là sự đầu tư xứng đáng, mang tính bền vững”, chị Thanh tâm sự.

Vừa làm vừa cải tiến, nâng cao giá trị quả mận hậu Phiêng Khoài

Trong quá trình vận hành hệ thống trữ nước tưới chống nắng hạn, HTX Nông sản bản địa Noọng Piêu cũng không ngừng chủ động cải tiến, nâng cao hiệu quả hoạt động.

Do đặc thù là xã vùng cao, các vườn mận của HTX có nhiều diện tích ở trên đồi cao chưa được dẫn đủ nước. HTX đã xây dựng thêm các hệ thống bể trạm trung gian, dẫn nước từ ao nguồn đến vườn. Mỗi trạm này lại được trang bị bể chứa hoặc hệ thống béc tưới và máy bơm nước công suất cao, kết hợp với hệ thống tưới tự động, có thể dẫn nước tưới hàng km.

Hệ thống trữ nước tưới chống hạn đã giúp HTX nâng cao sản lượng, đảm bảo thu nhập cho các thành viên, hộ dân liên kết.

Anh Vì Văn Điện, người dân tham gia liên kết với HTX bảo: “Từ khi HTX đưa hệ thống trữ nước tưới vào hoạt động kết hợp với hệ thống tưới tiết kiệm, sản lượng của HTX đã được nâng cao, đặc biệt, tỷ lệ đậu quả mận Ruby đã gia tăng hơn hẳn.”

Mận Ruby là những quả mận tinh tuyển, được canh tác theo hướng hữu cơ, áp dụng các tiến bộ khoa học. So với các quả mận thông thường, mận Ruby có thể có kích thước to từ 2-3 lần, vị ngọt êm, căng giòn, róc hạt.

Theo anh Vì Văn Điện, trước đây, những quả mận nhỏ chỉ có giá 30.000 đồng/kg, nhưng với mận Ruby được chăm sóc tốt, HTX có thể bán với giá từ 65.000 - 70.000 đồng/kg, thậm chí lên đến 80.000 đồng/kg vẫn có người mua.

Hiện tại, HTX Noọng Piêu có 30,5 ha được cấp mã vùng trồng chuyên sản xuất mận Ruby để cung cấp cho các siêu thị, trung tâm thương mại trên toàn quốc và xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU (Anh, Pháp, Đức, Cộng hòa Séc). Với mẫu mã đẹp, chất lượng cao, mận Ruby đã đạt sản phẩm OCOP 4 sao của tỉnh năm 2024.

Theo Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Sơn La, từ tháng 5 đến tháng 7/2025, khu vực tỉnh Sơn La sẽ xuất hiện nhiều đợt nắng nóng kéo dài, nhiệt độ dao động từ 37-40 độ C, có nơi cao hơn. Tình trạng thời tiết cực đoan này làm gia tăng nguy cơ hạn hán, thiếu nước sinh hoạt và nước sản xuất, nhất là tại các huyện vùng cao, vùng sâu, vùng xa.

Chuyên gia khuyến cáo, trong lĩnh vực trồng trọt, người dân cần chủ động theo dõi bản tin dự báo thời tiết nhằm điều chỉnh thời vụ hợp lý, tránh xuống giống vào thời điểm nắng nóng cao điểm; tăng cường che phủ đất bằng rơm rạ, vật liệu hữu cơ để giữ ẩm; áp dụng các biện pháp tưới tiết kiệm như tưới giỏ giọt, tưới luân phiên vào sáng sớm hoặc chiều mát.

Đối với chăn nuôi, cần đảm bảo chuồng trại thông thoáng, sạch sẽ; bổ sung dinh dưỡng, vitamin,chất điện giải để tăng sức đề kháng cho vật nuôi; cung cấp đủ nước sạch và thường xuyên theo dõi, phòng ngừa dịch bệnh phát sinh trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Nắng nóng làm tăng nhiệt độ nước, dẫn tới suy giảm lượng ôxi hòa tan gây ảnh hưởng tới sức khỏe và sinh trưởng của các loại thủy sản. Tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh và gây thất thoát nước. Để giảm thiểu thiệt hại về thủy sản, người dân cần tăng cường sục khí ao nuôi, che mát ao nuôi (trồng cây ven bờ, che lưới...), tránh ánh nắng chiếu trực tiếp vào mặt nước. Bổ sung men tiêu hóa, khoáng chất, vitamin để tăng sức đề kháng cho cá, tôm. Theo dõi thường xuyên các chỉ tiêu môi trường (nhiệt độ, pH, Oxy và Amoni..) để xử lý kịp thời và tranh thay nước đột ngột gây sốc nhiệt tới các loài thủy sản trong khu vực nuôi.

×