Công chúa Như Mai, con gái trưởng vua Hàm Nghi, là người phụ nữ đầu tiên của triều Nguyễn đỗ thạc sĩ ở nước ngoài.

Cuối năm 1888, khi phong trào Cần Vương đang lên cao thì vua Hàm Nghi bị Pháp bắt. Năm 1889, vua Hàm Nghi bị thực dân Pháp giam lỏng tại làng El Biar.

Tuy sống nơi xứ người, vua Hàm Nghi rất chịu khó học tiếng Pháp, giữ cách ăn mặc truyền thống của người Việt Nam với khăn xếp áo dài.

Năm 1904, vua Hàm Nghi kết hôn với bà Laloe, con gái chánh án tòa án Alger và sinh được 3 người con, là công chúa Nguyễn Phúc Như Mai, công chúa Nguyễn Phúc Như Lý, hoàng tử Minh Đức.

Trong cuốn sách "Các vương phi, công chúa, nữ cung triều Nguyễn" của tác giả Tôn Thất Bình có viết, công chúa Như Mai được gửi về Paris học, thi vào Đại học Nông lâm, đỗ thứ năm.

Suốt thời gian học, công chúa là sinh viên giỏi, giành danh hiệu thủ khoa và đỗ thạc sĩ, vượt qua rất nhiều người Pháp.

Sách viết, công chúa Như Mai trở lại Alger sống với vợ chồng vua Hàm Nghi, sau đó quay lại Pháp làm việc và tiếp tục học thêm, lấy bằng về Hóa học.

Bà làm việc tại Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Pháp, rồi đến tỉnh Correze hỗ trợ dân nghèo kỹ thuật trồng trọt và được người dân quý trọng.

Vua Hàm Nghi và công chúa Như Mai (triều Nguyễn). Công chúa Như Mai, con gái vua Hàm Nghi là người phụ nữ đầu tiên vương triều nhà Nguyễn thi đỗ và lấy bằng thạc sỹ. Ảnh: Tư liệu

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân cho biết, công chúa Như Mai lúc học đại học có phong cách sống đơn giản giống vua Hàm Nghi, cách ăn mặc như phụ nữ Việt Nam, không giống phụ nữ Pháp lúc bấy giờ.

Mặc dù sống ở Correze (Pháp) nhưng công chúa Như Mai luôn nhớ đến tuổi thơ ở biệt thự Gia Long (Alger).

Sau khi vua Hàm Nghi mất, bà cùng các em Như Lý, Minh Đức đưa hài cốt vua từ Algerie về Pháp an táng trong nghĩa trang gia đình tại làng Thonac tỉnh Dordogne, gần tỉnh Correze.

Vợ vua Hàm Nghi là bà Laloe cũng theo công chúa Như Lý, Như Mai về Pháp sinh sống. Năm 1974, vương phi Laloe mất và được an táng trong khu lăng nơi chôn vua Hàm Nghi.

Để tỏ chữ hiếu với cha mẹ, công chúa Như Mai quyết định không lấy chồng, ở vậy để thờ cha mẹ.

Theo Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, tài sản quý giá nhất vua Hàm Nghi để lại là những bức tranh. Gia đình vua Hàm Nghi chưa bao giờ bán tranh của vua Hàm Nghi.

Tuy nhiên, khi công chúa Như Mai gặp lại những người thân thiết, từng yêu mến vua Hàm Nghi thì thường lấy tranh của vua Hàm Nghi tặng họ để kỷ niệm.

Em gái công chúa Như Mai - công chúa Như Lý cũng là người học rộng, tài giỏi. Bà tốt nghiệp tiến sĩ y khoa và lập gia đình với Công tước François Barthomivat de la Besse.

Hoàng tử Minh Đức từng là sĩ quan trong quân đội Pháp. Hoàng tử lấy một người phụ nữ Pháp tên là Dolly, tuy nhiên, hai người không có con.

×