Mặt trái của lời khen dành cho con

Lời khen như con dao hai lưỡi, vừa có tính khích lệ nhưng cũng có thể khiến trẻ bị thụt lùi hoặc chính những lời khen sẽ trở thành rào cản tách trẻ khỏi cuộc sống bình thường, trở nên độc lập một cách cô độc, sợ bị bộc lộ những yếu kém, thiếu sót của bản thân. Những lời khen cứ đẩy trẻ lên cao, đôi khi khiến trẻ không có cơ hội được quay đầu.

Vậy khen thế nào mới đúng? Nhà văn Lê Thanh Ngân cho biết, có 7 điều cha mẹ nên tránh khi khen ngợi con như sau:

1. Đừng liên tục khen con thông minh mà hãy khen sự nỗ lực và cách giải quyết vấn đề của con. Vì thông minh là bẩm sinh nhưng nghị lực mới là yếu tố quyết định tới sự phát triển của mỗi người. 

Khen con thông minh cũng dễ khiến bọn trẻ nảy sinh tâm lý chủ quan dẫn tới cẩu thả hoặc là hoang mang lo sợ khi gặp ai đó có biểu hiện thông minh hơn mình. Tập trung khen ngợi vào những nỗ lực về mặt tinh thần, lý trí của con thì dù con bạn có không quá thông minh, con cũng sẽ có một ý chí vượt khó đáng nể.

2. Thay vì khen con xinh gái thế, đẹp trai thế, trắng trẻo đáng yêu quá… Hãy khen "bộ váy này rất hợp với con", "Con buộc tóc thế này nhìn gương mặt rất sáng sủa", "Mỗi khi con cười tươi như vậy, nhìn con rất duyên dáng"… (Những lời khen này chúng ta có thể dành tặng cho mọi đứa trẻ kể cả những em bé có ngoại hình không nổi trội như các bạn khác). 

Tại sao phải như vậy? Bởi vì nếu chỉ thấy con xinh đẹp mới khen và khen xinh đẹp đơn thuần, bọn trẻ dễ bị áp lực bởi những lời khen đó, dễ dẫn tới nhận thức lệch lạc "phải có ngoại hình xinh đẹp, đáng yêu mới được yêu quý" và khi chúng thấy mình không được xinh đẹp (quá mập mạp, quá ốm yếu, quá đen hay quá thấp bé…) sẽ ngay lập tức chuyển sang trạng thái tâm lý tự ti về ngoại hình của mình.

3. Khen quá trình, đừng chú tâm vào khen thành tích và điểm số. Nếu theo tiêu chí đó, thì dù điểm số của con có không cao nhưng con đã cố gắng hết mình, đó vẫn là một tinh thần đáng khen ngợi và cổ vũ. Dần dần, đứa trẻ cũng hình thành nhận thức về việc coi trọng giá trị thực tế mình nhận được hơn là điểm số cao hay thấp.

4. Đừng khen "con khiến bố mẹ rất tự hào" dù trong thâm tâm bố mẹ có cảm thấy như thế thật. Thay vào đó, có thể nói rằng: "Với những gì mà con đang làm, mẹ tin là sau này con sẽ có những bước phát triển tốt. Sẽ thực hiện được ước mơ mà con mong muốn". 

Bởi vì những gì con đang làm, trước tiên nó cần xuất phát từ ý muốn của con. Bố mẹ cần thể hiện cho con thấy rằng: con đang xây dựng cuộc đời mình chứ không phải sinh ra để thỏa mãn ý muốn của bố mẹ.

5. Đừng khen tặng con bằng hiện vật, thay vào đó hãy dành cho con những cái ôm, những nụ cười thể hiện tình yêu thương, sự chia sẻ. Mục đích của việc học hỏi, khám phá là để tích lũy vốn sống, kinh nghiệm sống và kỹ năng cho bản thân, không phải để đạt các món đồ bằng hiện vật. 

Làm như vậy, cha mẹ sẽ vô tình hạn chế tầm nhận thức của trẻ và khi trẻ không còn được khen thưởng bằng hiện vật nữa, chúng sẽ nảy sinh tâm lý chán nản không muốn phấn đấu.

6. Khi khen ngợi, hãy khen một cách thật tâm, đừng khen qua loa, cũng đừng quá tâng bốc hay có thái độ đùa cợt. Khen qua loa, trẻ sẽ thấy bố mẹ không mấy bận tâm tới câu chuyện của mình, quá tâng bốc khiến trẻ tự mãn hoặc sẽ khiến trẻ nghi ngờ những lời khen ngợi của cha mẹ.

7. Đừng gặp ai cũng khoe thành tích của con. Con bạn có thể sẽ không thích điều đó. Ở một số trường hợp, có những người mẹ khen con "Đấy, con thấy chưa? Làm theo mẹ cái là đạt kết quả cao ngay". Đừng cố gắng "chiếm dụng" thành tích của con trẻ. Hãy lùi lại làm người hướng dẫn, con bạn mới chính là người thực hiện nó cơ mà. Hãy để cho con có cơ hội được tự hào về chính mình.

Khen ngợi cũng chính là một nghệ thuật. Lời khen vốn là để chia vui, để động viên khích lệ tinh thần phấn đấu của con. Đừng để lời khen trở thành tảng đá đè nặng lên đôi vai của trẻ. Đừng để sự kỳ vọng lấp ló sau những lời khen tặng. Nó khiến con cảm thấy cuộc sống thật quá mệt mỏi khi cố gắng để trở thành người hoàn hảo giống như những lời khen của cha mẹ dành cho mình.

×