Loại nhà đầu tư cá nhân khỏi thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có thực sự cần thiết?

Tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, một trong những thay đổi được nhiều nhà đầu tư quan tâm đó là "loại" nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường trái phiếu (TPDN) riêng lẻ. Điều này đồng nghĩa, thị trường TPDN riêng lẻ chỉ được giao dịch giữa các nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp.

Trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chỉ nên là “sân chơi của người chuyên nghiệp”

Dữ liệu thống kê cho thấy, tỷ trọng sở hữu của nhà đầu tư cá nhân trên TPDN riêng lẻ chỉ xếp sau các ngân hàng và lớn hơn nhiều nhóm nhà đầu tư có tổ chức khác như công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư...

Nhận định về vấn đề này, ông Trần Lê Minh - Tổng Giám đốc Công ty Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating) cho biết, phần lớn trong số các nhà đầu tư cá nhân đã nắm giữ TPDN không phải là các người đầu tư chuyên nghiệp mà là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.

Trong đó, nhiều người đầu tư TPDN như một kênh thay thế cho gửi tiết kiệm vì cho rằng TPDN là sản phẩm có độ an toàn cao. "Đây là điểm chưa hợp lý từ thực tế phát triển của thị trường và cần được điều chỉnh", ông Minh cho hay.

Đối với dự thảo về việc "loại" nhà đầu tư cá nhân ra khỏi thị trường TPDN riêng lẻ, ông Minh cũng đồng tình và cho rằng, các thành viên thị trường đã có sự đồng thuận với quan điểm thị trường TPDN phát hành riêng lẻ là thị trường dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Chi tiết hơn, xuất phát đặc thù của thị trường TPDN phát hành riêng lẻ, mức độ công bố thông tin liên quan tới trái phiếu và tổ chức phát hành ít hơn đáng kể, sự quản lý nhà nước được giảm nhẹ và vai trò tự quản của thị trường được nâng cao.

Mặt khác, do tính đa dạng trong việc thỏa thuận các điều khoản, điều kiện của trái phiếu đã làm cho TPDN loại này trở thành một sản phẩm phức tạp đòi hỏi các kiến thức chuyên sâu để đầu tư và không phù hợp với người đầu tư nhỏ lẻ.

Cùng với đó, các quy định liên quan tới thị trường sẽ luôn cần có sự cập nhật và bổ sung để đảm bảo là các TPDN phát hành riêng lẻ sẽ không thể được bán cho nhà đầu tư không có các kiến thức và kinh nghiệm cần thiết cho việc đầu tư. Đây là hoạt động thông thường để đảm bảo tính bảo vệ của khuôn khổ pháp luật đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Thị trường trái phiếu riêng lẻ tại các nước châu Á hoạt động như thế nào?

Số liệu từ FiinRatings, thị trường trái phiếu sơ cấp tháng 9/2024 ghi nhận tổng giá trị phát hành đạt 45,3 nghìn tỷ đồng với 39 đợt phát hành, giảm 27,5% so với tháng trước nhưng tăng 20,8% so với cùng kỳ.

Luỹ kế 9 tháng, tổng giá trị phát hành đạt 313,6 nghìn tỷ đồng, tăng 57,9% so với cùng kỳ năm ngoái, điều này cho thấy tốc độ phục hồi nhanh chóng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Hoạt động phát hành riêng lẻ và công chúng đều ghi nhận xu hướng tăng trưởng đạt lần lượt là 62% và 28,1% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, hoạt động phát hành cũng như mua lại chủ yếu vẫn đến từ nhóm ngân hàng. Thị trường tiếp tục vắng bóng các doanh nghiệp là tổ chức phát hành phi ngân hàng dù giá trị đáo hạn sắp tới của nhóm doanh nghiệp này duy trì cao.

"Việc hạn chế sự tham gia của nhà đầu tư cá nhân vào thị trường trái phiếu riêng lẻ là một chủ trương hợp lý, bởi trái phiếu riêng lẻ bản chất có tính chuẩn hóa không cao và phần lớn dựa trên sự đàm phán, thỏa thuận. Những nhà đầu tư tổ chức là định chế tài chính có khả năng xử lý các rủi ro từ trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tốt hơn", FiinRatings nêu trong báo cáo.

Theo quan điểm của FiinRatings, việc hạn chế sự tham gia của nhóm nhà đầu tư cá nhân vào trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là hợp lý. Điều này phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như do đặc thù sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có tính chuẩn hóa thấp, dẫn đến mức độ rủi ro tín dụng cao.

Dẫn chứng tại một số nước Châu Á, FiinRatings cho biết tại Trung Quốc, nhà đầu tư cá nhân hầu như không tham gia sở hữu trực tiếp trái phiếu doanh nghiệp. Thay vào đó, họ đầu tư qua việc ủy thác và mua chứng chỉ quỹ được quản lý bởi các công ty quản lý quỹ.

Ngoài ra, tại Thái Lan, tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư cá nhân ở mức cao do áp dụng định nghĩa nhà đầu tư giàu có "High-net-worth investors", tức nhà đầu tư có tài sản ròng 30 triệu bath tức khoảng 22 tỷ đồng trở lên; thu nhập hàng năm ít nhất 2,2 tỷ đồng; hoặc tổng danh mục chứng khoán 8 triệu bath, tức khoảng 6 tỷ đồng.

Theo thống kê, sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường trái phiếu riêng lẻ Việt Nam còn hạn chế. Tại cuối năm 2023, tỷ lệ nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp của nhà đầu tư nước ngoài chỉ khoảng 3% tổng giá trị trái phiếu lưu hành. Như vậy, tiềm năng mở rộng quy mô thị trường Việt Nam từ dòng vốn nước ngoài là rất lớn.

Tuy nhiên, để hạn chế sự tham gia của nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp, FiinRatings cho rằng, nên sớm rà soát những hạn chế đầu tư và phân bổ tài sản vào TPDN của nhà đầu tư tổ chức (công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư, quỹ hữu trí…) để mở cơ hội cho các nhà đầu tư này tham gia thị trường nhiều hơn. Ngoài ra, đẩy mạnh xếp hạng tín nhiệm trái phiếu để hỗ trợ các nhà đầu tư tổ chức phân bổ tài sản theo rủi ro.

"Ngoài việc công nhận nhóm nhà đầu tư nước ngoài là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, cần nâng cao niềm tin của nhóm này bằng việc nâng cao tính minh bạch thị trường và chất lượng công bố thông tin, như đẩy mạnh áp dụng xếp hạng tín nhiệm, phát triển cơ sở dữ liệu về đường cong lãi suất & lịch sử chậm trả…", FiinRatings nhấn mạnh.

×