Bánh ú tro, thức quà quê giữa lòng phố thị

Len lỏi vào con hẻm nhỏ trên đường Rạch Cùng, mùi lá tre quyện với hương nếp ngâm tro thoang thoảng dẫn lối. Tiếng nói cười, tiếng xì xào chuẩn bị nguyên liệu rộn ràng cả một góc. Đây chính là "thủ phủ" bánh ú tro nức tiếng của TP.HCM mỗi khi Tết Đoan Ngọ về.

Nhà chú Bảy Thái và cô Hương là một trong những hộ có thâm niên làm bánh lâu năm nhất nhì ở xóm. Đôi tay thoăn thoắt gói từng chiếc bánh đều tăm tắp, chú Bảy kể: “Năm nay làm cỡ mấy chục thiên (1.000), tùy số lượng đặt, năm nay số lượng mối đặt nhiều hơn hẳn so với năm ngoái. Một chục bán 60.000 đồng, giá vậy là được rồi.” Nghe thì đơn giản, nhưng "mấy chục thiên" bánh là cả một sự đầu tư công sức không hề nhỏ.

Chú cười hiền: “Tôi làm bánh từ hồi 8 tuổi, giờ gần 60 năm rồi. Quanh năm suốt tháng cứ làm hoài vậy đó. Chủ yếu bỏ mối, chứ bán lẻ không nổi, cực lắm. Lấy công làm lời, cũng được, sống được nghề". "Sống được nghề" của chú không chỉ là chuyện cơm áo, mà còn là niềm vui khi giữ được nghề của cha ông. “Gia đình chú có 3 thế hệ theo nghề làm bánh, từ đời mẹ, đến chú, giờ đến mấy đứa nhỏ cũng biết làm,” chú Bảy tự hào khoe. Sáu cô con gái của chú, ai cũng rành rẽ từng công đoạn, từ chọn nếp, ngâm tro, đến gói bánh, luộc bánh.

Nguyên liệu làm nên chiếc bánh ú tro tuy đơn giản nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ. Nếp phải là nếp ngon, ngâm với nước tro theo bí quyết riêng để bánh có màu hổ phách đẹp mắt và vị đặc trưng. Lá tre dùng để gói bánh được chú Bảy cất công mua tận Củ Chi, Phú Hòa Đông. “Lá mua rồi về tự cắt cho vừa, làm sạch rồi gói. Mấy nay có khoảng chục người phụ làm, chứ không kịp,” cô Hương, vợ chú Bảy, xởi lởi tiếp lời.

Cả xóm cùng vào mùa, chợ quê rộn ràng giữa Sài Gòn

Không chỉ nhà chú Bảy, không khí làm bánh tất bật lan tỏa khắp xóm Rạch Cùng. Cách đó không xa, nhà cô Lan cũng đang đỏ lửa luộc những mẻ bánh lớn. "Mỗi năm tới Tết Đoan Ngọ là tôi gói bánh ú tro để bỏ mối trong chợ. Có năm tôi làm được hơn 10 thiên. Năm nay thì ít hơn, chỉ gói khoảng 65.000 cái," cô Lan chia sẻ. Bánh của cô nổi tiếng nếp dẻo, nhân đậu xanh bùi, nên khách quen cứ đến mùa là tìm đặt. "Bán theo chục, mỗi chục 65.000 đồng. Khách người ta ăn quen rồi, mình giữ được cái chất lượng thì không lo."

Cứ đến dịp này, cả xóm như một công xưởng thu nhỏ. Người rửa lá, người đãi nếp, người gói bánh, người canh nồi... Mỗi người một việc, không khí khẩn trương nhưng đầy ắp tiếng cười. Những chiếc bánh ú tro nhỏ xinh từ đây sẽ theo chân các mối lái tỏa đi khắp các chợ lớn nhỏ của thành phố.

Và không chỉ ở những "lò" bánh, không khí Tết Đoan Ngọ còn lan tỏa đến từng góc chợ. Chị Lê Thị Thúy Vân, một tiểu thương bán bánh ú tro thời vụ tại quận 5, phấn khởi cho biết: "Năm nay tôi đã bán được khoảng 1.200 cái bánh ú rồi, bán được gấp đôi năm ngoái. Một năm tôi chỉ bán bánh này một lần vào dịp này." Với chị, đây không chỉ là cơ hội kiếm thêm thu nhập mà còn là niềm vui khi được góp phần mang hương vị truyền thống đến cho mọi nhà.

Người Sài Gòn tìm mua bánh ú tro không chỉ để cúng kiếng tổ tiên trong ngày "giết sâu bọ" mà còn để thưởng thức một món quà quê dân dã, thanh mát. Chiếc bánh vàng óng, dẻo thơm, chấm cùng đường cát trắng hay mật mía ngọt lịm, đã trở thành một phần không thể thiếu trong ký ức và văn hóa ẩm thực của người dân nơi đây.

Dù cuộc sống hiện đại có bao đổi thay, những nghề thủ công truyền thống như làm bánh ú tro ở xóm Rạch Cùng vẫn bền bỉ tồn tại. Nó không chỉ mang lại miếng cơm manh áo mà còn là cách người dân giữ gìn hồn cốt văn hóa, để mỗi độ Tết Đoan Ngọ về, Sài Gòn lại thơm nồng hương vị của một thức quà quê dung dị mà thấm đượm nghĩa tình.

×