Bạn đọc Đức Minh (Hưng Yên) hỏi:

Tôi vừa đọc bài điều tra "Lập chợ trái phép 'thu phế' giữa thành phố Bắc Ninh" trên báo Dân Việt. Bài viết nêu: một nhóm người không có bất kỳ thẩm quyền nào nhưng vẫn ngang nhiên lập chợ tự phát, thu tiền của các tiểu thương mà không có hóa đơn, chứng từ. Đáng lo ngại hơn, một người trong nhóm còn gọi điện đe dọa: ai không nộp tiền sẽ bị cấm bán hàng. Xin hỏi, hành vi thu tiền kiểu này có được xem là bảo kê, thậm chí có dấu hiệu phạm tội hình sự theo quy định pháp luật hiện hành hay không?

Trả lời:

Trao đổi về vụ việc, luật sư Hoàng Văn Hà (Công ty Luật ARC, Hà Nội) cho biết: “Bảo kê” là hành vi một bên đưa ra sự bảo đảm cho bên còn lại được hoạt động mà không bị cản trở trong việc kinh doanh, đổi lại bên được bảo kê phải nộp một khoản tiền bất hợp pháp cho bên bảo kê.

Liên quan đến nội dung được phản ánh trong bài điều tra của Báo Dân Việt, luật sư Hà cho biết: Khu chợ tạm không phép được lập trên địa bàn phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh, nhưng điều đáng nói là những người đứng ra “quản lý” không phải cơ quan nhà nước hay ban quản lý chợ hợp pháp, mà là các cá nhân tự ý thu tiền của tiểu thương theo kiểu bảo kê – hành vi hoàn toàn trái pháp luật. Đây là vấn đề nghiêm trọng, không chỉ vi phạm quy định về trật tự, quản lý đô thị mà còn có dấu hiệu phạm tội hình sự.

Theo luật sư Hà, hành vi thu tiền bảo kê như vậy có dấu hiệu của tội cưỡng đoạt tài sản, được quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Cụ thể, người nào đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản thì có thể bị phạt tù từ 1 năm đến 20 năm, tùy theo số tiền cưỡng đoạt và các tình tiết liên quan.

“Dấu hiệu cấu thành tội phạm ở đây là quyền sở hữu tài sản của các tiểu thương bị xâm phạm. Việc các đối tượng yêu cầu tiểu thương nộp tiền dưới các danh nghĩa như 'tiền chỗ', 'tiền quản lý', 'tiền bảo kê'... nhưng không có căn cứ pháp lý, không có quyền thu, kèm theo đó là các hành vi đe dọa, uy hiếp tinh thần – khiến tiểu thương buộc phải nộp tiền vì lo sợ bị đuổi hoặc bị cản trở kinh doanh – cho thấy rõ động cơ nhằm chiếm đoạt tài sản vì mục đích cá nhân, không hề nộp ngân sách hay thực hiện nghĩa vụ tài chính nào theo quy định pháp luật”, luật sư Hà phân tích.

Trường hợp các hành vi nêu trên được cơ quan chức năng điều tra, xác minh đầy đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm, những người liên quan hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cưỡng đoạt tài sản, với mức hình phạt từ 1 năm đến 20 năm tù tùy theo tính chất, mức độ, số tiền cưỡng đoạt và các tình tiết tăng nặng khác.

Trong vụ việc này, luật sư Hoàng Văn Hà cũng cho biết: Nếu khu vực đang tồn tại chợ tạm trái phép là phần đất đã được Nhà nước giao để thực hiện dự án, nhưng bị sử dụng sai mục đích, thì hoàn toàn có thể bị thu hồi và giải tỏa theo quy định tại Điều 81 Luật Đất đai 2024, được hướng dẫn chi tiết bởi Mục 2 Chương IV Nghị định 102/2024/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 01/8/2024.

Theo đó, Nhà nước có quyền thu hồi đất trong các trường hợp vi phạm pháp luật về đất đai, bao gồm:

Sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận quyền sử dụng đất, và đã bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng vẫn tiếp tục vi phạm.

Đất được giao, cho thuê không đúng đối tượng hoặc không đúng thẩm quyền.

Đất được Nhà nước giao quản lý nhưng để bị lấn, chiếm.

Hành vi lập chợ trái phép nhằm mục đích thu lợi bất chính, ngoài việc có thể bị xử lý theo quy định pháp luật, còn phải hoàn trả toàn bộ số tiền đã chiếm đoạt trái pháp luật.

Giao nộp toàn bộ khoản thu lợi bất chính vào ngân sách nhà nước, theo quy định của Bộ luật Hình sự và Luật Xử lý vi phạm hành chính;

Trường hợp có cán bộ, công chức tiếp tay, bao che thì cá nhân đó có thể bị xử lý về trách nhiệm công vụ và bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc công việc liên quan đến quản lý, theo quy định của pháp luật.

Luật sư Hà cũng đề xuất, để giải quyết triệt để tình trạng chợ tự phát, cần sớm quy hoạch lại các điểm chợ hợp pháp, phân khu rõ ràng, đảm bảo phù hợp với quy hoạch sử dụng đất theo Luật Đất đai 2024. Đồng thời, cần đầu tư cơ sở hạ tầng đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh môi trường, an toàn phòng cháy chữa cháy, giao thông và an toàn thực phẩm.

Song song đó, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật, hỗ trợ pháp lý – tài chính cho tiểu thương; hướng dẫn đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, cấp mã số thuế cá nhân, đồng thời áp dụng ưu đãi phí, lệ phí ban đầu để khuyến khích người dân vào chợ hợp pháp, chống thất thu thuế và minh bạch tài chính tại các chợ dân sinh.

Việc quy hoạch và quản lý chợ hiện được điều chỉnh tại Nghị định 60/2024/NĐ-CP.

Trước sự việc trên, sáng ngày 08/5/2025, UBND thành phố Bắc Ninh đã có buổi làm việc với phóng viên báo Dân Việt để cung cấp thông tin.
Theo đó, lãnh đạo UBND TP Bắc Ninh cho biết: Căn cứ vào thông tin phản ánh từ báo Dân Việt và kết quả kiểm tra thực tế, tại khu vực nghĩa trang nhân dân TP Bắc Ninh hiện đang diễn ra hoạt động tụ tập kinh doanh trái phép, hình thành một chợ tạm trên diện tích hơn 7.800m². Khu đất này nằm trong Dự án khu trang trại trồng cây lâu năm kết hợp du lịch nông nghiệp, được UBND tỉnh Bắc Ninh giao cho Công ty TNHH Dương Bảo Minh làm chủ đầu tư. Công ty TNHH Dương Bảo Minh do ông Giáp Đình Chiến đứng tên đại diện pháp luật, địa chỉ tại 170 Nguyễn Gia Thiều, phường Suối Hoa, TP Bắc Ninh. Về mối liên hệ giữa Công ty TNHH Dương Bảo Minh với nhóm người thu "phế" tại khu chợ tạm, các cơ quan chức năng thành phố Bắc Ninh cho biết sẽ tiếp tục điều tra làm rõ.

×