Bước tiến mới trong lĩnh vực cấy ghép gan từ động vật

Vừa qua, các bác sĩ tại Đại học Y khoa Quân đội số 4, thành phố Tây An (Trung Quốc), công bố ca cấy ghép gan từ lợn biến đổi gene đầu tiên trên thế giới vào một người chết não. Thành tựu này được giới chuyên môn đánh giá là một bước đột phá, mở ra tiềm năng mới cho việc cứu sống bệnh nhân mắc bệnh gan giai đoạn cuối trong tương lai.

Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature, gan được lấy từ một con lợn mini đã được chỉnh sửa 6 gene để phù hợp hơn với cơ thể người. Ca phẫu thuật diễn ra trên một người trưởng thành chết não. Ê kíp y tế cho biết họ đã tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn đạo đức và quy định y tế liên quan. Sau 10 ngày theo dõi, gia đình bệnh nhân yêu cầu kết thúc thử nghiệm.

Trước đây, lợn đã được xác định là loài động vật phù hợp nhất để hiến tạng cho người. Trong vài năm gần đây, nhiều bệnh nhân tại Mỹ đã được cấy ghép tim và thận từ lợn, nhưng gan vẫn là nội tạng khó xử lý hơn cả và chưa từng được cấy vào cơ thể người. Với nhu cầu gan hiến tặng đang ngày càng gia tăng trên toàn cầu, giới nghiên cứu kỳ vọng lợn biến đổi gene sẽ đóng vai trò là nguồn tạng thay thế tạm thời hoặc dài hạn trong tương lai.

Các chuyên gia nhận định, việc cấy ghép gan lợn vào người chết não là bước chuẩn bị cần thiết để tiến đến thử nghiệm lâm sàng ở người sống. Dù còn nhiều rào cản về miễn dịch và nguy cơ lây truyền mầm bệnh từ động vật sang người, ca phẫu thuật tại Trung Quốc chứng minh rằng tiến trình y học trong lĩnh vực cấy ghép khác loài (xenotransplant) đang phát triển nhanh chóng.

Hy vọng sống từ trái tim lợn biến đổi gene tại Mỹ

Không chỉ tại Trung Quốc, Mỹ cũng đang đẩy mạnh nghiên cứu cấy ghép nội tạng lợn nhằm cứu sống bệnh nhân giai đoạn cuối. Ngày 20/9/2023, Trung tâm Y tế Đại học Maryland thực hiện thành công ca ghép tim lợn cho bệnh nhân còn sống – trường hợp thứ hai trên thế giới.

Bệnh nhân là ông Lawrence Faucette, 58 tuổi, mắc bệnh tim giai đoạn cuối và không đủ điều kiện để ghép tim từ người hiến tặng. Các bác sĩ sử dụng trái tim từ một con lợn đã được chỉnh sửa 10 gene, trong đó có ba gene bị bất hoạt để loại bỏ alpha gal – yếu tố có thể gây phản ứng miễn dịch mạnh ở người. Trước phẫu thuật, ông Faucette được điều trị bằng kháng thể và theo dõi sát sao nhằm ngăn ngừa thải ghép cũng như kiểm soát nguy cơ lây nhiễm virus từ lợn.

Ông Lawrence Faucette hoàn toàn đồng ý tham gia phương pháp điều trị thử nghiệm. Ông được tư vấn đầy đủ về nguy cơ và trải qua đánh giá tâm thần kỹ lưỡng. “Hy vọng còn lại duy nhất của tôi là quả tim lợn,” ông chia sẻ trước ca phẫu thuật. Vợ ông, bà Ann Faucette, nói thêm: “Chúng tôi không mong gì hơn là có thêm thời gian bên nhau, được làm những điều đơn giản như ngồi trước hiên nhà và uống cà phê cùng nhau.”

Tiến sĩ Bartley Griffith, người thực hiện ca mổ, khẳng định: “Chúng tôi một lần nữa mang đến cho bệnh nhân cơ hội sống lâu hơn. Chúng tôi vô cùng biết ơn ông Faucette vì sự dũng cảm và tinh thần hợp tác để mở rộng hiểu biết y học trong lĩnh vực này.”

Dù vậy, cấy ghép khác loài vẫn còn là chặng đường dài. Ca ghép tim lợn đầu tiên trên thế giới, thực hiện vào tháng 1/2022 cũng tại Đại học Maryland, đã kết thúc sau hai tháng khi bệnh nhân David Bennett qua đời. Dù không có dấu hiệu thải ghép ban đầu, kết quả khám nghiệm sau cùng chỉ ra nguyên nhân tử vong do suy tim với nhiều yếu tố phức tạp, trong đó có sự hiện diện của virus lợn trong cơ quan ghép.

Tại Mỹ, hơn 113.000 người đang nằm trong danh sách chờ ghép tạng, trong đó hơn 3.300 trường hợp cần được ghép tim. Theo nhóm Donate Life America, mỗi ngày có khoảng 17 người tử vong vì không tìm được nguồn hiến tặng phù hợp. Giới khoa học tin rằng cấy ghép từ động vật, nếu được quản lý chặt chẽ về mặt đạo đức và y học, có thể trở thành giải pháp hữu hiệu giúp giải quyết tình trạng thiếu nội tạng trong tương lai gần.

×