Kỳ tôm là con gì?

Rồng đất, còn được gọi là kỳ tôm, có tên khoa học là Physignathus cocincinus. Đây là một loài động vật hoang dã, loài bò sát đặc biệt, nổi bật với các đặc điểm sinh học và hành vi sinh tồn độc đáo. 

Kỳ tôm có nhiều màu sắc trên da và gai trên lưng. Kỳ tôm là đặc sản nhà giàu ở Quảng Ngãi. Ảnh: Công Xuân.

Kỳ tôm chủ yếu sinh sống ở các khu vực đồi núi và gần sông suối, ao hồ trong các hệ sinh thái nhiệt đới và cận nhiệt đới. 

Chúng không chỉ thu hút sự chú ý của các nhà khoa học mà còn của những người đam mê động vật hoang dã vì vẻ đẹp và hành vi đặc biệt của mình.

Kỳ tôm ưa thích các khu vực có cây cối rậm rạp gần nguồn nước, nơi chúng có thể dễ dàng leo trèo và tìm kiếm thức ăn. Kỳ tôm sở hữu một số đặc điểm sinh học đáng chú ý, giúp chúng dễ dàng nhận diện và phân biệt với các loài động vật khác.

Về kích thước, kỳ tôm có thể dài từ 50 đến 100 cm khi trưởng thành, với phần đuôi chiếm gần 2/3 chiều dài cơ thể. Trọng lượng trung bình của kỳ tôm khoảng 0,6 kg, tuy nhiên, có những cá thể nặng từ 0,8 đến 1 kg. 

Chúng có cơ thể dài và mảnh khảnh, vảy nhỏ đồng đều và một mào cổ đặc trưng. Đầu kỳ tôm có hình tam giác, nổi bật hơn ở con đực.

Về màu sắc của kỳ tôm rất đa dạng và thay đổi theo môi trường sống. Mặt trên của kỳ tôm có màu xanh thẫm, bụng màu trắng, và đuôi có các đoạn xám nâu xen lẫn với các khúc vàng. 

Màu sắc này không chỉ giúp kỳ tôm ngụy trang hiệu quả mà còn tạo ra vẻ đẹp nổi bật, đặc biệt khi chúng di chuyển trong môi trường sống.

Kỳ tôm có các gai trên lưng và đuôi, giúp chúng tự vệ khỏi kẻ thù và làm tăng thêm vẻ bề ngoài ấn tượng. Những đặc điểm này còn giúp kỳ tôm duy trì cân bằng khi di chuyển trên các cành cây và trong môi trường nước.

Kỳ tôm thường sinh sống ở các khu vực có cây cối gần sông suối, ao hồ. Chúng có thói quen leo lên các cành cây vào buổi chiều khi mặt trời lặn và xuống nước vào buổi sáng để tắm và phơi nắng. Thói quen này giúp chúng duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định và đảm bảo sức khỏe tốt.

Kỳ tôm là loài ăn tạp, chế độ ăn của chúng bao gồm các loài động vật không xương sống như côn trùng, động vật thủy sinh và thực vật. Chúng thường tìm kiếm thức ăn vào ban đêm, khi mà nhiều động vật khác cũng hoạt động.

Bên cạnh đó, kỳ tôm có nhiều đặc điểm hành vi độc đáo, giúp chúng sinh tồn và thích nghi tốt trong môi trường sống của mình. Ảnh: Công Xuân.

Ở Việt Nam, kỳ tôm (rồng đất) phân bố chủ yếu ở các khu vực đồi núi và rừng ngập nước gần sông suối, ao hồ. Các địa phương nổi bật mà kỳ tôm thường xuất hiện bao gồm:

Ở các tỉnh miền Nam: Kỳ tôm thường gặp ở những khu vực như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương và các tỉnh phía Nam khác, nơi có điều kiện sinh thái phù hợp với môi trường sống của loài động vật hoang dã này.

Ở khu vực Tây Nguyên: Một số tỉnh như Đắk Lắk, Đắk Nông cũng là nơi sinh sống của kỳ tôm nhờ hệ thống suối và rừng xanh.

Ngoài ra, ở các khu vực ven biển và đồng bằng: Kỳ tôm cũng được ghi nhận ở các khu vực có hệ sinh thái nước ngọt gần bờ biển, như Quảng Ngãi và các tỉnh duyên hải miền Trung.

Kỳ tôm - Loài động vật hoang dã có tên trong sách Đỏ

Kỳ tôm là loài động vật hoang dã được xếp vào bậc V (nhóm nguy cấp) trong Sách Đỏ Việt Nam. Điều này có nghĩa là chúng cần được bảo vệ để không bị tuyệt chủng. Do đó, việc săn bắt và khai thác kỳ tôm đang được quản lý nghiêm ngặt.

Vì thói quen hoạt động của kỳ tôm chủ yếu vào ban đêm, việc săn bắt chúng thường diễn ra vào thời điểm này. Người săn sử dụng đèn pin, dây phanh xe đạp làm thòng lọng và túi đựng để bắt chúng. Các công cụ này giúp dễ dàng tiếp cận và bắt kỳ tôm khi chúng đậu trên cây gần mặt nước.

Việc săn bắt kỳ tôm hoang dã đã bị cấm và những hành vi vi phạm có thể bị xử lý nghiêm theo các quy định pháp luật. 

Các văn bản pháp lý như Luật Bảo vệ và phát triển rừng (nay là Luật Lâm nghiệp), Luật Đa dạng sinh học, và Nghị định 35/2019/NĐ-CP ngày 25/4/2019 quy định rõ mức phạt đối với các hành vi săn bắt, giết mổ, nuôi nhốt và buôn bán trái phép động vật quý hiếm. 

Các biện pháp này nhằm đảm bảo sự tồn tại lâu dài của kỳ tôm trong tự nhiên.

Nuôi kỳ tôm thương phẩm cho thu nhập cao

Dù việc săn bắt kỳ tôm hoang dã bị cấm, nhưng nuôi kỳ tôm thương phẩm đang được khuyến khích và phát triển. Nuôi kỳ tôm có tiềm năng kinh tế cao, không chỉ nhờ vào giá trị thị trường mà còn vì sự hấp dẫn của chúng như thú cưng hoặc động vật kiểng:

 Nhiều hộ gia đình ở Quảng Ngãi và các khu vực khác đang tìm hiểu và áp dụng các phương pháp nuôi kỳ tôm. 

Việc nuôi kỳ tôm thương phẩm có thể đem lại lợi nhuận cao vì giá bán kỳ tôm hiện tại khoảng 900.000 đồng/kg. Kỳ tôm còn được ưa chuộng làm thú cưng do vẻ đẹp và hành vi đặc biệt của chúng.

Đặc biệt, dự án nghiên cứu khai thác, phát triển và bảo tồn nguồn gen kỳ tôm đang được triển khai tại các điểm như TP Phú Quốc, TP Rạch Giá và huyện Gò Quao (Kiên Giang). 

Dự án này nhằm duy trì đa dạng sinh học, phát triển kinh tế địa phương và bảo tồn nguồn gen kỳ tôm. Các điểm nuôi tại Phú Quốc đã cho sinh sản với khoảng 400 con giống, trong khi tại huyện Gò Quao, kỳ tôm đã thích nghi tốt với môi trường nuôi.

Thạc sĩ Ngô Văn Thống (giữa) cùng đoàn kiểm tra dự án của Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Kiên Giang kiểm tra kỳ tôm tại điểm nuôi huyện Gò Quao. Ảnh: Báo Kiên Giang.

Kỹ thuật nuôi kỳ tôm trong diện tích nhỏ rất đơn giản và chi phí thấp. Người nuôi cần phải thay nước tắm và nước uống cho kỳ tôm mỗi 2 ngày, đồng thời cung cấp thức ăn mỗi ngày một lần. Khi kỳ tôm đẻ, chỉ cần một khoảng đất nhỏ để chúng đẻ trứng, dễ dàng thu gom.

Mặc dù việc nuôi kỳ tôm thương phẩm mang lại nhiều lợi ích, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần phải giải quyết.

Đó là về thị trường tiêu thụ thịt động vật hoang dã vẫn còn tồn tại, một phần do nhu cầu của một bộ phận xã hội và tâm lý thích ăn thịt động vật quý hiếm. Việc chưa có chế tài rõ ràng để quản lý việc tiêu thụ động vật quý hiếm là một rào cản lớn trong việc bảo vệ chúng.

Bên cạnh đó, để giảm thiểu tình trạng săn bắt và tiêu thụ trái phép, cần có các giải pháp cấp bách như tăng cường quản lý, kiểm tra và xử lý vi phạm. 

Cần thiết phải có các quy định rõ ràng hơn để xử lý hành chính, và thậm chí xử lý hình sự đối với người tiêu thụ động vật quý hiếm. Những biện pháp này sẽ giúp giảm nhu cầu và có tác dụng răn đe đối với những hành vi vi phạm.

Tóm lại, rồng đất (kỳ tôm) là một loài động vật hoang dã có giá trị sinh học và kinh tế cao. Với các đặc điểm sinh học đặc biệt và thói quen sinh tồn độc đáo, kỳ tôm xứng đáng được bảo vệ và nghiên cứu. 

Việc nuôi kỳ tôm thương phẩm đang mở ra cơ hội phát triển kinh tế, nhưng cũng đồng thời đặt ra thách thức trong việc quản lý và bảo tồn loài này. Để bảo vệ kỳ tôm và môi trường sống của chúng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cộng đồng và các nhà khoa học nhằm duy trì đa dạng sinh học và phát triển bền vững.

×