Khai bút đầu năm khi nào?

Trao đổi với PV báo Dân Việt về phong tục khai bút/khởi bút đầu năm, PGS. TS Lê Quang Trường, nguyên trưởng khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM cho biết: Do coi trọng việc học hành nên trong truyền thống của người Việt, đầu năm thường có tục "khởi bút đầu năm" (tân niên khai bút). Khai bút tức là "mở bút viết, khởi đầu viết", tượng trưng cho việc bắt đầu một năm mới với những công việc học hành tiến bộ, văn chương hoạt bát, sự nghiệp phát triển.

Các cụ ngày xưa thường nói: "Tân xuân khai bút, bút khai hoa", nghĩa là xuân mới mở bút viết, viết như nở hoa, ý nói là văn chương hay đẹp tự nhiên, ý tưởng dồi dào phong phú. Người xưa chú trọng văn chương mang tính tự nhiên đẹp đẽ trang nhã, xem văn chương là một trong những con đường phát triển sự nghiệp lập thân. Ngày nay thì đa dạng loại hình nghề nghiệp, song học sinh thì vẫn gắn liền với cây bút nên khai bút viết đầu năm để ước nguyện cho việc học hành thông suốt gặt hái nhiều kết quả tốt.

Theo PGS Lê Quang Trường, thời gian lựa chọn khai bút thường sau khi giao thừa hoặc sáng ngày đầu năm hoặc ngày nào tốt phù hợp trong những ngày đầu năm để khởi bút.

Nội dung khởi bút đầu năm thường có thể chuẩn bị trước những lời hay, lời đẹp, có ý nghĩa hướng thượng để đến giờ ta viết. Cũng có thể tức sự cảm cảnh xuân làm thơ. Bài thơ thường bày tỏ nỗi niềm hoài bão tư tưởng tình cảm và cả những hy vọng của tác giả.

"Tuy nhiên việc khởi bút đầu năm, bên cạnh việc mang nét đẹp văn hoá truyền thống, văn hoá tâm linh thì quan trọng nhất vẫn là những nỗ lực của tự thân mỗi người cả về tinh thần, tâm hồn lẫn cả hành động trong công việc. Chữ viết hay lời chúc, nghi thức khởi bút đầu năm cũng chỉ là những hỗ trợ mang ý nghĩa tinh thần giúp cho chúng ta có thêm một chỗ dựa niềm tin để tiến bước trong cuộc sống mà thôi", PGS Lê Quang Trường nhấn mạnh.

Khai bút đầu năm viết chữ gì?

Cũng liên quan đến phong tục khai bút đầu năm mới, TS Nguyễn Thị Thanh Xuân, Trưởng khoa Việt Nam học, Trường Đại học Hà Nội, cho hay: "Ở Việt Nam, Tết Nguyên đán không chỉ là một lễ hội truyền thống thông thường mà còn mang nhiều giá trị. Ví dụ như giá trị nhắc nhở về cội nguồn, giá trị đạo đức, giá trị truyền cảm hứng với hy vọng vào tương lai tốt đẹp, may mắn... trong cả học hành, công việc và cuộc sống. Vì thế khai bút là tục lệ nhiều gia đình thực hiện đầu năm mới".

Dù vậy, TS Nguyễn Thị Thanh Xuân cho rằng, viết chữ gì đầu năm cho đúng thì rất khó trả lời. "Theo tôi, mọi người nên viết những điều mình mong muốn nhất trong năm mới. Có người thì muốn làm ăn phát đạt, sinh thêm em bé, xây nhà mới, kết hôn... Với học sinh, sinh viên thì mong muốn học hành giỏi giang, đỗ đạt. 

Vì vậy, chỉ cần mình viết ra một cách chân thành, đặt tâm nguyện, kỳ vọng, niềm tin, mong ước cho bản thân, mọi người vào đó đều được".

Trước băn khoăn về việc khai bút trên máy tính có phù hợp không, TS Thanh Xuân khẳng định: "Trong thời đại công nghệ hiện nay, nói khai bút trên máy tính phù hợp hay không phù hợp không đúng. Thế nhưng, người ta vẫn nói "nét chữ, nết người". Nếu mình viết tay vào trong tờ giấy, quyển sổ trang trọng và để ở vị trí đẹp thì mỗi lần mở ra sẽ thấy ý nghĩa hơn, mong muốn có được nó hơn là khi mình đóng mở máy tính, điện thoại. Bản thân tôi, mỗi năm viết mỗi điều khác nhau nhưng chắc chắn tôi đều viết tay".

Về thời gian khai bút, TS Xuân cho rằng, mọi người thường xem ngày đẹp, giờ đẹp đầu năm nên có thể áp dụng điều này để khai bút thuận lợi. Đó là niềm tin của mỗi người, không biết đúng hay không nhưng ít nhất chúng ta có niềm tin vào những điều chúng ta mong ước.

×