Thống kê của Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NNPTNT) cho thấy, chỉ tính riêng phân bón, bình quân mỗi năm cả nước sử dụng 10,3 triệu tấn, trong đó phân vô cơ chiếm đến 7,6 triệu tấn còn phân bón hữu cơ là 2,63 triệu tấn.

Ô nhiễm từ lạm dụng thuốc

Còn về thuốc BVTV, mỗi năm, Việt Nam nhập khẩu khoảng 100.000 - 120.000 tấn. Cùng với đó, có trên 20.000 loại phân bón khác nhau được sản xuất trong nước. Biểu hiện của tình trạng này chính là số doanh nghiệp sản xuất thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất cũng tăng nhanh chóng.

Số liệu của Cục BVTV cũng cho thấy, nếu như năm 2010 cả nước mới có khoảng 200 công ty sản xuất và kinh doanh thuốc BVTV thì đến năm 2020, số lượng này đã tăng lên 710 công ty. Trong khi công tác quản lý, kiểm tra việc sản xuất kinh doanh thuốc BVTV hiện nay vẫn bị buông lỏng nên vẫn còn xảy ra tình trạng sản xuất, kinh doanh thuốc BVTV giả, kém chất lượng.

Bên cạnh đó là khoảng 55% nông dân hiện nay vẫn chưa tuân thủ nguyên tắc "4 đúng" (đúng thuốc, đúng nồng độ liều lượng, đúng lúc và đúng cách) khi sử dụng phân, thuốc BVTV. Tất cả những điều trên cho thấy, ô nhiễm môi trường từ việc sử dụng phân, thuốc BVTV hóa học là hiện hữu. Bởi thông qua các hoạt động phun, xịt thuốc, các hạt thuốc BVTV sẽ rơi vào đất, hoặc theo mưa lũ, theo xác sinh vật vào đất, nước...

Tại Việt Nam, diện tích đất nông nghiệp chiếm khoảng 27,3 triệu ha, tuy nhiên diện tích đất bị ô nhiễm, thoái hóa là 9,34 triệu ha. Ngoài ra, còn có những diện tích bị chua hóa, xói mòn, giảm chất dinh dưỡng do tác động của môi trường và do lạm dụng thuốc hóa học làm suy giảm đa dạng sinh học trong môi trường tự nhiên.

Không chỉ ảnh hưởng đến môi trường, lạm dụng phân và thuốc hóa học còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng các loại nông sản. Chẳng hạn như đối với các loại cây ăn quả nước ta hiện là khoảng 1,14 triệu ha, tổng sản lượng trái cây khoảng 12,6 triệu tấn/năm. Trái cây Việt Nam đang được xuất khẩu đến 60 quốc gia, chiếm gần 1% tổng giá trị nhập khẩu mặt hàng này trên thế giới. Tuy nhiên, để xuất khẩu được, trái cây của Việt Nam phải vượt qua được hàng rào về kỹ thuật. Trong đó, tiêu chuẩn cơ bản là phải được cấp mã số vùng trồng, phải được cấp chứng thư xuất khẩu và không có dư lượng thuốc BVTV.

Sản xuất bền vững

Nhận thức được điều này, đến nay đã có nhiều mô hình áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất. Tiêu biểu như Hợp tác xã cam sành Hiếu Xuân Tây (Vĩnh Long).

Ông Nguyễn Tấn Hải - Giám đốc hợp tác xã cho biết, trước đây trung bình mỗi năm, thành viên sẽ tốn khoảng 20 triệu đồng để mua phân bón, thuốc BVTV phun cho 1 công cam (1.000m2). Bà con cứ phát hiện cam có bệnh là mua thuốc về phun. Số lần phun lên đến hơn 10 lần/năm, cao điểm có những tháng phải phun thuốc 2 lần.

Phun nhiều, phun dày như vậy, nhưng hiệu quả đạt được không cao. Nhiều loại sâu bệnh càng phun càng có xu hướng lan rộng hơn do chúng đã kháng thuốc hoặc do thành viên mua phải thuốc kém chất lượng. Điều đó khiến môi trường bị ô nhiễm, cam ngày càng còi cọc và mắc nhiều bệnh.

Để giải quyết thực trạng này, sau nhiều lần học hỏi kinh nghiệm và được sự hỗ trợ từ địa phương, hợp tác xã đã tiến hành cải tạo đất bằng phân hữu cơ đồng thời áp dụng nguyên tắc sử dụng thuốc 4 đúng. Đến nay, lượng phân thuốc BVTV chỉ được thành viên phun 2-3 lần trong năm khi cây bị mắc những bệnh nhất định. Điều này giúp thành viên tiết kiệm được chi phí, môi trường sinh thái cũng được bảo vệ.

Để tiếp tục nâng cao diện tích sản xuất bền vững đi đôi với bảo vệ môi trường và thu hút các hợp tác xã tham gia, các chuyên gia cho rằng các bộ, ngành và địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn đến người dân, hợp tác xã về sản xuất theo các mô hình tiên tiến như VietGAP, GlobalGAP.

Mặt khác, các địa phương cũng cần đẩy mạnh công tác quy hoạch vùng sản xuất an toàn, hỗ trợ người dân, Hợp tác xã về vốn, kỹ thuật, cấp giấy đủ điều kiện an toàn thực phẩm nhằm tạo thuận lợi cho việc xây dựng các mô hình chuỗi giá trị, trong đó lấy Hợp tác xã là hạt nhân để liên kết người dân và doanh nghiệp. 

×