Giáo sư Đinh Xuân Lâm - "tứ kiệt huyền thoại" của làng Sử học

Triển lãm giới thiệu 127 bức ảnh, được bố cục thành 4 phần. Phần I - Chân dung Giáo sư, NGND Đinh Xuân Lâm gồm 18 khoảnh khắc đặc tả chân dung một nhân cách sử học qua từng giai đoạn khác nhau, từ khi là nhà sử học trẻ với nhiều hoài bão cho đến khi trở thành một cây đại thụ của nền sử học Việt Nam hiện đại.

Phần II - Những đóng góp của Giáo sư, NGND Đinh Xuân Lâm với sử học Việt Nam gồm 41 bức ảnh mô tả những đóng góp tiêu biểu của một nhà sử học nghiêm cẩn; đồng thời phản ánh tính quốc tế trong cộng đồng học thuật của Giáo sư. Nhiều bức ảnh lưu dấu chân điền dã của nhà sử học thực chứng Đinh Xuân Lâm ở khắp mọi miền đất nước và quốc tế.

Phần III – Giáo sư, NGND Đinh Xuân Lâm trong ký ức thầy cô, đồng nghiệp và học trò gồm 37 khung hình khắc họa hình ảnh thân thương và đầy cảm xúc giữa Giáo sư và học giới. Trong đó có sự hiện diện của các bậc danh sư thuộc thế hệ "Tam Anh" Đào Duy Anh, Trần Văn Giàu... và thế hệ "Tứ kiệt" huyền thoại Lâm - Lê - Tấn - Vượng cùng biết bao thế hệ đồng nghiệp, học trò trong và ngoài nước.

Phần IV - Hoạt động của Quỹ Sử học Đinh Xuân Lâm gồm 22 bức ảnh thể hiện một chặng đường 8 năm qua 8 mùa trao giải cho 152 sinh viên, thạc sĩ, tiến sĩ, nhà khoa học trẻ của 12 đơn vị đào tạo và nghiên cứu sử học trong cả nước.

"Triển lãm ảnh nhỏ bé dường nhưng tạo một cú chạm vào tâm khảm mỗi người, níu ta vào phức cảm về một bậc thầy của nhiều thế hệ bậc thầy và học trò. Qua mỗi khuôn hình, mỗi người chúng ta có cơ hội ngược dòng thời gian để trở lại với điểm khởi đầu khác nhau của mình, chiêm ngưỡng và tưởng nhớ các bậc "sư biểu" đã gây dựng và củng cố học phái "Sử học Tổng hợp", đại diện BTC nhấn mạnh.

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Giáo sư Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội nhấn mạnh: "Hơn 90 năm tuổi đời, 70 năm theo đuổi sự nghiệp trồng người, hơn 60 năm nghiên cứu, Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Đinh Xuân Lâm đã để lại một di sản thật đồ sộ".

Giáo sư Đinh Xuân Lâm sinh ngày 4/2/1925 tại Hà Tĩnh trong một gia đình quan lại triều Nguyễn. Sau khi tốt nghiệp đại học năm 1956, ông được giữ lại làm giảng viên chuyên ngành Lịch sử tại Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn). Ông được biết đến rộng rãi ở cả trong và ngoài nước như là một trong "tứ trụ" của nền sử học Việt Nam hiện đại (cùng với các Giáo sư Phan Huy Lê, Giáo sư Hà Văn Tấn, Giáo sư Trần Quốc Vượng), người góp phần tạo nên một trường phái sử học - trường phái Đại học Tổng hợp.

Với trình độ chuyên môn cao, Giáo sư Đinh Xuân Lâm không chỉ được mời giảng dạy ở nhiều trường đại học trong nước còn được mời làm chuyên gia giáo dục tại Madagascar, Giáo sư thỉnh giảng tại Hà Lan, Pháp.

Trong gần 60 năm cầm bút (tính đến năm 2015, khi công trình cuối cùng của Giáo sư Đinh Xuân Lâm được công bố), ông đã có hơn 500 ấn phẩm khoa học, bao trùm nhiều vấn đề của khoa học Lịch sử, đặc biệt là lịch sử Việt Nam cận đại (từ khi thực dân Pháp xâm lược đến Cách mạng tháng Tám thành công).

Giáo sư Đinh Xuân Lâm trong ký ức các thế hệ hậu bối

Lúc sinh thời, Giáo sư Trần Quốc Vượng đánh giá Giáo sư Đinh Xuân Lâm: “Chín chắn hơn mà không đến nỗi rụt rè, thanh thản hơn mà không phù phiếm, ít tham vọng hơn mà không phải không làm việc hết mình cho một kỳ vọng hay một lý tưởng nào đó... Hành trang trí thức và thế ứng xử của anh có nét tinh tế và nghi thức của văn hóa Huế, có sự trong sáng và thanh tao, có sự lãng mạn nữa... của văn hóa Pháp”.

Giáo sư Nguyễn Văn Khánh - Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cho rằng, những đóng góp nổi bật của Giáo sư Đinh Xuân Lâm có thể kể đến như nghiên cứu làm rõ sự đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược từ nửa sau thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX; các nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh; phát hiện và giới thiệu tư liệu lịch sử mới; trao đổi và đối thoại học thuật với học giả quốc tế…

Giáo sư Nguyễn Văn Khánh nhấn mạnh, những nghiên cứu của Giáo sư Đinh Xuân Lâm về các nhân vật lịch sử, nhất là các nhân vật còn những tồn nghi như Nguyễn Tri Phương, Hoàng Diệu, hoặc có ý kiến trái chiều như: Phan Thanh Giản, Nguyễn Văn Tường, Tôn Thất Thuyết…

"Đó là những đóng góp riêng biệt, rất nổi bật và quan trọng của Giáo sư, NGND Đinh Xuân Lâm trong việc tháo gỡ những điểm rối, những "nút thắt" trong nghiên cứu sử học, góp phần đưa đến nhận thức khoa học và tiệm cận với thực tế lịch sử", Giáo sư Nguyễn Văn Khánh nói.

Chia sẻ về Giáo sư Đinh Xuân Lâm, PGS.TS Nguyễn Văn Nhật - nguyên Viện trưởng Viện sử học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nhận định, Giáo sư Đinh Xuân Lâm là người có nhiều tìm tòi, phát hiện mới có giá trị trong lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu và theo phương pháp nghiên cứu coi trọng tư liệu, tôn trọng sự thật lịch sử.

Ông luôn luôn cập nhật kiến thức khoa học và sẵn sàng thay đổi quan điểm trước những kết quả nghiên cứu mới, trên tinh thần tôn trọng sự thật khách quan của lịch sử và là chỗ dựa cho các học trò về kiến thức, về việc định hướng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu.

Là một trong những học trò của Giáo sư Đinh Xuân Lâm đồng thời là một nhà sử học, Giáo sư Đỗ Quang Hưng cho biết, phong cách sử học của Giáo sư Đinh Xuân Lâm kết hợp cả phương Đông và phương Tây, nhuần nhuyễn về phương pháp luận. Là một con người văn chương, cách ông viết sử cũng rất đặc biệt, không khô cứng mà vừa dễ đọc, vừa hóm hỉnh, chơi chữ.

Nhà sử học Dương Trung Quốc - Tổng thư ký Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam kể rằng, ông là sinh viên khóa 9 của Khoa Sử trường Đại học Tổng hợp. Khóa ông vừa vào học là đi sơ tán. Tuy ông không có nhiều thời gian nghe thầy giảng nhưng lại được học thầy suốt đời, trong công việc gắn bó với Sử học cũng như học tập nhân cách sống mẫu mực, không ngừng học tập và kiên quyết bảo vệ các quan điểm đúng đắn.

Ông cho rằng: “Giáo sư Đinh Xuân Lâm là người uyên bác và có sự thuyết phục bằng cách thể hiện quan điểm của mình. Cách đặt vấn đề của thầy đúng mực, không cực đoan, cụ thể về những nhân vật Trương Vĩnh Ký, Phan Thanh Giản, phân tích thuyết phục với mong muốn làm sao cho thế hệ trẻ biết cách để nhìn nhận những vấn đề đó”.

Giáo sư, NGND Đinh Xuân Lâm đã được Đảng và nhà nước trao tặng những phần thưởng cao quý: Huân chương Lao động hạng Nhất (2006), Huân chương Độc lập hạng Ba (năm 2016) và truy tặng ông Giải thưởng nhà nước về Khoa học và Công nghệ với công trình "Phong trào chống chủ nghĩa thực dân ở Việt Nam".

×