Giảm nghèo bền vững: Khi chính sách chạm tới trái tim người dân

Đổi mới cách tiếp cận hộ cận nghèo từ hỗ trợ sang trao quyền tự quyết

Ngay từ năm 2021, khi bắt đầu triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, Chính phủ xác định rõ đây không chỉ là nhiệm vụ kinh tế – xã hội, mà còn là chính sách an sinh có tính nhân văn sâu sắc. Trong đó, chuyển từ giảm nghèo đơn chiều (dựa trên thu nhập) sang giảm nghèo đa chiều được coi là bước đột phá trong tư duy hoạch định chính sách.

Thay vì chỉ xét hộ nghèo dựa vào thu nhập, chuẩn nghèo mới tính đến khả năng tiếp cận 5 dịch vụ xã hội cơ bản: y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và thông tin. Đồng thời, hộ nghèo được phân nhóm rõ ràng theo từng vùng miền, dân tộc, đặc thù địa phương để có phương án hỗ trợ phù hợp.

Chính phủ ban hành Nghị quyết 24/2021/QH15 và các quyết định điều hành cụ thể như Quyết định 90/QĐ-TTg, phê duyệt chương trình với tổng vốn ngân sách lên tới 75.000 tỷ đồng, cùng hàng loạt chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề, tạo việc làm, bảo hiểm y tế, giáo dục miễn phí cho học sinh vùng khó.

Chính sách được phân cấp mạnh mẽ, giao quyền cho cấp huyện, xã trong việc thẩm định hộ nghèo, lựa chọn mô hình hỗ trợ, đảm bảo sát thực tế và tránh dàn trải.

Tới giữa năm 2025, cả nước ghi nhận tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giảm còn dưới 2,93%, giảm gần 1,6 triệu hộ nghèo so với cuối năm 2021. Riêng vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tỷ lệ giảm bình quân 3-4%/năm, là mức giảm bền vững đáng ghi nhận.

Một trong những điểm nổi bật trong công tác chỉ đạo là sự đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, nhưng đồng thời khuyến khích sự chủ động, sáng tạo tại cơ sở.

Tại cấp Trung ương, Ban Chỉ đạo quốc gia về giảm nghèo được kiện toàn với sự tham gia của nhiều Bộ, ngành. Thủ tướng Chính phủ thường xuyên chủ trì các cuộc họp, giao ban, kiểm tra trực tiếp tại địa phương. Các Bộ như LĐTB&XH, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Giáo dục, Y tế... phối hợp chặt chẽ trong việc hướng dẫn, phân bổ vốn và giám sát hiệu quả.

Điểm đáng chú ý là các địa phương không rập khuôn mô hình, mà linh hoạt “đặt hàng” các chính sách phù hợp với đặc điểm địa lý, dân cư, sinh kế. Quảng Trị chọn trồng rừng gỗ lớn và cao su tiểu điền cho hộ nghèo, Yên Bái phát triển chè Shan tuyết hữu cơ, Nghệ An đưa bò giống và cây ăn quả vào vùng biên giới, Sóc Trăng kết hợp nuôi trồng thủy sản với bảo tồn sinh kế người Khmer...

Đặc biệt, mô hình “3 bên cùng làm” – Chính quyền hỗ trợ, doanh nghiệp đồng hành, người dân chủ động – đã phát huy hiệu quả ở nhiều tỉnh. Điển hình là liên kết chuỗi trồng chuối tại Hưng Hà (Thái Bình), làng nghề mây tre ở Quảng Nam, hay các hợp tác xã gắn với du lịch cộng đồng tại Lào Cai, Hà Giang.

Song song, việc ứng dụng công nghệ trong giám sát hộ nghèo được đẩy mạnh. Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về hộ nghèo đã số hóa hoàn toàn, cập nhật tự động để tránh trùng lặp, sai lệch. Các công cụ đo lường tiến bộ theo chuẩn nghèo đa chiều được áp dụng định kỳ 6 tháng/lần, bảo đảm minh bạch.

Từ chính sách đến thay đổi cuộc sống: Thành quả rõ ràng, định hướng lâu dài

Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững thời gian qua đã đạt những kết quả đáng ghi nhận, góp phần tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu phát triển toàn diện và bền vững của đất nước.

Đến hết năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều trên cả nước đã giảm xuống còn 1,93%. Đặc biệt, tại các huyện nghèo, tỷ lệ này là 24,86%; trong khi tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số đã giảm mạnh xuống 12,55% (giảm 3,95%) so với năm trước. Đáng chú ý, 19 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo đã thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn; 3 huyện nghèo đã thoát nghèo.

Bộ Tài chính dự báo, đến hết năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều sẽ tiếp tục giảm 0,8% - 1%/ năm. Tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số dự kiến giảm trên 3% trong năm 2025 và các huyện nghèo sẽ giảm từ 4% đến 5%. Mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ có 30% huyện nghèo và 30% xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn, hoàn thành mục tiêu Quốc hội giao.

Những kết quả này có được nhờ sự đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng tại các vùng nghèo. Chương trình đã đầu tư xây dựng mới 2.716 công trình, bao gồm đường giao thông, công trình thủy lợi, trường học, trạm y tế, hệ thống nước sạch, công trình văn hóa, điện và các công trình khác. Bên cạnh đó, 1.586 công trình duy tu bảo dưỡng cũng được triển khai, góp phần hoàn thiện đồng bộ cơ sở hạ tầng, tạo động lực phát triển kinh tế và nâng cao thu nhập cho người dân.

Chương trình cũng chú trọng hỗ trợ người dân phát triển sinh kế bền vững thông qua việc xây dựng, nhân rộng 9.368 dự án, mô hình phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, du lịch, khởi nghiệp. Với sự tham gia của 213.247 hộ gia đình; trong đó, phần lớn là hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo.

Đặc biệt, khoảng 40% người có khả năng lao động đã được hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất trong các lĩnh vực nông, lâm, ngư, diêm nghiệp, giúp họ đổi mới kỹ thuật, đảm bảo an ninh lương thực và tăng thu nhập. 4.941 dự án phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với chuỗi giá trị hiệu quả cũng đã được triển khai, mang lại những chuyển biến tích cực trong đời sống của người dân vùng nghèo.

Những kết quả quan trọng trong công tác giảm nghèo đã khẳng định sự đúng đắn, tính hiệu quả của các chính sách, chương trình của Đảng và Nhà nước triển khai thời gian qua; đồng thời, cho thấy sự nỗ lực không ngừng của các cấp, ngành và sự tham gia tích cực của người dân trong cả nước. Mục tiêu giảm nghèo bền vững đang ngày càng trở thành hiện thực mang lại hy vọng, tương lai tươi sáng hơn cho hàng triệu người dân Việt Nam.

×