Tham dự diễn đàn có các ông: Lê Quốc Doanh - nguyên Thứ trưởng Bộ NNPTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam; Đinh Công Sứ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình; Nguyễn Quốc Mạnh - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt; Lê Thanh Hòa - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường.

Bàn giải pháp phát triển bền vững cây ăn quả các tỉnh phía Bắc

Diễn đàn được tổ chức nhằm đưa ra hiện trạng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững cây ăn quả các tỉnh phía Bắc; cập nhật tiến độ mở cửa thị trường và yêu cầu kỹ thuật của một số thị trường đối với sản phẩm cây ăn quả. Đồng thời giới thiệu, phổ biến các quy trình, tiến bộ kỹ thuật trong quản lý tổng hợp sinh vật gây hại trên một số loại cây ăn quả chủ lực và các giải pháp sơ chế, chế biến, bảo quản sau thu hoạch các sản phẩm rau quả.

Diễn đàn kỳ vọng sẽ trở thành cầu nối giao thương hiệu quả giữa các bên, bao gồm các địa phương, đơn vị sản xuất, nhà cung ứng rau quả và nông sản, các doanh nghiệp thu mua, phân phối, bán lẻ, đơn vị chế biến, vận chuyển, cũng như các sàn thương mại điện tử trên cả nước… 

Qua đó góp phần thúc đẩy phát triển các chuỗi liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, đảm bảo tính bền vững, hài hòa lợi ích, giảm bớt khâu trung gian, tiết kiệm chi phí, tăng sức cạnh tranh, giúp gia tăng chất lượng, giá trị, các doanh nghiệp chủ động được nguồn cung với giá cả ổn định.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Đinh Công Sứ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình, thông tin, toàn tỉnh có gần 16.000 ha cây ăn quả các loại. Trong đó chủ lực là nhóm cây có múi (cam, bưởi, quýt, chanh) với diện tích trên 10.000 ha. Ngoài ra, có trên 1.200ha nhãn, gần 1.500 ha chuối và một số cây ăn quả khác như xoài, vải, táo, thanh long.

Xác định rõ việc sản xuất, phát triển cây ăn quả là lĩnh vực quan trọng trong kinh tế nông nghiệp của địa phương; 10 năm trở lại đây, tỉnh Hòa Bình đã xây dựng, ban hành nhiều cơ chế, chính sách để thúc đẩy phát triển nhóm sản phẩm này như: Chính sách cải tạo vườn tạp; chính sách hỗ trợ cây giống; chính sách hỗ trợ chứng nhận các tiêu chuẩn chất lượng; chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn. Cùng với đó, tỉnh Hòa Bình cũng kịp thời ban hành các đề án, kế hoạch phát triển cây ăn quả, đặc biệt là đề án tái canh cây ăn quả có múi, trong đó tập trung vào việc tái canh cam Cao Phong.

Theo ông Sứ, định hướng phát triển các loại cây ăn quả chủ lực của tỉnh không phát triển nóng mà tập trung nâng cao chất lượng và chuỗi giá trị. Đến nay, toàn tỉnh đã cấp được 88 mã số vùng trồng cho các loại cây ăn quả, trong đó có 53 mã số phục vụ xuất khẩu với diện tích 375ha. Có 2.431 ha cây ăn quả các loại được chứng nhận GlobalGAP, VietGAP, an toàn thực phẩm, hữu cơ.

Nhờ áp dụng đồng bộ các tiến bộ kỹ thuật trong canh tác và các cơ chế, chính sách, đến nay, nhiều sản phẩm cây ăn quả chủ lực của tỉnh Hòa Bình đã được tiêu thụ ổn định ở nhiều chuỗi siêu thị và các thành phố lớn trong nước. Đặc biệt, trong 3 năm gần đây, nhiều sản phẩm cây ăn quả như: Chuối, nhãn, cam, bưởi đã được xuất khẩu chính ngạch sang nhiều thị trường cao cấp như Hoa Kỳ, Canada, Vương Quốc Anh, EU, Hàn Quốc.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, tỉnh Hòa Bình cũng thẳng thắn thừa nhận việc phát triển cây ăn quả vẫn tiềm ẩn những yếu tố thiếu bền vững, giá trị gia tăng chưa rõ nét vì sản phẩm vẫn chủ yếu tiêu thụ dạng tươi sống. Trong đó điểm nghẽn lớn nhất ở đây chính là khâu bảo quản, chế biến sản phẩm.

"Điểm nghẽn này không chỉ với tỉnh Hòa Bình mà chung cho các tỉnh phía Bắc; không chỉ cho cây ăn quả mà còn đúng với nhiều loại nông sản khác. Qua diễn đàn này chúng ta sẽ thấy được bức tranh về sản xuất cây ăn quả ở các tỉnh phía Bắc. Quan trọng hơn, diễn đàn sẽ đề xuất những giải pháp, cơ chế, chính sách mà Nhà nước cần ban hành, thực thi để phát triển bền vững cây ăn quả", ông Sứ nói.

Ông Nguyễn Hồng Yến, Chi Cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Hòa Bình, cho biết, có nhiều nguyên nhân khiến cây có múi suy thoái ở địa phương, đó là: Nhận định về phát triển không nằm trong quy hoạch; Nhiễm dịch hại nguy hiểm (vàng lá thối rễ, greening, tuyến trùng, rệp sáp...); Canh tác sử dụng thuốc, phân bón hóa học khiến đất chai cứng; Thiếu kiến thức canh tác bền vững; Quy hoạch vùng trồng chưa đồng bộ.

Theo ông Yến, việc thiếu kiến thức và nghiên cứu đầy đủ về cây có múi dễ dẫn đến nhiều hệ lụy. Nhiều nông dân khi mới thấy cây có hiện tượng vàng lá thối rễ đã vội vã chặt bỏ. Trong canh tác, các tiêu chuẩn kỹ thuật được khuyến cáo kỹ song người dân đôi khi không tuân thủ, cũng là nguyên nhân khiến suy thoái cây có múi.

Xác định cây có múi là một trong những đòn bẩy kinh tế, tỉnh Hòa Bình đang huy động các nguồn lực tái canh. Giai đoạn 1 sẽ là tái canh 1.500ha ở huyện Cao Phong. Giai đoạn 2 mở rộng 4.500ha ở các huyện Kim Bôi, Tân Lạc, Lạc Thủy, Yên Thủy, Lương Sơn, Lạc Sơn. Cả hai giai đoạn được thực hiện trong thời gian 2021-2025.

Để phát triển bền vững cây ăn quả tại tỉnh Hòa Bình, ngành nông nghiệp tỉnh này đề xuất các cơ quan có thẩm quyền rà soát, thống kê, đánh giá cây có múi toàn quốc làm cơ sở chỉ đạo, điều hành; Ban hành quy trình đặc thù cho từng giống; Hỗ trợ mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu; Xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm. Thực hiện mô hình cánh đồng mẫu tái canh 13,04ha (33 vườn); phân tích mẫu đất, test bệnh hại; Hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ tái canh...

Đến nay, cây ăn quả của Việt Nam đã có mặt tại hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ; đặc biệt là các thị trường lớn như: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand, Úc, Trung Quốc… Năm 2023, kim ngạch xuất khẩu đạt 5 tỷ USD. Năm 2023, tổng diện tích cây ăn quả toàn quốc có 1.269,4 ngàn ha, sản lượng đạt 13.887,3 ngàn tấn; Đồng bằng sông Cửu Long là vùng có diện tích lớn nhất cả nước (chiếm 31,8%), tiếp đến là vùng trung du miền núi phía Bắc (chiếm 21,4%). Chủng loại cây ăn quả đa dạng, phong phú; trong đó chuối có diện tích lớn nhất (chiếm 12,72% tổng diện tích), sầu riêng xếp ngay phía sau.

Đưa ra giải pháp tiêu thụ tại diễn đàn, ông Trần Anh Hùng, Giám đốc Trung tâm Quy hoạch 2, Viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp cho rằng đối với thị trường trong nước cần hình thành sàn giao dịch sản phẩm cây ăn quả; thực hiện các hoạt động xúc tiến thương mại để người tiêu dùng trong nước có đủ thông tin về sản phẩm cây ăn quả.

Đối với thị trường xuất khẩu, cần tăng cường xuất khẩu vào các thị trường truyền thống; đồng thời, tiếp tục mở rộng các thị trường: Nhật Bản, Hoa Kỳ, Canada, Hàn Quốc, Nga, ASEAN, EU, Trung Đông, Bắc Phi... và đẩy mạnh xuất khẩu quả chính ngạch vào thị trường Trung Quốc.

Theo ông Trần Văn Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu I, Cục BVTV, hiện có 6 thị trường chính đã mở cửa cho cây ăn quả Việt Nam. Trong đó nhiều nhất là Trung Quốc, kế đó là Hoa Kỳ, Australia, New Zealand, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Quy định chung về kiểm dịch thực vật đối với các sản phẩm ở thị trường xuất khẩu gồm: Phải được cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, cơ sở xử lý kiểm dịch trước khi xuất khẩu; Không nhiễm các sinh vật gây hại bị cấm; Đảm bảo truy xuất nguồn gốc lô hàng xuất khẩu; Đóng gói, dán nhãn đáp ứng yêu cầu của các thị trường; Kiểm tra kiểm dịch thực vật tại cảng đến.

"Tin vui cho những người sản xuất, là dự kiến trong năm 2025, Việt Nam sẽ có thêm sản phẩm chanh leo xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Cùng với đó, ổi, chanh và mít đã được Cục BVTV gửi hồ sơ mở cửa thị trường cho phía bạn. Ngoài ra, quả vải cũng đang hoàn tất hồ sơ để sang Hàn Quốc", ông Chiến thông tin.

Bà Nguyễn Thị Kim Dung, Giám đốc Siêu thị Co.opmart khu vực Hà Nội cho biết: Là đơn vị phân phối nông sản, nên hệ thống Siêu thị Co.opmart rất chú trọng tới vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm. Do đó, hệ thống siêu thị luôn rộng cửa chào đón các HTX, hộ sản xuất hợp tác để tiêu thụ.

Tuy nhiên, mong muốn tất cả các chủ thể chuẩn bị đầy đủ thủ tục, hồ sơ pháp lý theo cơ quan chức năng quy định để không phải thông qua các đơn vị trung gian. Khó khăn ở đâu, siêu thị sẽ đồng hành cùng các chủ thể tháo gỡ.

Không lấy diện tích làm mục tiêu tăng trưởng cho cây ăn quả

Ngoài ra tại diễn đàn, đại diện đơn vị, HTX sản xuất cây ăn quả trên địa bàn tỉnh Hòa Bình bày tỏ mong muốn được các cấp, ngành, địa phương quan tâm, hỗ trợ để các sản phẩm như Cam Cao Phong, Bưởi đỏ Tân Lạc đảm bảo được giá thành tiêu thụ, bảo vệ thương hiệu; mong có cơ sở chiếu xạ ở khu vực miền Bắc để các HTX sản xuất giảm chi phí sản xuất, xuất khẩu sản phẩm...

Phát biểu kết luận tại diễn đàn, ông Lê Quốc Doanh - nguyên Thứ trưởng Bộ NNPTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, cho biết, cây ăn quả tại các tỉnh phía Bắc đã trải qua quá trình phát triển dài. Đến nay, đã thu được nhiều kết quả, từ hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, đến nghiên cứu ra các giống năng suất cao, phù hợp với thổ nhưỡng, có tính chống chịu. Hiện các đơn vị sản xuất còn đẩy mạnh nghiên cứu chế biến, nhằm đa dạng hóa kênh tiêu thụ cho sản phẩm cây ăn quả.

“Từ năm 2013, cây ăn quả xuất khẩu được 1 tỷ USD, đến nay đã gấp 7 lần. Đó là thành quả rất đáng ghi nhận”, ông Doanh nói. 

Bên cạnh những thành tựu, ông Doanh cũng thừa nhận, các địa phương cũng đã phải trả những cái giá nhất định cho sự phát triển vừa qua, trong đó có việc suy thoái vùng cam Cao Phong.

Để phát triển bền vững cây ăn quả, ông Doanh đề nghị địa phương, nhất là các vùng trọng điểm câu ăn quả như Sơn La (100.000 ha), Hòa Bình (10.000 ha) rà soát kỹ diện tích trồng cây ăn quả lâu năm. Đồng thời tuân thủ, chấp ngành nghiêm những chỉ đạo, quy hoạch của Bộ NNPTNT. Đặc biệt, không lấy diện tích làm mục tiêu tăng trưởng cho cây ăn quả

Đối với tỉnh Hòa Bình, ông Doanh đề nghị Cục Trồng trọt sớm có hướng dẫn, có thể tạm thời để địa phương sớm tái canh cây có múi. Dựa trên kinh nghiệm đã có của Hòa Bình, cộng thêm các đề tài của khối viện nghiên cứu, các đơn vị của Bộ NNPTNT sớm ban hành gói kỹ thuật cho từng đối tượng cây ăn quả trên từng vùng.

“Phát triển cây ăn quả trong thời kỳ mới cần theo chuỗi, nhất là khâu chế biến, chế biến sâu. Đồng thời lưu ý thêm về bao bì, nhãn mác cho sản phẩm sao cho bắt mắt, phù hợp với thị hiếu tiêu dùng", ông Doanh nhấn mạnh.

×