Mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng còn hạn chế

Thời gian qua, mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng (mô hình TOD) được xác định là một công cụ chiến lược để tái phát triển Thủ đô, hiện thực hóa tầm nhìn đến 2045, Hà Nội ngang tầm với Thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới. Trên cơ sở đó, mô hình TOD đã được luật hóa trong Luật Thủ đô, Luật Đường sắt (dự thảo sửa đổi), các Nghị quyết đặc thù của Quốc hội và các quy hoạch được duyệt.

Mô hình TOD là mô hình phát triển đô thị tập trung quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng như nhà ga metro, bến xe buýt nhanh (BRT) hay các điểm kết nối đa phương tiện.

Với bán kính phục vụ từ 400 - 800m tính từ điểm giao thông công cộng, mô hình TOD tạo ra các khu vực có mật độ cao, tích hợp nhiều chức năng như nhà ở, văn phòng, thương mại, dịch vụ công cộng… nhằm khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng, hạn chế phương tiện cá nhân, từ đó giảm ùn tắc và ô nhiễm môi trường.

Tuy nhiên, TS.KTS Nguyễn Văn Hải, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết, việc triển khai mô hình TOD tại Hà Nội còn nhiều hạn chế, thiếu đánh giá bài bản.

Tọa đàm lần này nhằm làm rõ sự khác nhau giữa TOD và TOC, từ đó nhận diện mô hình phù hợp để áp dụng vào công tác quản lý Nhà nước, lý luận phê bình kiến trúc và quy hoạch đô thị".

Hiện nay, Hà Nội đã và đang triển khai nhiều tuyến đường sắt đô thị như Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - Ga Hà Nội và các tuyến trong quy hoạch tổng thể. Đây chính là nền tảng quan trọng để xây dựng các khu đô thị theo mô hình TOD.

Ông Nguyễn Tài Thu, đại diện Phòng Quản lý đường sắt đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội) cho rằng, mô hình TOD hiện đã được luật hóa và cụ thể hóa trong hệ thống pháp luật và quy hoạch đô thị Thủ đô, bao gồm Luật Thủ đô (sửa đổi), Luật Đường sắt, các nghị quyết đặc thù của Quốc hội và các đồ án quy hoạch được duyệt.

Thành phố Hà Nội cũng đã ban hành 4 nghị quyết của HĐND để cụ thể hóa quy định về mô hình TOD. Tuy nhiên, theo ông Thu, vẫn còn nhiều vấn đề lớn chưa được xác định rõ, như khoảng cách tiếp cận tối ưu là 500m hay 800m; lựa chọn hành lang, khu vực TOD ra sao; tiêu chuẩn quy hoạch cho các khu đô thị đa chức năng; các bước triển khai cụ thể; cũng như cơ chế tài chính để huy động nguồn lực xã hội cho các dự án TOD.

Kết nối giao thông và không gian đô thị

Từ góc độ thiết kế, KTS Nguyễn Thành Sơn, chuyên gia giao thông đề xuất tổ chức lại không gian đô thị theo cấu trúc "thành phố bên dưới thành phố" với hệ thống giao thông ngầm, bãi đỗ xe dưới đất và khu dịch vụ thương mại tầng thấp kết nối các tuyến đường sắt đô thị.

"Thiết kế đô thị cần hướng tới công trình thân thiện, hài hòa, liên thông giao thông - thương mại - sinh hoạt cộng đồng", ông Sơn chia sẻ.

Một số chuyên gia cho rằng, các ứng dụng và mô hình số trong quy hoạch, vận hành hạ tầng đô thị sẽ giúp mô phỏng, tối ưu hóa toàn bộ vòng đời công trình từ quy hoạch đến vận hành, góp phần giảm tới 34% chi phí khai thác vận hành.

Theo các chuyên gia, trong khi mô hình TOD tập trung phát triển đô thị xoay quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng với bán kính tiếp cận khoảng 500 – 800m, thì TOC (một phương pháp quy hoạch đô thị đặt con người và cộng đồng làm trung tâm) đã mở rộng hơn về cách tiếp cận, nhấn mạnh vai trò của giao thông như một chất xúc tác để hình thành các cộng đồng sống động, đa chức năng, có bản sắc và gắn bó với địa điểm.

Với phương pháp quy hoạch đô thị tập trung phát triển các khu vực xung quanh các điểm giao thông công cộng như nhà ga xe buýt, tàu điện ngầm, các điểm trung chuyển giao thông, TOC không phủ định vai trò của TOD. Điểm khác biệt là mục tiêu của TOC tập trung nhiều hơn vào yếu tố con người, đặt con người và cộng đồng làm trung tâm.

Các chuyên gia của Hội Kiến trúc sư Hà Nội đánh giá, Thủ đô với nhiều khu vực đô thị đã hình thành, hiện hữu từ lâu, việc thực hiện TOD cần có những giải pháp đề hài hòa các giá trị mới và cũ. Vì vậy, để phát triển mô hình TOD, cần có sự chung tay giữa người dân, cơ quan quản lý Nhà nước và nhà đầu tư. Do đó, câu chuyện về PPP cần được bàn thảo kỹ lưỡng.

×