Sáng nay (30/3), Quốc hội thảo luận tại hội trường về các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2016-2021 của TAND Tối cao, Viện KSND Tối cao.

Công lý làm sao có tỷ lệ

ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) khi phát biểu góp ý đã chia sẻ khó khăn, áp lực của cơ quan tư pháp. Hàng triệu vụ án, đặc biệt đứng trước ranh giới công lý, công bằng và các vấn đề tiêu cực. Ông cũng nhất trí cao với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội về công tác tư pháp.

ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng nói: "Tôi xin nêu một số vấn đề liên quan tới nội dung này mà tôi suy nghĩ gần như toàn bộ cuộc đời của tôi và cả nhiệm kỳ vừa qua:

Thứ nhất, tôi vẫn băn khoăn về nhận thức hành động trên tinh thần bảo đảm độc lập tư pháp. Vấn đề này tôi đã phát biểu tại kỳ họp thứ 4 và một số kỳ họp khác. Chúng ta thấy rằng, vẫn tồn tại khái niệm ngành, ví dụ ngành tòa án, thật ra không có khái niệm ngành nào cả. Mỗi tòa án là một cơ quan hoàn toàn độc lập với nhau chứ không có khái niệm tòa án cấp trên và cấp dưới. Các thẩm phán hoàn toàn độc lập với nhau và không được can thiệp bất kỳ hoạt động nào của nhau.

Vấn đề nữa, chúng ta có những cuộc làm việc liên ngành. Vấn đề này, tôi có tham gia làm luật sư một vụ án nổi tiếng. Có vị đại diện Viện Kiểm sát nêu vấn đề: Vấn đề này chúng tôi đã có văn bản liên ngành. Chúng tôi cho rằng cách hiểu rất sơ hở. Trước xã hội như thế chúng ta cần có suy nghĩ, khắc phục để đảm bảo tính độc lập của tư pháp.

Về vấn đề chỉ tiêu trong hoạt động tư pháp. Chúng ta hay đặt ra chỉ tiêu về kế hoạch xét xử. Tháng 9 hàng năm, các cơ quan, đặc biệt là Tòa án và Viện Kiểm sát báo cáo việc thực hiện kế hoạch. Kế hoạch làm việc thì cần có nhưng kế hoạch xét xử tôi nghĩ cần nghiên cứu lại.

Chúng ta xem có những phiên tòa ở một số số nước có thể kéo dài hàng năm để đảm bảo công lý. Trước đây có đồng chí lãnh đạo Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp có nói: Nhưỡng ạ, công lý không bao giờ có giá rẻ, thậm chí nó được đổi không chỉ bằng tiền mà bằng cả xương máu. Không có công lý giá rẻ, nên phải mất rất nhiều thời gian, công sức, thậm chí xương máu mới có thể tìm ra được công lý.

Thứ nữa, chúng ta xác định tỷ lệ oan sai, đây là tỷ lệ tôi cho là nguy hiểm. Cứ thử hình dung xem, mình hoặc người thân ở trong 0.000001 % oan sai thì sẽ nghĩ thế nào. Chính vì tỷ lệ trên này ảnh hưởng tới tâm lý.

Nếu chúng ta không khắc phục vấn đề này thì rất nguy hiểm. Tỷ lệ oan sai thì liệu có hay không có tỷ lệ công lý. Công lý làm sao có tỷ lệ. Công lý là thứ gì đó vĩ đại, thiêng liêng, hoàn hảo, tròn trịa, làm sao có tỷ lệ công lý được. Công lý là công lý. Tôi đề nghị hết sức lưu ý vấn đề này. Đề nghị Quốc hội khóa XV xem xét vấn đề này".

Đề nghị Chánh án và Viện trưởng Viện KSND Tối cao giải thích thêm

Sau phát biểu của ĐB Nhưỡng, ĐBQH Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương, ông là Thiếu tướng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội) đã tranh luận. Ông nói, công lý là giá trị phổ quát của loài người. ĐB Nhưỡng cho rằng, công lý không có giá, rồi việc Quốc hội đưa ra chỉ tiêu về chống oan sai thì là cách tiếp cận chưa hợp lý.

"Thời gian qua, vì có oan sai nên chúng ta tìm ra các giải pháp, đưa ra các mục tiêu, chỉ tiêu để phấn đấu chứ không phải đưa ra chỉ tiêu này, mặc nhiên là trong nền tư pháp có oan sai. Thực tế, khi chúng ta ra nghị quyết, đặt ra chỉ tiêu thì đạt đươc chỉ tiêu oan sai giảm", ĐB Hồng nói.

ĐB Hồng cho rằng, phát biểu của ĐB Nhưỡng việc lấy thời gian xét xử để đánh giá công lý là không toàn diện.

"Về vấn đề liên ngành, ĐB Nhưỡng lấy ví dụ về một vụ việc ĐB tham gia bào chữa, theo tôi đây là vụ việc cá biệt. Chúng ta có phối hợp liên ngành tư pháp, để trước hết chúng ta thống nhất về nhận thức pháp luật, rồi đưa ra những quan điểm để giải quyết, làm sao đảm bảo yêu cầu chính trị, pháp luật, yêu cầu thực tiễn trong 1 vụ việc. Sự phối hợp ở đây không phải là đưa ra các quy định làm giảm tính độc lập của việc xét xử", ĐBQH Nguyễn Thanh Hồng nói và đề nghị Chánh án TAND Tối cao và Viện trưởng Viện KSND Tối cao nên có giải thích thêm.

Trong phát biểu tiếp sau đó, ĐBQH Nguyễn Hữu Chính, Chánh án TAND TP. Hà Nội cho biết, ông nhất trí với phát biểu tranh luận của ĐBQH Nguyễn Thanh Hồng.

ĐB Chính nói, ĐB Nhưỡng nêu ra chỉ tiêu oan sai nhưng đây không phải chỉ tiêu oan sai bởi trong tiêu chí của Tòa án, báo cáo nhiệm kỳ của Chánh án TAND tối cao không có chỉ tiêu oan sai mà chỉ nêu tỷ lệ án phải hủy, sửa theo quy định của pháp luật.

"Hoàn toàn không có chỉ tiêu oan sai. Từ nhận thức như vậy, ĐB Nhưỡng phân tích dễ dẫn đến sự hiểu lầm", ĐB Chính nói.

Vẫn theo ĐB Chính, việc tham gia họp liên ngành đều ở các vụ án phức tạp, án khó. Họp liên ngành để tìm ra những giải pháp trong đó, có tình tiết buộc tội và cả tình tiết gỡ tội, nếu không đủ phải loại bỏ, đình chỉ. "Hoàn toàn không phải để bàn nhau thống nhất truy tố, xét xử", ĐBQH Nguyễn Hữu Chính nhấn mạnh.

Trước khi Quốc hội giải lao, ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng có phát biểu tranh luận lại với ĐBQH Nguyễn Thanh Hồng và ĐBQH Nguyễn Hữu Chính. Ông nói: Tôi có cảm giác ĐBQH Nguyễn Thanh Hồng hiểu sai ý của tôi. Tôi muốn đặt ra 1 số vấn đề băn khoăn để chúng ta nghiên cứu tiếp.

Chúng ta trong báo cáo và nghị quyết không nói về chỉ tiêu oan sai. Nhưng khi nói về chỉ tiêu xét xử đúng thì vấn đề còn lại là gì? Tất cả cử tri cả nước đều hiểu phần còn lại là phần oan sai. Cần gì phải nói là chỉ tiêu oan sai, đấy chỉ là cách nói của chúng ta. Chúng ta không nên bẻ câu ra. Chúng tôi có nhận thức để đảm bảo hiểu đúng câu chuyện này và cử tri cũng có đủ nhận thức để hiểu điều đó.

Với chỉ tiêu xét xử đúng thì phần còn lại chắc chắn phải là oan sai. Cho nên tôi đã tranh luận từ kỳ trước, không nên đặt ra chỉ tiêu xét xử đúng mà chúng ta cần khẳng định phải xét xử đúng, không nên đặt ra chỉ tiêu.

Về liên ngành, tôi không nói liên ngành là xấu. Nhưng trên thế giới, người ta không công nhận việc các cơ quan tư pháp ngồi lại với nhau. Ở Đức chỉ cần chánh án hỏi thẩm phán: vụ đó đã xử chưa có nghĩa là đã xâm phạm vào việc xét xử độc lập. Các vị hiểu về nguyên tắc độc lập xét xử chưa thấu đáo, thế nên mới hình dung rằng vấn đề liên ngành là cần thiết. Chỉ riêng hình thức họp liên ngành đã là chưa cần thiết rồi, chưa nói tới có bàn hay không bàn vấn đề gì. Biết đâu bàn trường hợp này phải kết tội, trường hợp này phải bỏ tù, trường hợp này phải xử bằng này năm. Vì thế dư luận mới đặt ra có hay không "án bỏ túi" là như thế", ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng nói.

×