Tiếp tục phiên họp ngày 6/5, Quốc hội nghe báo cáo Tờ trình của Chính phủ, báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Chiều cùng ngày, Quốc hội thảo luận ở tổ về dự án luật này.

Theo cơ quan soạn thảo, trong hơn 10 năm qua, Luật Khoa học và Công nghệ (KH&CN) 2013 đã phát huy vai trò quan trọng trong việc tạo hành lang pháp lý cơ bản và quan trọng cho việc tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ tổ chức, cơ chế quản lý, cơ chế hoạt động KH&CN.

Trên cơ sở đó, KH&CN đã có những bước tiến tích cực, đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, quá trình triển khai thi hành Luật KH&CN 2013 cho thấy pháp luật hiện hành còn có những nội dung chưa phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi từ thực tiễn để phát triển khoa học, công nghệ, phát triển kinh tế - xã hội.

Đặc biệt, gần đây Bộ Chính trị, Ban chấp hành trung ương, Quốc hội và Chính phủ đã ban hành và triển khai nhiều nghị quyết, chương trình hành động về Khoa học, công nghệ và đổi mới, nhằm thực hiện chiến lược phát triển từ năm 2025 coi khoa học và công nghệ là động lực phát triển đất nước, tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8% và các năm tiếp theo đều vượt trên 2 con số.

Theo dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Chính phủ đề xuất xây dựng hàng loạt cơ chế đặc thù, đặc biệt. Trong đó, có cơ chế đặc biệt trong nghiên cứu, tiếp cận, mua các bí mật công nghệ, học hỏi, giải mã công nghệ.

Tại Điều 17 của Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cơ quan soạn thảo đề xuất xây dựng cơ chế đặc biệt cho doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân được sử dụng ngân sách để mua công nghệ, nhằm học hỏi, giải mã.

Cơ quan soạn thảo cho rằng, trong trường hợp triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo phục vụ mục tiêu phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược, tổ chức khoa học và công nghệ công lập, doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân được áp dụng cơ chế đặc biệt.

Cụ thể, được sử dụng ngân sách nhà nước cấp cho nhiệm vụ hoặc nguồn kinh phí hợp pháp khác để thuê, trả lương chuyên gia trong và ngoài nước theo hình thức chỉ định, với mức kinh phí thỏa thuận theo nguyên tắc thị trường.

Sử dụng ngân sách nhà nước cấp cho nhiệm vụ hoặc nguồn kinh phí từ Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp để mua trực tiếp công nghệ, sản phẩm, thiết bị nước ngoài để phục vụ phân tích, học hỏi, giải mã với giá thỏa thuận.

Sản phẩm, thiết bị sau khi phân tích, giải mã được coi là vật tư tiêu hao và không tính trong giá trị tài sản của tổ chức, doanh nghiệp.

Việc áp dụng cơ chế đặc biệt quy định tại khoản 1 Điều này được thực hiện trong phạm vi nhiệm vụ mà tổ chức, doanh nghiệp thực hiện để phục vụ mục tiêu phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược và phải bảo đảm nguyên tắc minh bạch, phục vụ hiệu quả nhiệm vụ và sẵn sàng trách nhiệm giải trình.

Liên quan đến cơ chế thu hút nguồn lực toàn xã hội vào khoa học và công nghệ, thu hút người tài, nhà khoa học, dự thảo Luật bổ sung chính sách ưu đãi về thuế thu nhập cá nhân, chính sách thưởng cho các nghiên cứu cơ bản, chính sách chia lợi nhuận từ thương mại hóa kết quả nghiên cứu cho nhân lực trong nước.

“Cơ chế thỏa thuận lương, ưu đãi, tạo thuận lợi về giấy phép lao động, cấp thị thực để thu hút chuyên gia nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài tham gia thực hiện nhiệm vụ KH&CN trọng điểm tại Việt Nam, giúp giải quyết các vấn đề mà chuyên gia trong nước chưa giải quyết được”, dự thảo Luật nêu.

Dự thảo Luật cũng đặc biệt bổ sung nguyên tắc, tiêu chí xác định nhân tài trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, qua đó quy định cơ chế thu hút, đãi ngộ nhân tài.

Theo thuyết minh của cơ quan soạn thảo, điều này nhằm đảm bảo thu hút, giữ chân người tài tham gia hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; thu hút nhân tài là người nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài về Việt Nam làm việc.

Thẩm tra dự án Luật này, Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT), Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho rằng: Nhiều quan điểm trong Dự thảo luật đã thể chế hóa chủ trương của Đảng về vai trò của doanh nghiệp, kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó kinh tế tư nhân là động lực hàng đầu thúc đẩy tăng trưởng và đổi mới sáng tạo.

Đồng thời, tạo cơ chế đột phá để doanh nghiệp đóng vai trò chủ đạo trong nghiên cứu và phát triển (R&D), đổi mới sáng tạo và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; thúc đẩy mối quan hệ hợp tác hữu cơ giữa trường, viện, doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong hoạt động nghiên cứu và ứng dụng.

Ủy ban KH,CN&MT đề nghị tiếp tục rà soát trong quá trình xây dựng Luật, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với thực tế của Việt Nam để bảo đảm tính khả thi của một số quy định về tài chính cho KH,CN&ĐMST.

Trong đó, chú ý đến các quy định về khoán chi đến sản phẩm cuối cùng hoặc từng phần, hoạt động của các quỹ, cơ chế khuyến khích mua sắm công đối với sản phẩm KH,CN và ĐMST trong nước; Về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát quản lý kết quả nhiệm vụ, xử lý tài sản và thương mại hóa kết quả nghiên cứu; Về Quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp…

Những vấn đề này bảo đảm khi Luật được ban hành sẽ “khơi thông”, tháo gỡ các “rào cản”, “điểm nghẽn”, tạo động lực cho sự phát triển.

×