Bối cảnh: Ukraine tiến công vào lãnh thổ Nga

Vào tháng 8/2024, Ukraine bất ngờ tấn công vào vùng Kursk – lãnh thổ phía tây nước Nga, đánh dấu lần đầu tiên kể từ Thế chiến II, một cuộc xâm nhập vào lãnh thổ Nga diễn ra và thành công. Mục tiêu của Kiev là tạo áp lực trong các cuộc đàm phán hoà bình tương lai bằng cách chiếm giữ một phần lãnh thổ Nga.

Nga đáp trả bằng những cuộc phản công dữ dội, huy động hàng chục ngàn binh sĩ – thậm chí cả binh sĩ Triều Tiên – để giành lại khu vực này. Đến đầu tháng 3/2025, Nga đã tái chiếm hơn 60% diện tích vùng Kursk do Ukraine kiểm soát.

Đúng thời điểm đó, Mỹ bất ngờ cắt chia sẻ tình báo với Ukraine trong vòng một tuần (từ 5–11/3). Nga nhanh chóng tận dụng khoảng thời gian đó để tung ra Chiến dịch Potok.

Chiến dịch Potok - chiến thắng vang dội hay tự sát?

Trong chiến dịch được gọi là “Chiến dịch Potok” (tạm dịch: Dòng chảy), hàng trăm binh sĩ Nga đã bò qua một đường ống dẫn khí dài gần 15 km, trong bóng tối tuyệt đối và không khí ngột ngạt vì thiếu oxy để bất ngờ tấn công quân đội Ukraine tại khu vực Kursk – gần biên giới Nga-Ukraine từ phía sau.

Phía Nga mô tả đây là một chiến thắng vang dội. Theo truyền thông Nga, các binh sĩ của họ đã “trồi lên từ lòng đất như ma quỷ" rồi bất ngờ đánh bật quân Ukraine khỏi khu vực Sudzha, mở đường cho cuộc phản công quy mô lớn của lực lượng Nga. Những người lính Nga sống sót sau cuộc đột kích đã được tôn vinh như anh hùng và thậm chí một mô hình đường ống dài 15m đã được dựng ở trung tâm Nga để kỷ niệm chiến dịch Potok táo bạo này.

Thậm chí còn có cả một bài hát ca ngợi chiến dịch này ở Nga: "Dù có phá hết đường ống thì chúng ta vẫn tiến đến từ lòng đất".

Tuy nhiên, phía Ukraine lại phản hồi về chiến dịch này khác hoàn toàn. Theo họ, cuộc đột kích của quân Nga thông qua đường ống dẫn khí không phải là một chiến thắng, mà là một thảm họa. Họ cho rằng các binh sĩ Nga đã bị phát hiện từ sớm và bị tiêu diệt gần như toàn bộ ngay khi vừa chui ra khỏi đường ống. Họ gọi đây là “một cuộc thảm sát”.

Theo lời kể từ phía Nga, kế hoạch đã được chuẩn bị trong nhiều tuần. Đường ống – vốn từng dẫn khí đốt từ Siberia đến châu Âu – được hút hết khí, bơm oxy vào, tạo các lối thoát và đưa binh sĩ, vũ khí, nước uống, lương thực vào trong. Có thông tin cho rằng, khoảng 600–800 binh sĩ Nga đã được đưa vào đường ống có đường kính chỉ khoảng 1,4 mét.

Theo Telegraph, bên trong đường ống rất tối, lạnh cóng, ngột ngạt và đầy khí độc. Nhiều binh sĩ hoảng loạn vì không gian chật hẹp, một số người thậm chí bị ngộ độc khí methane, dẫn đến bỏng phổi, viêm phổi và suy hô hấp. Một bác sĩ quân y Nga giấu tên cho biết đây là tình trạng “chưa từng thấy trong lịch sử”.

Telegraph cho biết thêm rằng, cũng có những video không được xác minh lan truyền trên mạng cho thấy có xác người nằm chồng chất trong đường ống.

Vào ngày 8/3, phía Nga tuyên bố chiến dịch thành công rực rỡ: hàng trăm binh sĩ bất ngờ tràn ra khỏi đường ống, đánh tan phòng tuyến của Ukraine ở Sudzha, mở đường cho việc tái chiếm khu vực Kursk.

Tổng tư lệnh quân đội Nga Valery Gerasimov báo cáo rằng 600 binh sĩ đã xông ra khỏi đường ống và "làm lực lượng Ukraine bất ngờ, góp phần làm sụp đổ hệ thống phòng thủ của Ukraine và mở đường cho cuộc tấn công của chúng ta".

Tuy nhiên, Ukraine lập tức phản bác và cho biết, họ đã phát hiện binh sĩ Nga đang bò trong đường ống nhờ máy bay không người lái và đã tổ chức một cuộc phục kích quy mô lớn ngay khi lính Nga vừa trồi lên mặt đất.

Các nhà phân tích Ukraine ước tính chỉ có 100 người Nga rời khỏi đường ống. Ukraine đã sử dụng pháo và tên lửa bắn vào các nhóm lính Nga tại các điểm thoát ra từ đường ống, đồng thời tuyên bố "phần lớn" lực lượng Nga đã bị tiêu diệt.

Myroslav Hai, một sĩ quan Ukraine cho biết 80% lính Nga tham gia chiến dịch Potok đã thiệt mạng tại chỗ. “Vào thời điểm quan trọng, chúng tôi đã chặn lối ra, ngăn chặn mọi cuộc trốn thoát. Sau đó, nhóm quân(Nga) đã bị tiêu diệt”, sĩ quan Ukraine kể.

Các cảnh quay do máy bay không người lái của Ukraine ghi lại cho thấy các nhóm bộ binh Nga xuất hiện từ lối ra của đường ống. Điều này dường như cho thấy chiến dịch đột kích của quân Nga đã được dự đoán trước.

Chiến dịch Potok mang ý nghĩa tuyên truyền nhiều hơn là quân sự?

Mặc dù phía Nga tuyên bố chiến dịch Potok là yếu tố then chốt dẫn đến việc chiếm lại Sudzha và ba ngôi làng lân cận, nhưng một số nhà phân tích lại cho rằng Ukraine vốn đã bắt đầu rút khỏi khu vực này trước đó do sức ép từ nhiều hướng, thiếu thốn lực lượng và tổn thất nặng nề. Việc mất đi thông tin tình báo từ Mỹ chỉ là một phần trong nhiều nguyên nhân khiến Ukraine phải rút quân.

Theo các nhà phân tích tại UAcontrolmap, chiến dịch Potok khó có thể thực sự góp phần vào sự rút lui của Ukraine tại Kursk. Họ cho biết lực lượng Kiev "đã trên đường rút lui" khỏi các ngôi làng gần Sudzha sau cuộc phục kích.

Ivan Stupak, một chuyên gia quân sự và cựu sĩ quan an ninh Ukraine, đồng tình và nhấn mạnh rằng Ukraine đã rút lui "do nhiều yếu tố kết hợp".

“Tình hình rất khó khăn, quân đội Ukraine đã kiệt sức, nguồn lực hạn chế, chịu thương vong nặng nề và bị áp đảo về quân số. Mất mát thông tin tình báo chỉ là một phần nguyên nhân", chuyên gia Stupak nói với tờ The Telegraph.

Một số nhà quan sát bình luận, chiến dịch Potok của Nga mang ý nghĩa tuyên truyền nhiều hơn là quân sự. Chiến dịch này thực sự đã trở thành một “huyền thoại” để khích lệ tinh thần chiến đấu của binh sĩ Nga và công chúng trong nước. Hiện nó là một câu chuyện hùng tráng về những người lính Nga "chui lên từ lòng đất để cứu Tổ quốc".

Thực tế – theo nhiều nguồn tin từ cả hai phía – đây là một chiến dịch nguy hiểm, với cái giá rất đắt về sinh mạng. Theo Telegraph, chiến dịch Potok có lẽ là một câu chuyện bi tráng giữa chiến tranh – nơi không phải chiến thắng nào cũng đáng ăn mừng, và không phải thất bại nào cũng là thảm họa.

×