Những khó khăn, thách thức cần sớm tháo gỡ khi triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao

Sáng 9/4, tại TP.Cần Thơ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội nghị sơ kết 1 năm triển khai Đề án "1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 (đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao)".

Tại đây, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho biết, sau 1 năm triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, dấu ấn đạt được lớn nhất chính là sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy và nhận thức của cả hệ thống chính trị và người dân về mục tiêu phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo Việt Nam.

Riêng bà con nông dân đã từng bước thay đổi tập quán canh tác truyền thống, tiếp cận và áp dụng các quy trình sản xuất tiên tiến như 1 phải 5 giảm, 3 giảm 3 tăng, quy trình canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, đồng thời chú trọng hơn đến quản lý nước tưới theo phương pháp ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý phân bón hợp lý và quan tâm nhiều hơn đến việc giảm phát thải khí nhà kính.

"Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng, hoàn thiện, chuẩn hóa và nhân rộng quy trình canh tác bền vững ngành sản xuất lúa vùng ĐBSCL" - ông Duy nói.

Hệ thống hợp tác xã nông nghiệp cũng rất nỗ lực trong việc làm cầu nối giữa doanh nghiệp và nông dân, trong việc hình thành các chuỗi liên kết, qua đó nâng cao hiệu quả sản xuất và tăng cường khả năng cạnh tranh của gạo Việt Nam.

Đặc biệt, theo ông Duy, ngành nông nghiệp nhiều địa phương vùng ĐBSCL đã chủ động triển khai đồng bộ các giải pháp triển khai đề án, điển hình như các tỉnh Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang.

Thông qua các mô hình thí điểm thời gian qua, đề án đã huy động sự vào cuộc của cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức tín dụng, các đối tác quốc tế tạo cơ sở cho việc hoàn thiện cơ chế, chính sách và lựa chọn các mô hình để nhân rộng cho giai đoạn tiếp theo.

Mặc dù giai đoạn đầu của đề án đã đạt được những kết quả khả quan nhưng quá trình triển khai vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức mà theo ông Duy cần sớm được tháo gỡ.

Cụ thể, một số địa phương, đơn vị có tâm lý dè dặt, lúng túng trong tổ chức thực hiện, nhất là việc phê duyệt dự án và ban hành chính sách hỗ trợ cho nông dân tham gia đề án trong bối cảnh đang sắp xếp bộ máy chính quyền các cấp.

Một số địa phương còn quá chú trọng vào mục tiêu trao đổi tín chỉ carbon, chưa tập trung vào mục tiêu chính là chuyển đổi sản xuất bền vững, giảm chi phí đầu vào, giảm phát thải, nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm và nâng cao thu nhập cho người dân.

Việc xây dựng hạ tầng thủy lợi phục vụ yêu cầu tưới tiêu, quản lý đồng ruộng chưa theo kịp tiến độ, trong khi đây là điều kiện tiên quyết để áp dụng các biện pháp canh tác tiên tiến.

Ngoài ra, việc phát triển các chuỗi liên kết bền vững vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến sản xuất, nhất là tiêu thụ lúa gạo. Nguồn vốn ưu đãi dành cho mô hình vẫn còn hạn chế...

Để đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao thực sự hiệu quả, tạo sự chuyển biến rõ rệt hơn nữa trong giai đoạn tới, ông Duy đề nghị các địa phương khẩn trương ban hành chính sách hỗ trợ, bố trí kinh phí theo thẩm quyền, ưu tiên đầu tư nâng cấp hệ thống thủy lợi nội đồng.

Đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, ông Duy đề nghị chỉ đạo các tổ chức tín dụng bố trí đủ nguồn vốn ưu đãi, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, hợp tác xã và bà con nông dân tiếp cận vay vốn triển khai mô hình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Đối với các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Duy giao Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tiếp tục hướng dẫn các địa phương rà soát, đăng ký diện tích, xây dựng kế hoạch cụ thể cho giai đoạn 2025-2030. Khẩn trương hoàn thiện quy trình đo đếm, báo cáo và kiểm định kết quả phát thải (MRV), quy trình canh tác bền vững trong phạm vi Đề án, báo cáo Bộ xem xét, phê duyệt và triển khai thực hiện.

Đối với Trung tâm Khuyến nông quốc gia, ông Duy giao phối hợp với các địa phương tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu cho bà con nông dân tham gia đề án.

Đối với Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, ông Duy giao hoàn thiện và triển khai các quy chế về liên kết chuỗi sản xuất, hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia Đề án.

Đối với Vụ Hợp tác quốc tế, phải phối hợp với Cục Biến đổi khí hậu tham mưu, trình thành lập tổ đàm phán thỏa thuận chi trả giảm phát thải (ERPA); tổ chức làm việc với Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tài chính carbon chuyển đổi (TCAF) để hiểu thông suốt các quy định pháp lý cho việc đàm phán thỏa thuận chi trả giảm phát thải (ERPA); phối hợp với các Bộ, ngành hoàn thiện thủ tục phê duyệt chủ trương đầu tư và triển khai nghiên cứu tiền khả thi cho dự án vốn vay Ngân hàng Thế giới (WB) hỗ trợ đầu tư hạ tầng cho các vùng tham gia đề án.

"Thông qua hội nghị này, tôi đề nghị các địa phương, đơn vị, doanh nghiệp và bà con nông dân tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, quyết tâm triển khai thành công Đề án, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển một nền nông nghiệp Việt Nam xanh, sạch, bền vững" - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ.

Tiếp tục nhân rộng đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao sau 1 năm triển khai thí điểm

Theo báo cáo được đưa ra tại hội nghị, 1 năm qua, tại 5 tỉnh Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp và Cần Thơ đã triển khai 7 mô hình thí điểm Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao cấp trung ương.

Kết quả bước đầu mang lại những lợi ích rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường. Cụ thể, các mô hình giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2% đến 24,2% nhờ giảm 30-50% lượng giống, tiết kiệm 30-70 kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và cắt giảm 30-40% lượng nước tưới.

Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7,0%, giúp nâng cao thu nhập của nông dân thêm 12-50%, tương đương lợi nhuận tăng từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Quan trọng hơn, mô hình đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, với mức giảm trung bình 2,0-12,0 tấn CO2 tương đương/ha. Đặc biệt, toàn bộ sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp cam kết bao tiêu với giá cao hơn 200-300 đồng/kg thóc, tạo động lực mạnh mẽ cho nông dân tham gia.

Từ những kết quả đạt được nói trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thống nhất chủ trương là tiếp tục nhân rộng mô hình tại 12 tỉnh, thành vùng ĐBSCL. Cụ thể, đối với 5 tỉnh, thành đã triển khai mô hình thí điểm của cấp trung ương sẽ mở rộng lên 53 mô hình, với diện tích khoảng 3.653 ha. Trong đó, Đồng Tháp là tỉnh có số lượng mô hình mở rộng nhiều nhất (16 mô hình với diện tích hơn 2.000 ha), tiếp đó là Trà Vinh (14 mô hình với diện tích là 728 ha), thấp nhất là TP.Cần Thơ (6 mô hình với diện tích 170ha).

Các tỉnh chưa có mô hình thí điểm cấp trung ương cũng đã chủ động, tích cực triển khai các mô hình của đề án. Trong vụ Đông Xuân 2024-2025, 5 tỉnh Long An, Tiền Giang, Hậu Giang, An Giang và Bạc Liêu đã triển khai 48 mô hình với tổng diện tích trên 865 ha. Đến nay, chỉ còn tỉnh Cà Mau và tỉnh Vĩnh Long chưa triển khai mô hình của đề án.

×