Báu vật của làng đông dân nhất tỉnh Quảng Trị là một pho tượng đồng đen

Báu vật của làng

Nhắc đến Trà Liên Tây, người dân tỉnh Quảng Trị nghĩ ngay đến thôn đông dân nhất tỉnh Quảng Trị với 840 hộ. Trà Liên Tây nằm bên sông Ái Tử, một nhánh của sông Thạch Hãn tạo nên phong cảnh hữu tình.

Hàng trăm năm qua, người dân trong thôn luôn thành kính thờ tự Thái phó Nguyễn Ư Dĩ. Vị Thái phó được tạc thành pho tượng đồng màu đen, cao khoảng 70cm, rộng 40cm, nặng chừng 2-3 tạ.

Tượng được tạc ở tư thế ngồi trên ghế thấp, hai chân gấp khuỷu hơi dang ra. Khuôn mặt chữ điền, mắt nhìn xuống, mũi cao, môi mỏng, cằm vuông, râu dài, dái tai rộng, đầu đội mũ quan hai lớp, chân đi hài chỉ để lộ phần mũi.

Toàn thân tượng khoác áo choàng rộng phủ từ vai xuống vắt trùm cả hai chân. Hai tay vòng phía trước bụng khuất trong vạt áo choàng chỉ để hở một ngón tay cái của bàn tay phải. Phần bụng để hở to, tròn. Trên ngực có đai vòng.

Bức tượng tạc chân dung Thái phó Nguyễn Ư Dĩ, tước Uy Quốc Công, là cậu ruột chúa Nguyễn Hoàng. Tên tuổi của ông gắn liền với sự kiện chúa Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa, bắt đầu hành trình mở mang bờ cõi Tổ quốc về phía Nam của các chúa Nguyễn và vương triều nhà Nguyễn sau này.

Sử sách chép lại cho biết, Thái phó Nguyễn Ư Dĩ là người có công rất lớn phò trợ chúa Nguyễn Hoàng. Vì vậy, khi ông mất vào năm Nhâm Dần 1602, người dân đã lập đền Liễu Bông ở thôn Trà Liên Tây để thờ tự.

Làng còn thì tượng còn

Ông Trịnh Minh Toàn (67 tuổi) – nguyên trưởng ban điều hành làng Trà Liên (làng Trà Liên có 2 thôn Trà Liên Tây và Trà Liên Đông) cho biết, năm 1972, chiến tranh đã tàn phá đền thờ Liễu Bông. Rất nhiều pho tượng, bảo vật, sắc phong quý trong đền thờ đều bị phá huỷ. Duy chỉ có pho tượng Thái phó Nguyễn Ư Dĩ còn nguyên vẹn.

Hoà bình lập lại, dân làng trở về quê hương, cùng nhau dựng một cái lán nhỏ, đặt tượng Thái phó Nguyễn Ư Dĩ vào để thờ tự.

Thế nhưng, bức tượng đồng đen quý này luôn bị những kẻ tham lam nhòm ngó, đánh cắp.

Ông Toàn kể, lần thứ nhất, kẻ gian cưa ngang hông pho tượng nhằm tìm vàng hoặc làm vì mục đích gì đó. Rất may dân làng phát hiện được nên kẻ gian bỏ chạy. 

"Bây giờ bên hông bức tượng vẫn còn vết cắt khoảng 15cm. Nhắc đến tôi lại buồn, mà dân làng ai cũng buồn" – ông Toàn nói.

Lần thứ 2, trong một lần người dân đến thắp hương thì hỡi ôi phát hiện pho tượng đã biến mất.

Kẻng báo động của làng được phát ra, hàng trăm người dân tập trung dùng gậy gộc bủa ra khắp làng đi tìm pho tượng bị mất. Cuối cùng, dân làng tìm được pho tượng Thái phó Nguyễn Ư Dĩ bên bờ sông Ái Tử. Kẻ trộm đã chôn bức tượng xuống dưới cát, đợt lúc thích hợp sẽ chuyển đi.

Sau khi tìm được pho tượng quý, dân làng sợ lại bị mất nên thỉnh về gần khu dân cư hơn, là vị trí hiện nay, ngay trong khuôn viên đình thôn. Dân trong thôn góp tiền của, công sức mua sắt cỡ lớn quánh vào đế tượng, đổ bê tông chắc chắn để kẻ gian không thể trộm tượng.

Tưởng vậy là yên tâm, nhưng bức tượng vẫn bị đánh cắp một lần nữa. Lần thứ 3 này, khi một số người đang đập phá lớp bê tông để gỡ bức tượng ra khỏi lớp sắt dày đặc quánh quanh đế tượng thì bị người dân phát hiện.

Báo động một lần nữa vang lên. Hàng trăm người trong thôn kéo đến bao vây nhóm người trộm tượng, buộc họ khôi phục hiện trạng ban đầu.

Theo ông Toàn, có nhiều nhà nghiên cứu về tham quan, tìm hiểu, lấy hình ảnh về pho tượng Thái phó nhưng đến giờ phút này, thôn Trà Liên Tây chưa nhận được câu trả lời nào liên quan lai lịch của pho tượng.

"Nếu biết được lịch sử ra đời của pho tượng thì càng có ý nghĩa hơn" – ông Toàn chia sẻ.

Anh Trịnh Đình Thành – Trưởng thôn Trà Liên Tây cho biết, bao đời nay dân trong thôn rất tôn thờ Thái phó Nguyễn Ư Dĩ. Ngày Tết, rằm…dân làng cử ban dự tế cúng chay, hương khói thờ tự, coi ngài Thái phó là "ông Phật của thôn Trà Liên Tây".

Người dân quan niệm Thái phó Nguyễn Ư Dĩ mang đến tinh thần lạc quan, giúp người dân an cư lạc nghiệp.

Hàng tháng, các trường học trên địa bàn xã lại đưa học sinh đến tham quan, tìm hiểu về pho tượng Thái phó Nguyễn Ư Dĩ, dọn vệ sinh quanh nơi thờ tự ông và được nghe những câu chuyện liên quan.

Ông Trịnh Minh Toàn cho biết, nếu có kinh phí để xây dựng một nơi đàng hoàng, an toàn để thờ tự Thái phó Nguyễn Ư Dĩ sẽ tốt hơn. Bởi lẽ, nơi thờ tự hiện nay quá nhỏ và chưa an toàn.

×