Vừa qua, Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam đã tổ chức trao chứng nhận 121 món Ẩm thực tiêu biểu Việt Nam giai đoạn I-2022.  Theo đó đã có 421 món ẩm thực được đề cử đến từ 60 tỉnh, thành phố và Hội đồng thẩm định, bình chọn đã lựa ra 121 món ăn từ 55 tỉnh, thành phố để vinh danh. Nhiều tỉnh, thành phố đã được lựa chọn từ 2 đến 5 món ẩm thực và cũng có một số tỉnh chỉ được lựa chọn duy nhất một món. Với tỉnh Quảng Ngãi món ẩm thực duy nhất được vinh danh Top Ẩm thực tiêu biểu Việt Nam, đó là cá bống sông Trà.

Được biết, 121 món ẩm thực này đã trải qua các vòng khảo sát, đánh giá dựa trên các tiêu chí, gồm giá trị văn hóa, lịch sử món ẩm thực được hình thành và phát triển trong những vùng miền địa lý nhất định; giá trị đặc trưng về chất lượng (dinh dưỡng, an toàn, cảm quan), công nghệ sản xuất, chế biến, bảo quản và lưu thông; giá trị kinh tế, có khả năng phát triển trong cộng đồng.

Ẩm thực Quảng Ngãi: Độc đáo với cách đánh bắt cá bống sông Trà

Cá bống là loài cá khá phổ biến ở Việt Nam, có hầu hết ở các vùng, miền. Cá bống cũng là loài cá khá đa dạng với nhiều chủng loại, cá bống biển, cá bống nước ngọt…và với loài cá bống sống ở sông Trà, Quảng Ngãi cũng cũng có rất nhiều chủng loại cá bống khác nhau như cá bống mú, cá bống cát, cá bống dô, cá bống cằn,…Nhưng ngon nhất là cá bống cát bởi kích thích nhỏ cỡ nhưng thân mập mạp, vẩy mịn và có màu từ vàng nhạt ngả sang vàng pha, nấu ăn rất ngon, đặc biệt là đem cá nấu mặn, kho tiêu thì ngon hơn nữa.

Theo người dân nơi đây, mùa cá bống ngon nhất là từ cuối tháng 5 đến tháng 7 dương lịch, lúc này cá có chửa, bụng đầy trứng. Đây cũng là thời kỳ thường có mưa giông đầu nguồn Trường Sơn, dòng sông Trà Khúc đều nước, nhiều phiêu sinh vật, cá có cái ăn, mập nung núc. Nhưng chỉ có một đoạn sông Trà ở trung lưu, từ ngã ba sông Cùng (Tịnh Minh - Nghĩa Thắng) về đến đập dâng Trà Khúc (TP Quảng Ngãi), cá bống mới thật ngon.

Và để đánh bắt loài cá bống này, người dân đã sáng tạo nên cách đánh bắt vô cùng độc đáo. Trên dòng Sông Trà vào mùa nước cạn, người ta dùng ống tre cưa rỗng 2 đầu, sau đó đem đặt cố định dưới lòng sông và đi thăm ống tre hằng ngày để bắt loài cá bống này.

Theo người dân nơi đây, cách đánh bắt này hiệu quả bởi loài cá bống sống ở đáy sông, kiếm ăn trên lớp cát ở tầng đáy nên rất khó có thể dùng lưới để bắt được.

Ẩm thực Quảng Ngãi: Thịt cá bống sông Trà vừa thơm, vừa mềm ăn cả xương cá

Cá bống con nhỏ, được đánh bắt ở sông Trà khúc sau khi đem về sẽ được rửa sạch, dùng một chiếc gai tre khều nhẹ phía "rốn" lấy đoạn ruột đen, sau đó chà nhẹ cho tróc hết vẫy trên thân làm lộ ra lớp thịt cá trong suốt bên dưới, chờ cho cá thật ráo nước rồi đem vào kho. Cá trước khi kho được tẩm ướp với mắm và đường, thêm ớt, tiêu cho keo lại đến khi cá thực sự cứng và thơm giòn. Cá kho xong có vị ngon, thanh và đậm đà, thịt cá bống dai và chắc khi nhai không bị bở và có thể để lâu được. Cá được ăn kèm với cơm nóng hoặc cháo trắng là ngon hết sảy, nhất là trong mùa mưa là cực kỳ hao cơm.

Cá bống sông Trà kho tiêu có mùi thơm nức đặc trưng, thịt cá bống săn chắc, dai ngon, ngấm đều gia vị đậm đà xen lẫn vị cay của tiêu và ớt, được bao trùm lên một lớp nước kho có màu cánh gián đậm rất đẹp mắt, nước kho cá vừa sít, có vị ngon hấp dẫn. Món cá bống sông Trà ăn tuy dân dã nhưng mang đậm bản sắc thôn quê và chứa đựng những giá trị văn hóa truyền thống. Chẳng biết từ bao giờ món cá bống sông Trà đã trở thành đặc sản và được  thực khách cả nước ưa chuộng.

Ẩm thực Quảng Ngãi. Ảnh: Cá bống sông Trà Phi Yến

Sông Trà chảy bao nghìn năm, con cá bống có tự bao giờ? Chúng ta chẳng thể có đáp án rõ ràng cho câu hỏi ấy, chỉ biết cái vị thấm, đậm giòn dai và dân dã của món cá bống sông Trà kho tiêu khiến bao người con đất Quảng xa quê thấy nhớ thương, khiến người lữ khách từng một lần đặt chân đến Quảng Ngãi thưởng thức vị cá bống sông Trà thấy thơm nồng đượm vị mà lưu luyến mãi không thôi.

×