Chưa có tiêu chuẩn hoàn chỉnh kiểm soát chất lượng

Theo ông Bình, rau quả là mặt hàng thế mạnh của Việt Nam, hiện có mặt trên hơn 60 thị trường. Nhiều sản phẩm chủ lực như xoài, chuối, sầu riêng… và đang đứng thứ nhì về xuất khẩu sang Trung Quốc - thị trường rau quả lớn nhất thế giới.

“Năm 2023, rau quả tăng trưởng xuất khẩu 67%. Năm 2024, tiếp đà tăng trưởng 27%”, ông Bình nói và khẳng định, ngoài sản phẩm tươi, rau quả Việt Nam còn có các mặt hàng như chế biến, chế biến sâu.

Kết quả xuất khẩu 7,2 tỷ USD của năm 2024, theo ông Bình, là do sự tích lũy thành quả của các năm trước. Các loại cây ăn quả đa số đều cần thời gian đầu tư dài, từ 3-5 năm.

Số lượng rau quả xuất khẩu chính ngạch ngày càng tăng. Ví dụ, Trung Quốc hiện cấp phép 15 mặt hàng rau quả, góp phần những sản phẩm như sầu riêng, chuối, dừa… tăng trưởng tích cực.

Thị phần của rau quả Việt Nam cũng tiếp tục tăng, từ vị trí thứ 3 lên thứ 2 ở Trung Quốc, hay Hoa Kỳ tăng trưởng hơn 30%, Thái Lan tăng hơn 80%.

Các hoạt động xúc tiến thương mại về rau quả được các cấp, các ngành, hiệp hội ngành hàng ngày càng quan tâm, đầu tư. Kết hợp với 16 FTA thế hệ mới, ngành rau quả ngày nay có rất nhiều cơ hội tiếp cận những thị trường tiềm năng.

Thời gian qua, Bộ NNPTNT đã xây dựng các đề án liên quan như phát triển cây ăn quả chủ lực, phát triển một số loại cây như cây có múi phát triển bền vững. Tuy nhiên, ông Bình cho rằng, đa số những chương trình, đề án này đều tập trung phát triển vùng nguyên liệu, hỗ trợ đối tượng sản xuất là người nông dân, HTX. Trong khi đó, đối tượng xuất khẩu là trái cây, lại chưa thực sự có một kế hoạch tầm quốc gia nào.

Đã có một số tiêu chuẩn chung về rau quả, chẳng hạn như độ ẩm, sự trầy xước, sượng, tổn thương do lạnh... nhưng hầu hết những tiêu chuẩn này chưa được xây dựng hoàn chỉnh cho những sản phẩm có giá trị kinh tế cao, giá trị xuất khẩu lớn, chẳng hạn sầu riêng, thanh long, chuối...

Ông Bình lấy ví dụ về trái sầu riêng, quy cách thu hoạch, bảo quản sau thu hoạch cũng như vận chuyển, chế biến đòi hỏi một quy trình nghiêm ngặt. Nếu không có tiêu chuẩn cụ thể, người nông dân có thể vô tình làm giảm chất lượng sản phẩm, nếu lớp vỏ (biểu bì) bị trầy xước, khiến thời gian bảo quản giảm.

Thống kê của Cục Trồng trọt cho thấy, Đồng bằng sông Cửu Long, Trung du và Miền núi phía Bắc là 2 vùng trồng cây ăn quả lớn của cả nước. Thêm vào đó, Tây Nguyên cũng đang tăng nhanh diện tích cây ăn quả.

Do trồng tại nhiều vùng sinh thái khác nhau, chất lượng sản phẩm cuối cũng có thể khác nhau. Điều này giúp đa dạng sản phẩm, đa dạng thị trường nhưng cũng đặt ra vấn đề về kiểm soát chất lượng, theo ông Bình.

Chính vì vậy, ông Bình tin rằng, tiêu chuẩn về chất lượng rau quả sẽ giúp các bên có một "cơ sở" để cùng sản xuất, thu hoạch, chế biến. Đây cũng là tiền đề giúp Bộ NNPTNT, Bộ Công thương, Bộ Ngoại giao... tự tin tiếp tục đàm phán mở cửa thị trường, đồng thời hỗ trợ xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói.

Cùng với đó, cơ quan quản lý sẽ có những thiết chế luật pháp chặt chẽ hơn, giúp bảo vệ những nhà sản xuất chân chính.

Gian lận, sao chép trái phép MSVT và mã số CSĐG sầu riêng 

Cũng theo ông Bình, Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng vừa ra thông cáo báo chí phản ánh tình trạng một số đối tượng đã lợi dụng gian lận, sao chép trái phép mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói sầu riêng thông qua các hình thức hợp đồng ủy quyền sử dụng mã số với các con dấu, chữ ký giả, tự chế… để lừa đảo.

Theo đó, một số đối tượng đã gian lận mã số để lừa đảo các doanh nghiệp làm ăn chân chính, qua mặt các cơ quan chức năng nhằm trục lợi trong việc xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc. Hành vi này vi phạm nghiêm trọng và gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của những nhà sản xuất, doanh nghiệp kinh doanh sầu riêng chân chính.

Đáng nói hơn nó ảnh hưởng đến uy tín của ngành sầu riêng Việt Nam, làm mất niềm tin của người tiêu dùng Trung Quốc và quốc tế. Ngành sầu riêng Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ lớn khi các cơ quan chức năng nước nhập khẩu có thể siết chặt kiểm soát đầu vào, gây ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp. Thậm chí là mã số được cấp bị thu hồi vì vi phạm chất lượng quy định.

Chính vì vậy, Hiệp hội Rau quả Việt Nam đề nghị các cơ quan chức năng liên quan: Tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ các cơ sở đóng gói, xuất khẩu sầu riêng, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm đã có tố giác hoặc chưa có. Bên cạnh đó xây dựng cơ sở dữ liệu mã số, hoàn thiện cơ sở dữ liệu mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, giúp dễ dàng quản lý và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Thêm vào đó, cần công khai danh sách các cơ sở sản xuất, đóng gói sầu riêng đạt chuẩn, giúp người tiêu dùng có thể lựa chọn sản phẩm tin cậy. Hoặc những doanh nghiệp đã vi phạm việc sao chép mã số bất hợp pháp để xuất khẩu sầu riêng và các hình thức đã xử lý.

×