Bình luận
0
Giữa thế giới những câu chuyện kỳ thú của văn hóa dân gian Nam Bộ thời Nam tiến - mở đất, nổi lên rực rỡ là tên tuổi và các sự tích về bà Châu Thị Tế.
Bà Châu Thị Tế có họ Châu trùng với tên vùng địa linh Châu Đốc; đặc biệt là có tên Tế, gắn liền với dòng kênh huyết mạch và huyền thoại nối Châu Đốc - Hà Tiên, đồng thời là thủy giới biên cương phía Tây Nam của Tổ quốc: Kênh Vĩnh Tế.
Dòng Cổ Chiên mênh mang chảy giữa 2 tỉnh Vĩnh Long và Bến Tre mà dồn sóng sông Tiền ra biển Đông, đến chỗ nhận thêm nước của nhánh sông Mang Thít chảy giữa 2 huyện Vũng Liêm, Mang Thít của tỉnh Vĩnh Long thì nổi lên giữa dòng một cù lao như hình con thoi.
Cù lao này có tên gọi theo hình dạng là cù lao Dài hoặc gọi theo số lượng thôn làng xưa đã được lập trên dải đất nổi giữa dòng là cù lao Năm Thôn.
Quới Thiện là tên ngôi làng nằm ở đầu mạn Bắc của cù lao Dài - Năm Thôn. Thời Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh được phái vào mở đất Nam Bộ, gia đình ông Châu Vĩnh Huy và bà Đỗ Thị Toán cùng tìm đến Quới Thiện định cư, sinh sống.
Đến năm 1766, họ sinh hạ con gái đầu lòng, đặt tên là Châu Thị Vĩnh Tế.
Trưởng nữ của gia đình họ Châu sinh ra và lớn lên vào thời đất mới được mở, công việc bộn bề tứ phía. Nhờ "đảm đang vốn sẵn tính trời", vừa xinh đẹp, nết na vừa giỏi chuyện làm ăn nên cô sớm nổi tiếng khắp vùng là người tảo tần, hiền thảo.
Công đức của bà Vĩnh Tế lớn lao như vậy nên lúc bấy giờ, trong dân gian đã có ngay câu ca ngợi: “Nước Nam trai sắc gái tài/ Gương bà Châu Thị lưu đời ngàn năm”.
Bấy giờ, chàng trai Nguyễn Văn Thoại - hơn cô Vĩnh Tế 5 tuổi, người gốc ngoài dinh Quảng Nam - cha mất sớm, gặp thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, Tây Sơn khởi dấy nên theo mẹ đưa 2 em chạy loạn vào Nam. Họ tìm đến cù lao Dài - Năm Thôn định cư, sinh sống.
Kênh Vĩnh Tế là tuyến giao thông đường thủy quan trọng ở An Giang ngày nay (Ảnh: NGỌC TRINH)
Biết nhau từ đó nhưng vì Nguyễn Văn Thoại lập chí theo phò chúa Nguyễn Ánh ngay từ lúc mới 16 tuổi, chinh chiến, lưu lạc khắp nơi nên mãi đến năm 1788, khi chàng đã 27 tuổi và cô Vĩnh Tế 22 tuổi thì họ mới nên vợ nên chồng.
Tuy nhiên, đấy cũng là thời mà Nguyễn Văn Thoại vẫn phải gian truân tháp tùng và tòng chinh cùng chúa Nguyễn Ánh.
Ngay cả đến lúc chúa Nguyễn nghiệp lớn đã thành, lên ngôi hoàng đế Gia Long vào năm 1802, rồi 15 năm sau đó nữa, Nguyễn Văn Thoại vẫn phải nhận mệnh vua đi làm quan "trấn thủ" hết Lạng Sơn ngoài Bắc lại tới Định Tường trong Nam, sang cả Cao Miên làm quan "bảo hộ".
Vì thế, đôi vợ chồng dù đã nên duyên nhưng cũng chẳng mấy lúc được chung sống cùng nhau. Cô Vĩnh Tế, bấy giờ đã thành phu nhân của quan lớn, chỉ có thể thay chồng "gánh vác giang sơn nhà chồng", cùng với việc nhà bên ngoại của mình, cũng như cả ở quê hương cù lao Dài - Năm Thôn của họ Châu và họ Nguyễn.
Chỉ từ năm 1817, khi Nguyễn Văn Thoại - lúc này đã được ban tước Thoại Ngọc Hầu - nhận lệnh vua Gia Long làm quan Trấn thủ Vĩnh Thanh - gồm một miền đất lớn: Vĩnh Long, Sa Đéc, Châu Đốc, Long Xuyên và một phần Kiên Giang ngày nay - thì ông bà mới có thời gian dài gắn bó cùng nhau ở nhiệm sở Châu Đốc.
Lúc ấy, họ đã cùng ở vào độ tuổi 50 - "ngũ thập tri thiên mệnh", cũng là thời gian mà sự nghiệp kinh bang tế thế của ông và công cuộc giúp chồng, giúp dân của bà - đào kênh Vĩnh Tế - thăng hoa tới đỉnh cao.
Một năm sau khi nhận chức Trấn thủ Vĩnh Thanh, Nguyễn Văn Thoại đã nổi tiếng cùng việc đào con kênh dài hơn 30 cây số nối rạch Đông Xuyên (Long Xuyên) với nguồn Giá Khê (Rạch Giá).
Đến nỗi, lần đầu tiên trong lịch sử, vua Gia Long đã phải ban lệnh: Lấy ngay chữ Thoại để đặt tên cho dòng kênh mới đào là "Thoại Hà" và ngọn núi Sập ở đầu kênh là "Thoại Sơn". Song, so với kênh Vĩnh Tế, cũng do Nguyễn Văn Thoại chủ trì việc đào sau đó, thì Thoại Hà còn phải ngả mũ kính chào!
Sách "Gia Định thành thông chí" có đoạn văn gốc nói đầy đủ về việc đào dòng kênh này. Cụ thể: "Kênh Vĩnh Tế khởi đầu từ phía Tây đồn Châu Đốc. Năm Kỷ Mão (1819) niên hiệu Gia Long thứ 18, đo thẳng từ hào phía sau đồn Châu Đốc lên phía Tây, qua bưng bùn Ca Âm đến Kỳ Thi, tục gọi là Cây Kè, dài 44.412 tầm, thành ra 205 dặm rưỡi, mỗi dặm bằng 1.700 thước ta...
Ngày 15 tháng chạp khởi công... Cân nhắc chỗ đào khó dễ, nhân lực nặng nhẹ, bắt đầu từ miệng hào đến láng bùn đất khô cứng, có 7.575 tầm là phần việc của người Việt, còn đất bùn nhão có 18.704 tầm là phần việc của dân Cao Miên. Đào bề ngang 15 tầm, sâu 6 thước ta...".
Từ đoạn văn cổ đã dẫn ở trên, những tính toán và số liệu hiện đại cho biết thêm về kênh Vĩnh Tế như sau: Tổng chiều dài 87 km, rộng 30 m, sâu 2,55 m. Số dân binh huy động: hơn 90.000 người; tổng số ngày công: 3.463.500; khối lượng đất đào: 2.845.035 m3. Những giai đoạn cụ thể của việc đào kênh cũng được tính toán trong thời gian 5 năm (1819-1824), chia thành các đợt như sau:
Đợt 1: Khởi công vào tháng 12 âm lịch năm 1819, đào đến tháng 3 âm lịch năm 1820 thì tạm dừng (do vua Gia Long mất, vua Minh Mạng mới lên ngôi; do loạn Sãi Kế và dịch bệnh hoành hành). Huy động nhân lực đào kênh đợt này: 5.000 dân phu người Việt, 5.000 dân phu Cao Miên và 500 binh đồn Uy Viễn (Trà Ôn).
Đợt 2: Tiếp tục đào từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch năm 1823. Nhân lực huy động: 39.000 dân và quân người Việt (lấy ở các đồn Uy Viễn, Vĩnh Thanh, Định Tường), 16.000 quân và dân Cao Miên - tổng cộng hơn 55.000 người, chia làm 3 phiên hoạt động.
Đợt 3: Đào từ tháng 2 đến tháng 5 âm lịch năm 1824. Số lượng quân và dân, cả Việt lẫn Cao Miên, được huy động đào kênh đợt cuối này là 25.000 người.
Ba đợt đào kênh như thế phải vượt qua muôn vàn gian khó. Đất thì mênh mông, hoang vắng, bùn lầy và mưa nắng vất vả cực kỳ, thêm cả nạn thú dữ tấn công và dịch bệnh hoành hành; kỹ thuật đào kênh thì thô sơ làm tai nạn lao động - đập nhầm vồ vào đầu nhau, lưỡi xẻng cắt nhầm vào chân tay nhau… - xảy ra như cơm bữa. Việc tiếp tế lương thực, nấu nướng nuôi quân cũng đầy trở ngại.
Bà Vĩnh Tế đã xuất hiện như một cứu tinh trong hoàn cảnh này. Sát cánh bên nhau chỉ huy việc đào kênh và khi chồng phải tạm rời đại công trường đi xa thực hiện công vụ, bà chính là người thay ông quán xuyến tất cả mọi việc.
Vốn là người tần tảo, thảo hiền nên hầu như toàn bộ việc nuôi dưỡng và cứu chữa dân phu đều do bà gánh vác. Cả đến việc thờ cúng tâm linh, cầu siêu thoát cho những người tử nạn, xin thần Phật phù hộ độ trì cho sự hanh thông công việc cũng do bà đảm trách.
Công đức của bà Vĩnh Tế lớn lao như vậy nên bấy giờ, trong dân gian đã có ngay câu ca ngợi: "Nước Nam trai sắc gái tài/ Gương bà Châu Thị lưu đời ngàn năm".
Đến khi con kênh hoàn thành, vua Minh Mạng nghiêm khắc là thế nhưng vẫn phải vừa mừng vừa cảm kích, ra lệnh: Lấy chữ Vĩnh Tế của phu nhân người chỉ huy đào kênh mà đặt tên cho công trình, cả ngọn núi Sam ở đầu kênh nữa!
Dư luận hậu thế
Bà Vĩnh Tế mất năm 1826 - 3 năm trước ngày về cõi vĩnh hằng của chồng. Mộ của bà được ông dọn chỗ sẵn, ở bên cạnh mộ chồng trong khu Sơn Lăng dưới chân núi Sam, quanh năm thơm ngát khói hương của những người sùng mộ.
Thời gian gần đây, một số nhà nghiên cứu đã tìm tòi, khai thác các sử liệu chính thống và nêu một vài nghi vấn về vấn đề người phụ nữ để lại tên cho dòng kênh Vĩnh Tế. Chẳng hạn, bia mộ của bà ghi tên là Châu Thị Tế, không có chữ Vĩnh; tên kênh Vĩnh Tế đã có từ thời Gia Long, không phải do vua Minh Mạng đặt...
Đó là việc còn phải bàn bạc của sử học. Còn với văn hóa dân gian Nam Bộ thì Vĩnh Tế, kỳ công và kỳ quan, vẫn chính là con kênh chiến lược về mọi phương diện: kinh tế, quốc phòng, xã hội... mang tên Tế của người phụ nữ khả kính và công huân họ Châu ở Châu Đốc - Vĩnh Long.
Hiện nay trên địa bàn Huyện Nam Đàn cũ (tỉnh Nghệ An) có một số xã thuộc vùng đồi núi bán sơn địa nông dân trồng rau ngót, như xã Nam Hưng, Nam Thái, Nam Nghĩa, Thượng Tân Lộc (trước sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bỉ cấp huyện). Rau ngót trồng ở diện tích đất vườn đồi rộng, chủ yếu trồng cây ăn quả lâu năm hoặc để đất hoang, không mang lại hiệu quả khinh tế cho người dân.
Trải nghiệm xem phim “Sex Education” làm tôi nhớ lại một sự việc xảy ra cách đây 5 năm. Giá như lúc đó tôi nói lời xin lỗi sớm hơn thì mọi chuyện đã không diễn biến xấu như vậy.
Chia sẻ
Mạc Đăng Dung bắt được Lê Chiêu Tông mang về Thăng Long giam lỏng. Đến tháng 12/1526, ông bị Mạc Đăng Dung sai người giết chết, thọ 20 tuổi, ở ngôi được 6 năm. Sau này, Mạc Đăng Dung hạ sát thêm vua Lê Cung Hoàng để chính thức tiếm ngôi.
Chia sẻ
Thân là khai quốc công thần của nhà Minh, Lưu Bá Ôn có công phò tá Chu Nguyên Chương đăng cơ, bởi vậy, lời nói của ông rất có trọng lượng với hoàng đế.
Chia sẻ
Cơ quan CSĐT Công an TP.HCM đã bắt khẩn cấp đối tượng vào tiệm vàng, giật nhẫn vàng rồi bỏ chạy.
Chia sẻ
Liên quan đến vụ 3 cô gái bị hành hung trước quán karaoke, Công an tỉnh Quảng Ninh đã ra quyết định tạm giữ hình sự 6 đối tượng và khởi tố vụ án hình sự về tội “Gây rối trật tự công cộng”.
Chia sẻ
Đến 17h00 ngày 1/8, tức đúng 14 ngày trước thời điểm V.League 2025/2026 khởi tranh, CLB Quảng Nam vẫn không thực hiện bất kỳ thủ tục đăng ký tham dự giải đấu nào với Công ty Cổ phần Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (VPF).
Chia sẻ
Người sinh vào 3 tháng Âm lịch này thường trải qua nhiều thử thách trong nửa đầu cuộc đời, song càng khó khăn họ càng mạnh mẽ vươn lên.
Chia sẻ
Chính phủ Đức sẽ chuyển giao thêm hai tổ hợp phòng không Patriot cho Ukraine, trong đó các thiết bị đầu tiên sẽ bắt đầu được bàn giao trong vài ngày tới, theo thông cáo báo chí từ Bộ Quốc phòng Liên bang Đức.
Chia sẻ
Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul hôm 1/8 lên tiếng cảnh báo rằng Israel đang ngày càng bị cô lập về mặt ngoại giao do cuộc khủng hoảng nhân đạo leo thang ở Dải Gaza, cùng với làn sóng các nước trên thế giới công nhận Nhà nước Palestine.
Chia sẻ
CLB Bắc Ninh chiêu mộ hai cựu tuyển thủ ĐT Việt Nam là Nguyễn Hải Huy và Huỳnh Tuấn Linh bằng hợp đồng 1 năm. Đây là bản hợp đồng chất lượng nhất kể từ khi CLB xứ Kinh Bắc thành lập, thể hiện rõ tham vọng thăng hạng V.League 2025 dưới sự cố vấn chuyên môn của HLV Park Hang-seo.
Chia sẻ
UBND phường Đông Hòa (TP.HCM) vừa xử phạt Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng SOL E&C vì hành vi sử dụng trái phép đất của đường bộ làm nơi tập kết hàng hóa, vật liệu xây dựng…
Chia sẻ
Phó Đại diện thường trực của Trung Quốc tại Liên Hợp Quốc, ông Cảnh Sảng vừa lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ cáo buộc của Mỹ rằng, Bắc Kinh là “nhà cung cấp quan trọng nhất” hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Nga tại Ukraine.
Chia sẻ
Công an TP.Đà Nẵng vừa khởi tố 14 thanh thiếu niên có hành vi mang hung khí đi diễu phố, gây rối trật tự công cộng; trong số này, nhiều đối tượng từng có tiền án, tiền sự, sẵn sàng tham gia hỗn chiến khi gặp nhóm khác.
Chia sẻ
Danko Riverside đã chính thức được vinh danh ở hạng mục “Khu đô thị kiến tạo phong cách sống tốt nhất Việt Nam” tại Lễ trao giải Dot Property Vietnam Awards 2025.
Chia sẻ
Ngày 1/8, Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt cùng Hội Nông dân tỉnh Nghệ An, nhà hảo tâm đã tới những địa phương chịu thiệt hại nặng nề trong cơn lũ lịch sử vừa qua tại Nghệ An trao các phần quà giúp người dân địa phương sớm ổn định cuộc sống.
Chia sẻ
Hưởng ứng lời kêu gọi hỗ trợ đồng bào bị ảnh hưởng bởi bão số 3, TP.Đà Nẵng đã trao 1 tỷ đồng giúp người dân tỉnh Nghệ An khắc phục hậu quả mưa lũ, thể hiện tinh thần tương thân tương ái và mối quan hệ nghĩa tình giữa hai địa phương.
Chia sẻ
Lũ trên sông Mã tại Sơn La dâng cao chưa từng có, gây ngập lụt diện rộng, tàn phá nhà cửa, hoa màu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân.
Chia sẻ
Tiến Linh đầu quân cho CLB Công an TP.HCM? Biệt thự của cựu HLV Redknapp bị cướp đột nhập; HLV Amorim muốn dùng Sesko để “mở khóa” Hojlund; Julien Nguyễn tập nhờ ở Becamex TP.HCM; M.U cấm in tên Ronaldo lên áo đấu.
Chia sẻ
Tại thành phố Cảng năng động, dự án The Centric khẳng định vị thế biểu tượng thương mại - giải trí - văn hóa bằng chiến thắng đầy thuyết phục tại Giải thưởng Kiến trúc & Thiết kế Châu Á 2025 (Asia Architecture Design Awards 2025) ở hạng mục Thiết kế kiến trúc có ý tưởng xuất sắc nhất châu Á.
Chia sẻ
Nhà báo Chay Bowes đã chỉ trích tuyên bố của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sau khi mất thành phố Chasov Yar.
Chia sẻ
Cục Cứu hộ-Cứu nạn phối hợp Quân chủng Phòng không Không quân và Binh đoàn 18 sử dụng máy bay trực thăng và lực lượng tìm kiếm cứu nạn đường không cứu 8 người dân bị mắc kẹt, cô lập do mưa lũ tại tỉnh Sơn La.
Chia sẻ
4 con giáp này tránh theo đuổi quá mức sự giàu có phi thực tế, thay vào đó là tích lũy của cải từng bước một với cách tiếp cận nằm trong khả năng.
Chia sẻ
Quyết liệt cứu trợ, không để người dân vùng lũ đói rét. Chính quyền khẩn trương ổn định cuộc sống cho bà con. Đây là ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Điện Biên chiều 1/8.
Chia sẻ
Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp chính thức có hiệu lực từ ngày 1/8/2025. Một trong những điểm nổi bật của luật là quy định cụ thể các hành vi bị nghiêm cấm nhằm siết chặt kỷ luật, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
Chia sẻ
Chiều ngày 1/8, tại Hà Nội, Viện đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và nghiên cứu khoa học đã tổ chức Đại hội Đảng bộ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.
Chia sẻ
Một trợ lý cấp cao tại Quốc hội Mỹ vừa cảnh báo cuộc chiến giữa Israel và Hamas ở Gaza có thể châm ngòi cho một vụ khủng bố quy mô lớn trên đất Mỹ, tương tự sự kiện 11/9, nếu tình trạng nhân đạo tại vùng lãnh thổ này tiếp tục xấu đi, tờ The Telegraph đưa tin.
Chia sẻ
Tờ Thairath cho rằng vị trí thứ ba ở giải U23 Đông Nam Á 2025 cho thấy Thái Lan vẫn bế tắc trong tham vọng vượt tầm bóng đá khu vực.
Chia sẻ
Những ngày qua, nhiều chủ vườn trái cây y như miệt vườn miền Tây ở tỉnh Khánh Hòa liên tục đón khách đến tham quan, trải nghiệm và thưởng thức các loại quả ngon, quả đặc sản thơm ngay tại vườn.
Chia sẻ
Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao các bộ, ban, ngành và địa phương chỉ đạo xử lý giải quyết dứt điểm chế độ, chính sách đối với các đối tượng cán bộ, công chức chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy trước ngày 31/8; sau thời điểm này sẽ kết thúc.
Chia sẻ
Lý Khải Hinh đã giành phần thắng trong vụ kiện với người trợ lý cũ, nhưng những thiệt hại về danh tiếng và sự nghiệp vẫn khiến nữ diễn viên 26 tuổi gặp nhiều khó khăn trên con đường trở lại giới giải trí.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nhà sử học Lê Văn Lan 
