Vận hành chính quyền 2 cấp: Quốc hội vừa giám sát, vừa đồng hành tháo gỡ vướng mắc (Bài cuối)

LTS: Kể từ 1/7, tính tới nay chính quyền hai cấp đã đi vào vận hành gần nửa tháng. Đây là một chủ trương lớn và mang tính bước ngoặt của Đảng, Nhà nước ta trong việc giảm tầng nấc trung gian, giúp chính quyền cơ sở gần với dân hơn. Việc triển khai chính quyền hai cấp trên toàn quốc được tiến hành một cách đồng bộ và toàn diện. Tuy vậy, do đây là lần đầu tiên triển khai mô hình chính quyền hai cấp nên không tránh khỏi ở nơi này nơi kia vẫn còn những bỡ ngỡ, khó khăn, vướng mắc.

Loạt bài của Dân Việt "Vận hành chính quyền 2 cấp: Toàn hệ thống chính trị vào cuộc tháo gỡ vướng mắc" tiến hành khảo sát ở một số địa phương trong cả nước ghi nhận những khó khăn, vướng mắc này cũng như trao đổi với lãnh đạo các địa phương, chuyên gia để cùng tìm ra những biện pháp khắc phục, tháo gỡ những khó khăn đó để chính quyền hai cấp sớm đi vào vận hành một cách trơn tru nhất, phục vụ người dân một cách hiệu quả và nhanh chóng đúng như kỳ vọng ban đầu.

Ngay sau khi Quốc hội thông qua các nghị quyết quan trọng tại kỳ họp thứ 9, tạo cơ sở pháp lý cho việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và vận hành chính quyền hai cấp từ ngày 1/7/2025, một lộ trình giám sát cụ thể đã được khởi động.

Theo bà Nguyễn Phương Thuỷ, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, đây là một quá trình liên tục với tiến độ khẩn trương.

Chủ động giám sát từ sớm, từ xa

Bà Nguyễn Phương Thuỷ cho biết, với tư cách là cơ quan thực hiện quyền giám sát tối cao, Quốc hội sẽ thường xuyên theo dõi, xem xét và đánh giá quá trình triển khai thực hiện các luật, nghị quyết của Quốc hội về thực hiện chính quyền địa phương hai cấp. Từ đó, kịp thời hoàn thiện thể chế chính sách, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nếu có trong quá trình thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Ngay tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 207 về chương trình giám sát năm 2026, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc giám sát các nội dung liên quan trực tiếp đến sắp xếp đơn vị hành chính và thực hiện mô hình chính quyền hai cấp.

Đây là một động thái cho thấy tầm nhìn xa và sự chủ động của cơ quan dân cử cao nhất. Việc “đặt hàng” giám sát từ sớm cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban, các Đoàn ĐBQH và từng đại biểu có thời gian chuẩn bị, xây dựng kế hoạch chi tiết.

Hoạt động giám sát sẽ được thực hiện bằng nhiều hình thức linh hoạt, có thể tổ chức các đoàn giám sát chuyên đề hoặc lồng ghép vào các hoạt động giám sát khác để đảm bảo tính hiệu quả và báo cáo kết quả thực hiện theo quy định của pháp luật.

"Trong quá trình thực hiện này, nếu có những vấn đề phát sinh, được dư luận xã hội quan tâm nhiều, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ yêu cầu Chính phủ có báo cáo tổng kết chi tiết để báo cáo Quốc hội thảo luận và xem xét tại các kỳ họp tiếp theo", bà Thuỷ cho hay.

Từ giám sát đến đồng hành, kiến tạo

Việc sắp xếp lại bộ máy chính quyền là một chủ trương lớn, mang tính lịch sử và chứa đựng nhiều thách thức. Chính trong bối cảnh đó, vai trò giám sát và đồng hành của Quốc hội và các đại biểu Quốc hội trở thành yếu tố then chốt, là “kim chỉ nam” để gỡ khó, đảm bảo bộ máy chính quyền mới hoạt động hiệu lực, hiệu quả vì nhân dân.

Theo đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh (đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng), hoạt động giám sát càng trở nên quan trọng khi thực tiễn luôn phát sinh những vấn đề không thể lường trước. Bà cho rằng pháp luật không thể bao phủ hết mọi tình huống, và việc quy định quá “cứng” có thể vô tình gây cản trở không gian phát triển.

Chính vì vậy, việc Quốc hội cho phép Chính phủ có một khoảng thời gian nhất định để điều chỉnh các định hướng lớn là một cơ chế cần thiết, thể hiện sự tin tưởng và tạo sự linh hoạt. Tuy nhiên, sự linh hoạt này phải nằm trong một khuôn khổ giám sát chặt chẽ.

"Quốc hội vẫn phải là nơi giám sát việc thực hiện của Chính phủ, làm sao để đặt lợi ích của quốc gia, của dân tộc, của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp lên trên hết," bà Tú Anh nhấn mạnh.

Một trong những "điểm nghẽn" được các đại biểu quan tâm là nguy cơ tồn tại các "khoảng trống pháp lý". Luật chỉ quy định những nguyên tắc khung, còn lại thẩm quyền hướng dẫn chi tiết thuộc về Chính phủ và các bộ, ngành. Vì vậy, vai trò giám sát của Quốc hội còn thể hiện ở việc đôn đốc các cơ quan chuyên môn phải nhanh chóng ban hành văn bản hướng dẫn.

"Không để những nội dung đấy trên giấy, không để người dân và doanh nghiệp không biết phải giải quyết như thế nào", bà Tú Anh nêu quan điểm.

Đồng quan điểm, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn ĐBQH TP.Hải Phòng) cho rằng, vấn đề then chốt là khâu tổ chức thực hiện.

Để chính sách đi vào cuộc sống, cần một cơ chế vận hành đồng bộ, sự chỉ đạo quyết liệt từ Trung ương, văn bản hướng dẫn cụ thể, công tác tuyên truyền hiệu quả và đặc biệt là cơ chế giám sát chặt chẽ từ Quốc hội, HĐND, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và toàn xã hội.

Trong bối cảnh mới, hoạt động giám sát cũng cần được đổi mới. Như phát biểu của Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương tại Hội nghị một số vấn đề lớn tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi) – Các quy định về giám sát của HĐND hôm 16/7: Giám sát phải gắn với chức năng lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng, phải "mở đường phát triển trong kỷ nguyên mới". Yêu cầu này đặt ra những thách thức cụ thể khi sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND.

Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, khi không còn HĐND cấp huyện, việc phân cấp, phân quyền giám sát giữa HĐND cấp tỉnh và cấp xã phải được làm rõ. Phương thức giám sát phải khoa học, tiết kiệm nhưng hiệu quả.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo trong giám sát được xem là xu hướng tất yếu, giúp nâng cao hiệu quả, phân tích dữ liệu và đưa ra những quyết định chính xác hơn.

Như vậy, vai trò của Quốc hội và các đại biểu không chỉ dừng lại ở giám sát hoạt động của mô hình chính quyền hai cấp, mà còn là sự đồng hành, lắng nghe, phát hiện vấn đề để cùng Chính phủ và các địa phương tháo gỡ.

Giám sát để đảm bảo các chính sách được thực thi đúng hướng, nhưng cũng để kiến tạo, thúc đẩy sự linh hoạt, đổi mới, đảm bảo mô hình chính quyền hai cấp thực sự tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ tốt nhất cho người dân và doanh nghiệp.

Tổng Bí thư Tô Lâm: Cần phản ánh thực tế khó khăn từ cơ sở
Phát biểu tại Hội nghị lần thứ 12 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ngày 18/7, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu Trung ương tiếp tục đóng góp ý kiến cho công tác điều hành, vận hành bộ máy chính quyền hai cấp.
Tổng Bí thư nhấn mạnh, cần phản ánh thực tế từng địa phương, cơ sở có khó khăn gì, cần Trung ương hỗ trợ gì ngoài nỗ lực của địa phương, để thực hiện cho được mục tiêu ổn định, phát triển, nâng cao đời sống mọi mặt của người dân.

×