Quảng bá tranh đồ thế bằng túi vải, móc khóa

Trong nhịp sống hiện đại, nhiều giá trị văn hóa truyền thống bị mai một. Tuy nhiên, vẫn có những người trẻ hướng về cội nguồn. Trong đó, tiêu biểu có Lê Trần Khánh Đan - nam sinh một trường học ở Hà Nội - không chỉ học vẽ tranh đồ thế mà còn kết hợp kỹ thuật thủ công với sự trân trọng văn hóa tâm linh Việt.

Với dự án "Dư Huy", Khánh Đan triển khai hai hướng: tổ chức triển lãm và phát triển sản phẩm ứng dụng từ tranh. Triển lãm cá nhân của Huy tại Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật 22 Hàng Buồm thu hút đông đảo khách tham quan, đặc biệt là người nước ngoài. Hai bức “Ngựa xanh” và “Ngựa đỏ” đã được một du khách người Đức mua với giá 2 triệu đồng mỗi bức.

Ngoài ra, Khánh Đan còn tổ chức hoạt động cộng đồng tại Phố sách Hà Nội, in tranh đồ thế lên túi vải, sticker và móc khóa nhằm đưa dòng tranh này đến gần hơn với đời sống hiện đại. Theo Huy, đó là cách để tranh dân gian tiếp cận giới trẻ bằng hình thức sáng tạo và ứng dụng cao.

“Hiểu nghệ thuật truyền thống cũng là hiểu về tổ tiên và đời sống tinh thần xưa. Nếu cho bản thân cơ hội, bạn sẽ thấy nghệ thuật dân gian không hề nhàm chán”, Khánh Đan chia sẻ.

Giải mã về nghệ thuật “thế thân” trong tranh đồ thế

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Thị Thu Hòa, Giám đốc Bảo tàng gốm sứ Hà Nội, trong cuốn “Tranh dân gian đồ thế Việt Nam” định nghĩa: “Tranh dân gian đồ thế là tranh dân gian được dùng trong các nghi lễ tôn giáo và tín ngưỡng với chức năng là vật phẩm hiến tế những đối tượng được thờ cúng (thần linh hoặc linh hồn của những người đã chết)”.

Khác với các dòng tranh Đông Hồ, Hàng Trống dùng để trang trí và chiêm ngưỡng, tranh đồ thế chủ yếu phục vụ nghi lễ. Dù mang tính nghệ thuật, vòng đời của tranh thường kết thúc sau khi được hóa đi.

Kỹ thuật tranh đồ thế cũng đa dạng: từ vẽ tay đến dựng mô hình ba chiều bằng giấy, tre, nứa. Trong khi đó, Đông Hồ dùng ván khắc in trên giấy điệp, Hàng Trống in nét rồi tô thủ công trên giấy dó.

Theo thạc sĩ Trần Quốc Đức – chuyên ngành Lý luận và Phê bình Mỹ thuật, tranh đồ thế là phần quan trọng trong kho tàng mỹ thuật dân gian, thể hiện đời sống tinh thần phong phú của người Việt. Ở Huế, nghệ nhân Kỳ Hữu Phước phục hồi tranh làng Sình, dòng tranh có nhiều tác phẩm đồ thế như Bát Âm, tranh thế thân, tranh gia súc.

Anh Đức cho rằng tranh đồ thế không chỉ tồn tại trong một dòng tranh cụ thể mà còn xuất hiện trong Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng, tranh kính, bích họa... Điều này thể hiện tính phổ quát và vai trò không thể thiếu trong tín ngưỡng dân gian.

“Giá trị lớn nhất của tranh đồ thế là nơi mỹ thuật và tâm linh hòa quyện, tạo thành bản thể nghệ thuật độc đáo. Mỗi tác phẩm đều mang triết lý dân gian và tư duy tạo hình sâu sắc”, anh Đức nhận định.

Với anh, việc giữ gìn tranh dân gian không chỉ là sáng tạo, mà còn là giữ lấy bản sắc. “Muốn vẽ tranh dân gian, trước hết phải thấm được hồn dân tộc”, anh Đức nhấn mạnh.

Có đến 56,5% bạn trẻ chưa từng biết đến tranh đồ thế

Trong một khảo sát nhanh với 144 bạn trẻ ở Hà Nội cho thấy, 56,5% chưa từng nghe đến cụm từ “tranh đồ thế”, 53,9% chưa từng thấy hay biết về loại tranh này dù đã được mô tả. Kết quả này gióng lên hồi chuông báo động về nguy cơ mai một của dòng tranh độc đáo, đồng thời đặt ra câu hỏi về hành trình kết nối giữa thế hệ trẻ và di sản văn hóa.

Thực tế, các làng nghề từng làm tranh đồ thế đang dần biến mất hoặc bị thay thế bởi vàng mã công nghiệp. Trong bối cảnh đó, vai trò của người trẻ trong việc giữ gìn bản sắc càng trở nên quan trọng.

Theo PGS.TS Phạm Ngọc Trung – nguyên Trưởng khoa Văn hóa và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền – cho rằng, việc giới trẻ chủ động tìm hiểu văn hóa truyền thống là tín hiệu đáng mừng. Tuy nhiên, cần xác định đúng vị trí của từng loại hình trong kho tàng di sản.

“Tranh dân gian là một phần trong tổng thể di sản văn hóa truyền thống. Để bảo tồn hiệu quả, cần nhiều cá nhân tâm huyết đi sâu vào từng lĩnh vực cụ thể”, ông Trung nói.

Theo ông, thách thức lớn là làm sao cân bằng giữa bảo tồn bản sắc nguyên gốc và làm mới để phù hợp với thị hiếu hiện đại. Chỉ khi giải mã được các lớp nghĩa văn hóa ẩn sâu từ họa tiết, hình tượng đến ý niệm tâm linh thì giá trị của tranh dân gian mới có thể lan tỏa và sống trong đời sống đương đại.

“Việc tìm ra điểm cân bằng giữa bảo tồn và sáng tạo là nhiệm vụ rất khó, nhưng cũng là con đường duy nhất để truyền thống không bị lãng quên, mà còn được tiếp tục phát triển trong thời đại mới”, PGS.TS Phạm Ngọc Trung nhấn mạnh.

×