Hiểu về vua Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông qua 3 tác phẩm văn học lớn

Từ đây, độc giả sẽ hiểu vì sao thiền phái Trúc Lâm lại trở thành dòng thiền dân tộc đặc sắc, khác biệt với các dòng Thiền Trung Hoa đương thời. Và vì sao hai vị vua Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông lại là những vị vua vĩ đại trong lịch sử thời kỳ Trung đại.

Buổi trò chuyện đặc biệt xoay quanh chất thơ thiền từ ba tác phẩm chính là Khoá Hư Lục, Cư Trần Lạc Đạo Phú hay Đắc Thú Lâm Tuyền Thành Đạo Ca - những tác phẩm tiêu biểu của các bậc quân vương thiền sư thời Lý - Trần.

Từ đây, độc giả sẽ hiểu vì sao thiền phái Trúc Lâm lại trở thành dòng thiền dân tộc đặc sắc, khác biệt với các dòng Thiền Trung Hoa đương thời. Và vì sao hai vị vua Trần Thái Tông và Trần Nhân Tông lại là những vị vua vĩ đại trong lịch sử thời kỳ Trung đại.

Theo nhà văn Nhật Chiêu cho rằng, Khoá hư lục là tác phẩm triết học - Phật học sâu sắc, phản ánh quá trình tìm kiếm giác ngộ qua Thiền tông của vua Trần Thái Tông. Mặc dù là người đứng đầu đất nước và trong một thời kỳ khó khăn, chiến thắng quân Mông Cổ, nhưng đức vua vẫn luôn tìm kiếm sự giải thoát khỏi vòng luân hồi và qua đó khẳng định sự kết hợp giữa tư tưởng đạo Phật với trách nhiệm của một vị vua đối với đất nước.

Cư trần lạc đạo phú là biểu tượng của sự hòa hợp giữa đạo và đời, không cần rời bỏ đời sống thế tục mà vẫn có thể sống hòa hợp với đạo, với bản thể của mình, với thế giới. Tác phẩm này có ảnh hưởng sâu rộng trong việc xây dựng lý tưởng sống cân bằng giữa đạo và đời, đồng thời thúc đẩy tư tưởng sống giản dị, an nhiên trước những bối cảnh nhiều xô bồ của cuộc sống hiện đại.

Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca là bài thơ được làm khi vua Trần Nhân Tông đã xuất gia tu hành, là tiếng nói của người xuất gia về sự ngộ đạo. Bài ca gồm 21 khổ thơ bốn chữ và 1 bài kệ bảy chữ. Mỗi khổ thơ nói về một ý niệm Thiền, một bài học Thiền, một lời giảng đạo, và cũng là một khoảnh khắc tâm trạng của tác giả.

Cả ba tác phẩm trên ảnh hưởng mạnh mẽ đến nền văn học, triết học và Phật giáo đương đại, nhấn mạnh sự hòa hợp giữa lý tưởng tu hành và đời sống thực tế. Trong xã hội hiện đại, các tư tưởng này vẫn có giá trị, giúp con người tìm kiếm sự bình an, giải thoát trong cuộc sống vốn có nhiều căng thẳng và xung đột.

“800 năm đã qua đi nhưng những giá trị mà các tác phẩm để lại vẫn còn nguyên giá trị, đó là sự thực hành giữa đạo và đời. Chúng tôi muốn lan tỏa những giá trị này để công chúng, đặc biệt là các bạn trẻ hiểu thêm về văn hóa dân tộc và có sự thực hành trong hôm nay, khi mà con người đang phải đối diện với những căng thẳng và xung đột”, nhà văn Nhật Chiêu nhấn mạnh.

Tinh thần nhập thế trong thơ văn Lý - Trần

Nhà văn Nhật Chiêu cho rằng, nói đến lịch sử thời Lý - Trần là gợi nhớ đến một thời đại anh dũng và hào hùng, rực rỡ và đẹp thơ nhất trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam. Đây là thời đại dân tộc hưng thịnh và quốc gia phát triển.

Văn học thời Lý - Trần là sản phẩm của sự giao thoa giữa một nền triết học phương Đông với nhiều tư tưởng lớn, một nền văn học có giá trị nghệ thuật sâu sắc và thâm nhập nơi đời sống. Những tác phẩm thời kỳ này tựa như hơi thở của thời đại, là tiếng nói của những thiền sư thi sĩ với tư tưởng giúp đời, nhập thế, đời đạo không hai, trị nước an dân mà vẫn làm tròn bổn phận của người tu hành.

“Đọc lại các tác phẩm thơ văn đời Trần chúng ta sẽ thấy đạo Phật đi vào Việt Nam thật mới mẻ, thân thiết. Ngay từ thời cha ông ta, các vị vua đời Trần cảm ngộ Phật quốc vô cùng tha thiết, được biểu hiện rõ nơi các nơi các tác phẩm từ đời vua Trần Thái Tông”, nhà văn Nhật Chiêu nói.

Trước thời kỳ nhà Trần, Phật giáo có phần huyền bí, cao xa, tách biệt với con người nhưng đến đời Trần thì Phật giáo lại gần gũi và đời hơn bao giờ hết, nhập thế đi vào đời sống đậm đà, nổi bật hơn so với những thời kỳ trước đó.

Nhà văn Nhật Chiêu cũng cho rằng, tinh thần nhập thế thời bấy giờ vô cùng mãnh liệt, đặc biệt là ba vị vua Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông. Các vị đã đưa nếp sống Phật vào đời với một tâm thức mới mẻ, bước đi giữa đời, vừa tu hành, vừa hoạt động vì cái gọi là “Đại Việt”; vừa là đất nước, vừa là công việc của bản thân - một hào khí Đông A.

Từ đây Bụt không còn là một khái niệm nữa mà là đang hiện thân giữa đời sống, như khi các Ngài tuyên bố trong thơ văn. Bụt ở trong lòng, Bụt là ta không còn là một cái gì thuộc về lý thuyết, mà là thực nghiệm tâm linh, thực nghiệm đời sống.

Đạo Phật nhập thế rất quan trọng với các vị vua đời Trần. Đến lúc quốc gia cần, các vị cũng phải cầm binh khí lên để “hộ Pháp”, phá tan ba cuộc xâm lược của quân Nguyên Mông. Hộ Pháp, hộ Quốc, một bên là thuận theo chánh Pháp, một bên là bảo vệ quốc gia, vừa là Phật tử, vừa là hộ quốc. Tư tưởng rất phù hợp với chủ trương của đời Trần.

Theo PGS.TS Nguyễn Tiến Vinh - Viện trưởng Viện Trần Nhân Tông, Phật giáo đời Trần đã đi vào đời sống đậm đà, nổi bật hơn so với những thời kỳ trước đó. Tinh thần nhập thế thời bấy giờ vô cùng mãnh liệt, đặc biệt là ba vị vua Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông đã đưa Phật giáo vào đời với một tâm thức mới mẻ, vừa là minh vương vì quốc gia dân tộc, vừa thể hiện chiều sâu bản thân, tạo nên một hào khí Đông A.

Nhật Chiêu là nhà văn, nhà giáo, dịch giả, học giả có uy tín. Ông nguyên là ủy viên Hội đồng Lý luận phê bình dịch thuật – Hội Nhà văn TP.HCM khóa VII. Uy tín nghề nghiệp của ông còn được khẳng định qua hàng loạt các công trình có giá trị như: Văn học Nhật Bản (biên khảo), Ba nghìn thế giới thơm (biên khảo), Những kiệt tác văn chương thế giới (viết chung), Basho và thơ Haiku (biên khảo), Nhật Bản trong chiếc gương soi (biên khảo), Đại cương văn hoá phương Đông (viết chung)...

Ông còn được xem là một hiện tượng của văn xuôi đương đại với các truyện ngắn Mưa mặt nạ, Người ăn gió và quả chuông bay đi... Ngoài ra, với vai trò là nhà văn, ông còn được biết tới qua những tác phẩm như: Lời tiên tri của giọt sương (tập truyện song ngữ Việt - Anh), Tôi là một kẻ khác (thơ tượng quẻ), Người về với như (thơ ca tương chiếu)... Gần đây, tác phẩm nổi tiếng Ba nghìn thế giới thơm của ông vừa được tái bản và bổ sung.

×