Theo thông báo kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục - đào tạo của Thanh tra Chính phủ do Phó tổng Thanh tra Trần Ngọc Liêm ký ban hành chiều 29/12, nhiều phụ huynh đã phải mua sách giáo khoa với giá bất hợp lý.

Phụ huynh phải "gánh" hơn 85 tỷ đồng chênh lệch giá sách giáo khoa

Cụ thể, theo kết luận, sách giáo khoa được biên soạn, phát hành từ năm 2002 cơ bản đảm bảo cung ứng đầy đủ, đồng bộ kịp thời tới mọi vùng miền trong cả nước. Nội dung sách giáo khoa ổn định, xuất bản, tái bản theo quy định của Luật xuất bản.

Tuy nhiên, Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam (Nhà xuất bản Việt Nam) cũng bị xác định có hàng loạt sai phạm, nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch trong một số khâu liên quan in ấn, đăng ký giá bán…

Trong đó, nội dung đáng chú ý nhất được kết luận nêu là nhà xuất bản đã "lạm dụng vị trí độc quyền", "lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường".

Kết quả kiểm tra, xác minh tại Nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam cho thấy: Giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa, hạch toán có sai sót dẫn đến gia đình học sinh phải mua bằng với giá đã đăng ký từ năm 2011 được ấn định trên bìa sách cao hơn giá sách giáo khoa phải đăng ký đúng giá với số tiền khoảng hơn 85 tỷ đồng.

Trong khi đó, "việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh sách giáo khoa còn một số thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá sách giáo khoa đã được nhà xuất bản đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý", kết luận nêu.

"Nhà xuất bản chưa thực hiện rà soát cơ cấu chi phí và giá thành, định mức, kế hoạch sản xuất kinh doanh, tỉ lệ chiết khấu của sách giáo khoa cao, chưa thực hiện tiết kiệm chi phí nhằm giảm giá thành sách giáo khoa, chưa thực hiện tái cấu trúc và nâng cao công tác quản trị doanh nghiệp...

Trong khi nhà xuất bản là doanh nghiệp thống lĩnh thị trường, doanh nghiệp độc quyền biên tập, thiết kế, chế bản, xuất bản, in, phát hành, kinh doanh sách giáo khoa đối với sách giáo khoa được biên soạn", kết luận nêu và cho rằng những thiếu sót này ảnh hưởng đến phụ huynh vì họ phải mua sách giáo khoa theo giá ấn định trên bìa sách.

Thanh tra kết luận nhà xuất bản đã có hành vi "lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật cạnh tranh".

Nhà xuất bản còn xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá sách giáo khoa.

Thanh tra Chính phủ còn phát hiện cơ quan này đã phân bổ chi phí lãi vay, chi phí quản lý doanh nghiệp vào giá thành sách giáo khoa. Phân bổ chi phí chung không đúng tỉ lệ doanh thu, làm tăng chi phí chung được phân bổ cho sách giáo khoa cao hơn gần 70 tỷ đồng.

Việc trên dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa bằng giá nhà xuất bản đã đăng ký từ năm 2011 cao hơn giá phải đăng ký đúng là gần 70 tỷ đồng

Phát hành sách qua nhiều trung gian, chiết khấu đến 25%

Thanh tra Chính phủ cho rằng, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh "có nhiều bất thường, chưa đảm bảo công bằng, hiệu quả kinh tế".

Cụ thể, việc xác định nhu cầu sản xuất của Nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in). Việc này đã làm tăng chi phí lãi vay, dự phòng giảm giá hàng tồn kho dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Từ trước ngày 22/8/2017, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in sách giáo khoa, cung cấp vật tư, giấy in... để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế theo quy định.

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện việc ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, giảm giá thành sách. Đơn vị này còn sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo tiêu chuẩn quốc gia.

Cơ quan thanh tra đưa ra dẫn chứng, trong giai đoạn năm 2014-2019, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in và lặp lại trong nhiều năm. Trong đó, Công ty CP giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83% số lượng giấy của nhà xuất bản, tương đương gần 1.900 tỷ đồng.

Kiểm tra xác suất một số hợp đồng cung cấp giấy in của Công ty Phùng Vĩnh Hưng cho nhà xuất bản cho thấy giá giấy in được bán cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp, tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210 tỷ đồng.

Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ phát hiện việc phát hành sách giáo khoa qua các kênh phát hành đến tay người tiêu dùng qua nhiều bước trung gian "nên chưa tiết kiệm được chi phí". Tỉ lệ chiết khấu của sách giáo khoa là 25% bị kết luận là cao, chưa hợp lý so với một số mặt hàng độc quyền, thiết yếu khác.

Cụ thể, bốn Công ty CP Sách và thiết bị giáo dục (miền Bắc, Trung, Nam, Cửu Long) là đại lý cấp 1 của nhà xuất bản được hưởng 5%; các công ty sách và thiết bị trường học địa phương trong khu vực là đại lý cấp 2, được hưởng từ 7-8%; các đại lý, cửa hàng sách, các trường học là đại lý cấp 3, được hưởng từ 12-13%.

Thanh tra Chính phủ còn kết luận Nhà xuất bản Giáo Dục Việt Nam chưa thực hiện đầy đủ yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng đã thực hiện tăng giá sách giáo khoa 16,9% từ năm học 2019-2020.

Cơ quan thanh tra kiến nghị Nhà xuất bản Giáo Dục phải nộp ngân sách nhà nước toàn bộ số tiền gia đình học sinh đã mua sách giáo khoa cao hơn giá phải đăng ký đúng.

"Do thời kỳ thanh tra từ 2014-2018, trong khi đó sách giáo khoa được nhà xuất bản thực hiện đăng ký giá từ năm 2011 nên chưa xác định được cụ thể, chính xác số tiền gia đình học sinh đã mua cao hơn giá mà nhà xuất bản phải đăng ký đúng giá.

Phó Thủ tướng đã giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan nghiên cứu, đưa vào kế hoạch thanh tra, kiểm tra về các yếu tố hình thành giá sách giáo khoa", kết luận nêu rõ.

×