Bình luận
0
Ven dòng sông Cái, phía hữu ngạn, nơi có Dinh Trấn Biên (thủ phủ của tổng Phú Yên từ năm 1629-1832) có nhiều ngôi mộ cổ bề thế mang đậm dấu ấn văn hóa Việt xứ Đàng Trong.
Đặc biệt tại triền phía nam núi A Man (thôn Quảng Đức, xã An Thạch, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) có một di tích khảo cổ độc đáo, đó là 500 ngôi mộ cổ chứa đựng nhiều bí ẩn cần được giải mã.
500 ngôi mộ cổ có bốn dạng: loại hình yên ngựa (kiều ngựa), loại hình mai rùa, loại hình mái nhà, loại hình búp sen; trong đó loại hình yên ngựa chiếm đa số.
Trên trụ biểu nhiều ngôi mộ cổ có một số vết tích nét khắc chữ Hán, nhưng hầu hết nét chữ bị bào mòn, không nhận biết được.
Tất cả bia mộ cổ đều bị đục phá, không để cho thế hệ sau biết danh tánh những người dưới mộ.
Dạng mộ cổ hình mai rùa - Ảnh: THANH BÌNH
Nhiều ngôi mộ cổ có trụ biểu, trên đó có những hoa văn trang trí tinh xảo thể hiện hình tượng tứ bình, tùng hạc, mặt trời, mây mác, hoa sen, dây lá…
Đã có nhiều ý kiến khác nhau trong cộng đồng dân cư và các nhà nghiên cứu về 500 ngôi mộ cổ này. Có người cho rằng đó là khu mộ cổ của bà con người Chăm, có người nói rằng đó là khu mộ cổ của bà con người Hoa…
Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy rằng, 500 ngôi mộ cổ này không có một yếu tố nào thuộc về văn hóa mộ táng của người Chăm và người Hoa, mà hoàn toàn là văn hóa mộ táng của người Việt. Dù kiến trúc, kết cấu, hoa văn trang trí trên các ngôi mộ cổ rất độc đáo nhưng vẫn mang đậm dấu ấn văn hóa thuần Việt từ phong thủy dân gian trong mai táng, đến hoa văn trang trí, cách thức bài trí, cách thức lập mộ…
500 ngôi mộ cổ có 4 kiểu dáng nhưng đều có hình dáng khác nhau, không ngôi mộ nào giống ngôi mộ nào, quy mô từng ngôi mộ tùy thuộc vào vị trí xã hội của người nằm dưới mộ lúc sinh thời…
Hoa văn trang trí mang đậm dấu ấn đặc trưng của những tấm bia thời chúa Nguyễn, có ảnh hưởng triết lý Phật giáo giống như bia mộ hòa thượng Liễu Quán ở Huế (mô típ dây lá, hoa sen…).
Ngoài thủ pháp chạm sâu trên nền sa thạch, hệ thống mô típ trang trí trên những tấm bia mộ cổ tạo dấu ấn đặc trưng thời các chúa Nguyễn, thể hiện sự ảnh hưởng đậm nét của triết lý Phật giáo.
Dạng mộ cổ hình búp sen - Ảnh: THANH BÌNH
Loại mô hình yên ngựa tạo điểm nhấn tạo hình, phản ánh quá trình giao lưu, giao thoa và tiếp biên văn hóa giữa người Việt và bà con người Hoa trong phong trào phản Thanh phục Minh, được chúa Nguyễn cho tị nạn định cư ở xứ Đàng Trong, trong đó có Phú Yên.
Chúng tôi cảm giác rằng, những người nằm dưới 500 ngôi mộ cổ thuộc lực lượng của chúa Nguyễn Ánh trong những trận chiến khốc liệt với nhà Tây Sơn từ năm 1793-1801.
Sau khi vua Quang Trung băng hà (1792), chúa Nguyễn Ánh tận dụng thời cơ, cử danh tướng Tôn Thất Hội đem đại quân đánh chiếm Phú Yên.
Tháng 3/1794, vua Cảnh Thịnh (nối nghiệp vua Quang Trung) cử Thái úy Nguyễn Văn Hưng chỉ huy 4 vạn quân đánh lấy lại Phú Yên và hợp quân với danh tướng Trần Quang Diệu đánh thành Diên Khánh. Chỉ 2 tháng sau (5/1794), chúa Nguyễn Ánh huy động lực lượng hùng mạnh chiếm đóng cửa biển Xuân Đài và chiếm giữ Phú Yên.
6 tháng sau (tháng 11/1794), quân Tây Sơn do Tổng quản Trần Quang Diệu và Tư lệ Lê Trung chỉ huy đã quét sạch quân chúa Nguyễn ở Phú Yên và truy kích đến thành Diên Khánh. 3 năm sau, tháng 3/1797, chúa Nguyễn Ánh huy động đại binh đánh Phú Yên và Quy Nhơn. Tháng 5/1799, chúa Nguyễn Ánh cử danh tướng Nguyễn Văn Thành đem quân chiếm Phú Yên và tháng 7/1799 chiếm được thành Quy Nhơn, đổi tên là thành Bình Định.
Đầu năm 1800, hai danh tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng đánh lấy lại thành Bình Định. Hàng tướng Phạm Văn Điềm (tướng cũ Tây Sơn) đem Phú Yên về với Tây Sơn, đặt Phú Yên trong thế tử chiến chống lại quân Nguyễn Ánh.
Dạng mộ cổ hình yên ngựa (kiều ngựa) - Ảnh: THANH BÌNH
Tháng 6/1800, chúa Nguyễn Ánh cử tướng Nguyễn Đức Xuyên đem quân đánh Phú Yên. Danh tướng Tây Sơn Trần Quang Diệu cử Đại đô đốc Đào Cổng Giản đem quân hổ hầu (tinh nhuệ nhất) vào Phú Yên hợp với tướng Phạm Văn Điềm phòng thủ Phú Yên.
Chúa Nguyễn Ánh huy động tinh binh mãnh tướng tiến công Phú Yên, thế trận giằng co rất ác liệt. Tháng 3 và tháng 4/1801, Tham đốc Tây Sơn Phạm Văn Điềm phản công, làm chủ đất Phú Yên. Tháng 7/1801, chúa Nguyễn Ánh huy động đại quân từ Phú Xuân tiếp cứu Nguyễn Văn Thành ở Phú Yên, đánh bại quân Tây Sơn, hoàn toàn làm chủ đất Phú Yên.
Trong 8 năm (1793-1801), Phú Yên là chiến trường khốc liệt nhất trong cuộc tương tranh giữa hai lực lượng Tây Sơn và Nguyễn Ánh. Chiến trường trọng tâm là cửa biển Xuân Đài, dọc dòng sông Cái và Bảo (đồn đắp bằng đất) LaThai (La Hai).
Phú Yên thay ngôi đổi chủ liên tục giữa hai lực lượng tương tranh. Trong các trận chiến khốc liệt đó, các tướng tá của chúa Nguyễn Ánh tử trận được bí mật chôn cất trên núi A Man soi xuống dòng sông Cái, đầu hướng về nam để vọng về nhà vua và căn cứ địa ở Gia Định, Diên Khánh.
Nhà báo Phan Thanh Bình, Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên (bìa phải), giới thiệu 4 dạng mộ cổ với đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Huỳnh Tấn Việt (thứ 2 từ trái sang), nguyên Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Thành Quang (trái) và đại diện những người phát tâm lập đàn tràng, tu tảo những ngôi mộ cổ - Ảnh: MINH KÝ.
Đại bộ phận tướng tá bỏ mình được xây mộ hình yên ngựa là phương thức cách điệu da ngựa bọc thây ở sa trường. Đây cũng chỉ là giả thuyết có những luận cứ đáng tin cậy.
Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Phú Yên đang trình cấp có thẩm quyền mời các nhà khoa học của Cục Di sản văn hóa, Viện Khảo cổ, Viện Dân tộc học, Viện Lịch sử, Viện Hán Nôm và Hội Khoa học lịch sử… về khu mộ cổ lớn nhất Việt Nam để khảo sát và có kết luận khoa học để giải mã đầy đủ những thông tin về 500 ngôi mộ cổ này.
Trước mắt cần tu tảo các ngôi mộ, tạo một điểm hấp dẫn cho du khách và bà con địa phương đến chiêm bái một di tích văn hóa, lịch sử và tâm linh độc đáo của Phú Yên.
Đây là di tích khảo cổ về văn minh mộ táng của tiền nhân có giá trị độc đáo về văn hóa, lịch sử, kiến trúc, đặc biệt là văn hóa tâm linh. 500 ngôi mộ cổ này tập trung phía sau chùa Châu Lâm, liền kề với Minh bia hòa thượng Liễu Quán (1667-1742) vị cao tăng người làng Quảng Đức mở ra thiền phái phật giáo xứ Đàng Trong (từ Quảng Bình trở vào) thế kỷ XVIII.
Quần thể di tích lịch sử - văn hóa - kiến trúc - tâm linh khu vực chùa Châu Lâm bao gồm chùa cổ Châu Lâm, Minh bia hòa thượng Liễu Quán và 500 ngôi mộ cổ có giá trị đặc biệt trong tiến trình lịch sử hơn 400 năm của Phú Yên.
Sau ngày tái lập tỉnh, nhà nghiên cứu Phan Đình Phùng, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên cùng GS Trần Quốc Vượng đã dày công nghiên cứu các ngôi mộ cổ trên núi A Man.
Các nhà nghiên cứu tại Phú Yên đã kế tục thành quả này và tiến hành nghiên cứu trong nhiều năm, đã công bố thành quả nghiên cứu bước đầu trong “Địa chí Phú Yên”, “Lịch sử huyện Tuy An”, “Đặc trưng văn hóa đá Phú Yên”… Tháng 4/2017, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV8) phối hợp với Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên thực hiện phóng sự “Bí ẩn những ngôi mộ cổ” trên núi A Man (thôn Quảng Đức, xã An Thạch).
Sau khi Đài Truyền hình Việt Nam và Báo Phú Yên thông tin về 500 ngôi mộ cổ trong khu vực chùa Châu Lâm, các bậc chân tu và ni sư trụ trì chùa Châu Lâm cùng nhiều tấm lòng hậu thế có nguyện vọng lập một đàn tràng cúng tế các vị tiền nhân yên nghỉ dưới chân núi A Man, sau lưng chùa Châu Lâm đã nhiều thế kỷ mộ phần bị bỏ hoang.
Dạng mộ hình mái nhà - Ảnh: THANH BÌNH
Một số bà con gồm ông Phan Văn Khánh (thôn Ngọc Phước 1, xã Bình Ngọc, TP Tuy Hòa) - người tiên phong cùng bà con xã Bình Ngọc trùng tu đình làng Ngọc Lãng và 3 ngôi miếu cổ Tây Lý, Trung Lý, Đông Lý… ở xã Bình Ngọc), Đặng Đức Nghĩa (phường 5, TP Tuy Hòa), Ủy viên thường trực Đặng tộc Việt Nam, Chủ tịch Đặng tộc Phú Yên - người có 15 năm đóng góp nhiều tâm sức tài lực cho Đặng tộc Phú Yên và cả nước; Trương Tấn Hổ (thôn Phước Lộc 2, xã Hòa Thành, huyện Đông Hòa), Đặng Duy Tân (phường 5, TP Tuy Hòa) phát tâm thiện nguyện đề nghị Hội Khoa học lịch sử Phú Yên cùng chùa Châu Lâm tổ chức lễ cúng tiền nhân yên nghỉ ở núi A Man vào ngày chủ nhật 25/6/2017 (mùng hai tháng sáu âm lịch).
Được sự cho phép của chính quyền địa phương, Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên cùng 4 vị phát tâm tri ân tiền nhân đã cung nghinh 21 vị cao tăng của Phú Yên (trong đó có ba vị hòa thượng chủ trì) lập đại lễ trai đàn kỳ an, kỳ siêu, bạc độ chẩn tế âm linh nhằm tri ân tiền nhân, nguyện cầu quốc thái dân an, nối ngàn xưa với ngàn sau. Đồng thời tiến hành tu tảo 500 ngôi mộ đã nhiều thế kỷ chưa được chăm sóc.
Bảo tồn, tôn tạo và cả trùng tu khu mộ cổ lớn nhất nước ở núi A Man là một trong những việc làm thiêng liêng, thiết thực để lưu giữ ký ức quan trọng của tiến trình lịch sử Phú Yên.
(Bài viết đã đăng trên báo Phú Yên Online ngày 30/06/2017)
Thôn Sấu, người dân địa phương quen gọi là làng Sấu, xã Liên Chung, huyện Tân Yên nằm trên gò đồi thấp ven sông Thương, cách trung tâm TP Bắc Giang (tỉnh Bắc Giang) hơn 10 km. Sau sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bỏ cấp huyện, sáp nhập tỉnh Bắc Giang cũ với tỉnh Bắc Ninh cũ, xã Liên Chung nay là một phần diện tích của xã Phúc Hòa, tỉnh Bắc Ninh mới.
Hiện có đến 15-20% các cặp vợ chồng tại Mỹ rơi vào nhóm này.
Chia sẻ
Hồ Phủ Tiên được xếp vào hồ lớn thứ ba và là hồ sâu nhất tại Vân Nam. Với điểm sâu nhất lên tới 155m, đây cũng là hồ nước ngọt sâu thứ hai tại Trung Quốc. Theo người dân địa phương, vào một ngày đẹp trời, người ta có thể nhìn thấy hình ảnh mờ ảo của một thành phố dưới đáy hồ nếu quan sát từ một ngọn núi gần đó.
Chia sẻ
Những người sinh vào khung giờ Âm lịch này sống trầm lặng, kín đáo, không thích khoa trương, nhưng càng về sau lại càng thịnh vượng, đủ đầy.
Chia sẻ
Công an tỉnh Quảng Ninh vừa khởi tố 2 nữ giám đốc về tội “Sản xuất buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm”.
Chia sẻ
Tham mưu trưởng quân đội Israel, Trung tướng Eyal Zamir cảnh báo rằng chiến dịch quân sự tại Gaza sẽ không dừng lại nếu các cuộc đàm phán hiện tại không nhanh chóng đạt được thỏa thuận trả tự do cho các con tin còn bị Hamas giam giữ.
Chia sẻ
Vương quốc Đông Hồ – từ một cường quốc từng khiến nhiều địch thủ ở Trung Nguyên phải dè chừng – đã tự hủy hoại chính mình bởi lòng kiêu ngạo, chủ quan và sai lầm trong đánh giá thời cuộc, đặc biệt liên quan đến Hung Nô.
Chia sẻ
Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) vừa có văn bản đề nghị Giám đốc Sở Y tế Điện Biên và các tỉnh miền núi và Trung du Bắc Bộ triển khai các nội dung cụ thể, tiếp tục khẩn trương tập trung nhân lực, chuyên môn cứu chữa người bị nạn do sạt lở, lũ quét.
Chia sẻ
Anh Lê Hoàng Thiện (41 tuổi, ngụ xã Phước Lý, tỉnh Tây Ninh) nhận được số tiền hơn 248,5 triệu đồng chuyển nhầm vào tài khoản nên chủ động đến công an xã để trả lại.
Chia sẻ
Trong bối cảnh Trung Quốc không ngừng gia tăng sức mạnh hải quân và đẩy mạnh hiện diện tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Mỹ đang tiến hành một cuộc “hồi sinh hàng hải” quy mô lớn, rót hàng chục tỷ USD để phục hồi ngành đóng tàu và hiện đại hóa lực lượng hải quân cũng như tuần duyên đã suy yếu nhiều năm qua.
Chia sẻ
Cứ tưởng tiền vệ ngoại binh Geovane Magno sẽ gắn bó với Hồng Lĩnh Hà Tĩnh do vẫn còn 1 năm hợp đồng, nhưng mới đây bất ngờ khi anh này về đầu quân cho tân binh CLB Ninh Bình.
Chia sẻ
Đám cháy bùng phát dữ dội tại xưởng sản xuất nến tại xã Tân Hội, tỉnh Tây Ninh xảy ra vào lúc chập tối, ngọn lửa cùng khói bốc cao hàng chục mét. Lực lượng chữa cháy đang nỗ lực dập lửa.
Chia sẻ
Trong hành trình 50 năm hình thành và phát triển, một trong những yếu tố then chốt tạo nên thành công của Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) chính là vai trò hạt nhân chính trị vững vàng của tổ chức Đảng, với quyết tâm xuyên suốt: “Một đội ngũ – Một mục tiêu”.
Chia sẻ
Ẩn sâu dưới lòng đất giữa Hoàng thành Thăng Long, căn hầm chỉ huy tác chiến từng là “bộ não” điều phối chiến trường miền Bắc trong những năm khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Nơi đây từng tiếp nhận lệnh trực tiếp từ Chủ tịch Hồ Chí Minh, chống được cả bom nguyên tử và là trung tâm chiến lược tuyệt mật suốt nhiều năm trời.
Chia sẻ
Vừa qua, tại vườn dược liệu Hòn Sường thuộc Công ty TNHH SMC ORGANIC GARDEN xã Bình Minh (tỉnh Nghệ An), Viện nghiên cứu Y Dược cổ truyền Tuệ Tĩnh và Công ty TNHH SMC Organic Garden (Genecell) tổ chức lễ ký kết hợp tác toàn diện dựa trên chức năng, nhiệm vụ, khả năng và nhu cầu của mỗi bên.
Chia sẻ
Theo Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thanh Hóa, Nguyễn Văn Vi (còn gọi là Vi "ngộ") ngoài bị khởi tố về tội “Đưa hối lộ” còn bị khởi tố thêm tội “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.
Chia sẻ
Đỗ Hùng Dũng từ chối đề nghị 15 tỷ đồng; sáng tỏ tương lai của Mainoo; Chủ tịch FPF bênh vực Ronaldo; Newcastle sắp qua mặt M.U trong vụ Sesko; Brahim Diaz lọt vào tầm ngắm của Arsenal.
Chia sẻ
Rạng sáng 2/8, một loạt vụ nổ và cháy lớn xảy ra tại nhiều khu vực của Nga sau đợt tấn công bằng UAV dồn dập của Ukraine.
Chia sẻ
Khoảng 16h03’ ngày 2/8, Tổng đài 114 - Trung tâm Thông tin chỉ huy Công an thành phố Hà Nội tiếp nhận thông tin xảy ra cháy nhà dân tại số 16B, ngõ 220 phố Bắc Cầu, phường Bồ Đề, thành phố Hà Nội.
Chia sẻ
Chiếc đồng hồ Rolex Submariner đặc biệt cùng 5 món đồ xa xỉ khác của Keanu Reeves, từng bị trộm năm 2023, vừa được tìm thấy tại Chile và sắp được trao trả cho chủ nhân.
Chia sẻ
Thủ tướng Phạm Minh Chính trực tiếp kiểm tra công trường sân bay Long Thành, nơi hàng nghìn kỹ sư, công nhân đang chạy đua từng ngày để hoàn thành đại dự án mang tầm biểu tượng quốc gia vào giữa năm 2026.
Chia sẻ
Từ ngày 7/8 đến 10/8/2025, Giải đấu MB Pickleball D-Joy Tour 2025 | HCMC Leg 2 sẽ chính thức diễn ra tại Cụm sân Pickleball D-Joy Nam Sài Gòn, quy tụ hơn 600 vận động viên trong và ngoài nước, thu hút gần 1.000 lượt đăng ký, đánh dấu một cột mốc quan trọng trên hành trình chuyên nghiệp hóa bộ môn Pickleball tại Việt Nam.
Chia sẻ
Từng được biết đến như một “công xưởng gia công giá rẻ” với lợi thế lao động dồi dào và chi phí thấp, Việt Nam nay đang chuyển mình mạnh mẽ thành nơi các tập đoàn công nghệ làm tổ để cất cánh. Quan điểm của dòng vốn FDI đã thay đổi, họ chọn Việt Nam không phải là “tìm chỗ đặt chân” mà là “chọn nơi dẫn đầu”.
Chia sẻ
Chiều 2/8, các fan cứng của Arsenal hào hứng sắp hàng đông nghịt ở phố đi bộ Nguyễn Huệ, TP.HCM bất chấp nắng nóng để tận mắt nhìn ngắm huyền thoại bóng đá Gilberto Silva giao lưu cùng bạn trẻ và tâng bóng cùng KOLs Tiến Linh và Đỗ Kim Phúc.
Chia sẻ
Một người đàn ông có 2 tiền án bị tố nhiều lần gây rối, đe dọa hàng xóm và dùng búa đánh người ở phố Nguyễn Chính, phường Hoàng Mai, Hà Nội, khiến hơn 10 hộ dân phải gửi đơn cầu cứu cơ quan chức năng.
Chia sẻ
4 con giáp này rất giỏi mở ra những con đường mới giữa hỗn loạn, đánh đổi sự giàu có để lấy tầm nhìn rộng mở trong 6 tháng tới.
Chia sẻ
Định Nam vương Trịnh Căn (1633-1709) là gạch nối cơ bản giữa thời Trịnh - Nguyễn phân tranh và thời thịnh trị của Đàng Ngoài. Ở vai trò chỉ huy, Trịnh Căn có công chặn đứng thế Bắc tiến của chúa Nguyễn, giữ hòa bình cho Bắc Hà và đưa miền Bắc Đại Việt vào thời kỳ phát triển phồn thịnh trở lại sau nhiều năm binh lửa.
Chia sẻ
Mỹ phải chấm dứt xung đột ở Ukraine và ký kết một thỏa thuận với Nga để khai thác tài nguyên đất hiếm, theo bài viết của tờ National Interest .
Chia sẻ
Sau hợp nhất, sáp nhập tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, với tiềm năng và thế mạnh hiện có, ngành dừa của tỉnh Vĩnh Long mới, sớm trở thành một ngành hàng chiến lược, mang tầm vóc quốc tế là khát vọng bao lâu nay của người trồng dừa, cộng đồng doanh nghiệp (DN) ngành dừa và của cả người dân xứ dừa.
Chia sẻ
Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, ông Phạm Anh Tuấn đã tặng bằng khen cho bộ đôi ngôi sao Phạm Lý Đức và Trần Trung Kiên sau chiến tích cùng U23 Việt Nam vô địch giải U23 Đông Nam Á 2025.
Chia sẻ
Trong căn nhà sàn cũ nép mình dưới chân đồi xanh rợp bóng cây tại tổ 6, phường Thống Nhất, tỉnh Phú Thọ mới (TP Hòa Bình cũ) có một không gian đặc biệt mà bất cứ ai từng ghé qua đều choáng ngợp và khó quên. Ở đó, ngoài số lượng cổ vật đồ sộ được nghệ nhân ưu tú Bùi Thanh Bình - Giám đốc Bảo tàng Di sản văn hóa Mường sự tầm, gìn giữ thì có một thứ mà ông trân trọng gìn giữ nhất đó chính là thời gian.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Phan Thanh 
