Bình luận
0
Ven dòng sông Cái, phía hữu ngạn, nơi có Dinh Trấn Biên (thủ phủ của tổng Phú Yên từ năm 1629-1832) có nhiều ngôi mộ cổ bề thế mang đậm dấu ấn văn hóa Việt xứ Đàng Trong.
Đặc biệt tại triền phía nam núi A Man (thôn Quảng Đức, xã An Thạch, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) có một di tích khảo cổ độc đáo, đó là 500 ngôi mộ cổ chứa đựng nhiều bí ẩn cần được giải mã.
500 ngôi mộ cổ có bốn dạng: loại hình yên ngựa (kiều ngựa), loại hình mai rùa, loại hình mái nhà, loại hình búp sen; trong đó loại hình yên ngựa chiếm đa số.
Trên trụ biểu nhiều ngôi mộ cổ có một số vết tích nét khắc chữ Hán, nhưng hầu hết nét chữ bị bào mòn, không nhận biết được.
Tất cả bia mộ cổ đều bị đục phá, không để cho thế hệ sau biết danh tánh những người dưới mộ.
Dạng mộ cổ hình mai rùa - Ảnh: THANH BÌNH
Nhiều ngôi mộ cổ có trụ biểu, trên đó có những hoa văn trang trí tinh xảo thể hiện hình tượng tứ bình, tùng hạc, mặt trời, mây mác, hoa sen, dây lá…
Đã có nhiều ý kiến khác nhau trong cộng đồng dân cư và các nhà nghiên cứu về 500 ngôi mộ cổ này. Có người cho rằng đó là khu mộ cổ của bà con người Chăm, có người nói rằng đó là khu mộ cổ của bà con người Hoa…
Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy rằng, 500 ngôi mộ cổ này không có một yếu tố nào thuộc về văn hóa mộ táng của người Chăm và người Hoa, mà hoàn toàn là văn hóa mộ táng của người Việt. Dù kiến trúc, kết cấu, hoa văn trang trí trên các ngôi mộ cổ rất độc đáo nhưng vẫn mang đậm dấu ấn văn hóa thuần Việt từ phong thủy dân gian trong mai táng, đến hoa văn trang trí, cách thức bài trí, cách thức lập mộ…
500 ngôi mộ cổ có 4 kiểu dáng nhưng đều có hình dáng khác nhau, không ngôi mộ nào giống ngôi mộ nào, quy mô từng ngôi mộ tùy thuộc vào vị trí xã hội của người nằm dưới mộ lúc sinh thời…
Hoa văn trang trí mang đậm dấu ấn đặc trưng của những tấm bia thời chúa Nguyễn, có ảnh hưởng triết lý Phật giáo giống như bia mộ hòa thượng Liễu Quán ở Huế (mô típ dây lá, hoa sen…).
Ngoài thủ pháp chạm sâu trên nền sa thạch, hệ thống mô típ trang trí trên những tấm bia mộ cổ tạo dấu ấn đặc trưng thời các chúa Nguyễn, thể hiện sự ảnh hưởng đậm nét của triết lý Phật giáo.
Dạng mộ cổ hình búp sen - Ảnh: THANH BÌNH
Loại mô hình yên ngựa tạo điểm nhấn tạo hình, phản ánh quá trình giao lưu, giao thoa và tiếp biên văn hóa giữa người Việt và bà con người Hoa trong phong trào phản Thanh phục Minh, được chúa Nguyễn cho tị nạn định cư ở xứ Đàng Trong, trong đó có Phú Yên.
Chúng tôi cảm giác rằng, những người nằm dưới 500 ngôi mộ cổ thuộc lực lượng của chúa Nguyễn Ánh trong những trận chiến khốc liệt với nhà Tây Sơn từ năm 1793-1801.
Sau khi vua Quang Trung băng hà (1792), chúa Nguyễn Ánh tận dụng thời cơ, cử danh tướng Tôn Thất Hội đem đại quân đánh chiếm Phú Yên.
Tháng 3/1794, vua Cảnh Thịnh (nối nghiệp vua Quang Trung) cử Thái úy Nguyễn Văn Hưng chỉ huy 4 vạn quân đánh lấy lại Phú Yên và hợp quân với danh tướng Trần Quang Diệu đánh thành Diên Khánh. Chỉ 2 tháng sau (5/1794), chúa Nguyễn Ánh huy động lực lượng hùng mạnh chiếm đóng cửa biển Xuân Đài và chiếm giữ Phú Yên.
6 tháng sau (tháng 11/1794), quân Tây Sơn do Tổng quản Trần Quang Diệu và Tư lệ Lê Trung chỉ huy đã quét sạch quân chúa Nguyễn ở Phú Yên và truy kích đến thành Diên Khánh. 3 năm sau, tháng 3/1797, chúa Nguyễn Ánh huy động đại binh đánh Phú Yên và Quy Nhơn. Tháng 5/1799, chúa Nguyễn Ánh cử danh tướng Nguyễn Văn Thành đem quân chiếm Phú Yên và tháng 7/1799 chiếm được thành Quy Nhơn, đổi tên là thành Bình Định.
Đầu năm 1800, hai danh tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu và Vũ Văn Dũng đánh lấy lại thành Bình Định. Hàng tướng Phạm Văn Điềm (tướng cũ Tây Sơn) đem Phú Yên về với Tây Sơn, đặt Phú Yên trong thế tử chiến chống lại quân Nguyễn Ánh.
Dạng mộ cổ hình yên ngựa (kiều ngựa) - Ảnh: THANH BÌNH
Tháng 6/1800, chúa Nguyễn Ánh cử tướng Nguyễn Đức Xuyên đem quân đánh Phú Yên. Danh tướng Tây Sơn Trần Quang Diệu cử Đại đô đốc Đào Cổng Giản đem quân hổ hầu (tinh nhuệ nhất) vào Phú Yên hợp với tướng Phạm Văn Điềm phòng thủ Phú Yên.
Chúa Nguyễn Ánh huy động tinh binh mãnh tướng tiến công Phú Yên, thế trận giằng co rất ác liệt. Tháng 3 và tháng 4/1801, Tham đốc Tây Sơn Phạm Văn Điềm phản công, làm chủ đất Phú Yên. Tháng 7/1801, chúa Nguyễn Ánh huy động đại quân từ Phú Xuân tiếp cứu Nguyễn Văn Thành ở Phú Yên, đánh bại quân Tây Sơn, hoàn toàn làm chủ đất Phú Yên.
Trong 8 năm (1793-1801), Phú Yên là chiến trường khốc liệt nhất trong cuộc tương tranh giữa hai lực lượng Tây Sơn và Nguyễn Ánh. Chiến trường trọng tâm là cửa biển Xuân Đài, dọc dòng sông Cái và Bảo (đồn đắp bằng đất) LaThai (La Hai).
Phú Yên thay ngôi đổi chủ liên tục giữa hai lực lượng tương tranh. Trong các trận chiến khốc liệt đó, các tướng tá của chúa Nguyễn Ánh tử trận được bí mật chôn cất trên núi A Man soi xuống dòng sông Cái, đầu hướng về nam để vọng về nhà vua và căn cứ địa ở Gia Định, Diên Khánh.
Nhà báo Phan Thanh Bình, Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên (bìa phải), giới thiệu 4 dạng mộ cổ với đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Huỳnh Tấn Việt (thứ 2 từ trái sang), nguyên Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Thành Quang (trái) và đại diện những người phát tâm lập đàn tràng, tu tảo những ngôi mộ cổ - Ảnh: MINH KÝ.
Đại bộ phận tướng tá bỏ mình được xây mộ hình yên ngựa là phương thức cách điệu da ngựa bọc thây ở sa trường. Đây cũng chỉ là giả thuyết có những luận cứ đáng tin cậy.
Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Phú Yên đang trình cấp có thẩm quyền mời các nhà khoa học của Cục Di sản văn hóa, Viện Khảo cổ, Viện Dân tộc học, Viện Lịch sử, Viện Hán Nôm và Hội Khoa học lịch sử… về khu mộ cổ lớn nhất Việt Nam để khảo sát và có kết luận khoa học để giải mã đầy đủ những thông tin về 500 ngôi mộ cổ này.
Trước mắt cần tu tảo các ngôi mộ, tạo một điểm hấp dẫn cho du khách và bà con địa phương đến chiêm bái một di tích văn hóa, lịch sử và tâm linh độc đáo của Phú Yên.
Đây là di tích khảo cổ về văn minh mộ táng của tiền nhân có giá trị độc đáo về văn hóa, lịch sử, kiến trúc, đặc biệt là văn hóa tâm linh. 500 ngôi mộ cổ này tập trung phía sau chùa Châu Lâm, liền kề với Minh bia hòa thượng Liễu Quán (1667-1742) vị cao tăng người làng Quảng Đức mở ra thiền phái phật giáo xứ Đàng Trong (từ Quảng Bình trở vào) thế kỷ XVIII.
Quần thể di tích lịch sử - văn hóa - kiến trúc - tâm linh khu vực chùa Châu Lâm bao gồm chùa cổ Châu Lâm, Minh bia hòa thượng Liễu Quán và 500 ngôi mộ cổ có giá trị đặc biệt trong tiến trình lịch sử hơn 400 năm của Phú Yên.
Sau ngày tái lập tỉnh, nhà nghiên cứu Phan Đình Phùng, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên cùng GS Trần Quốc Vượng đã dày công nghiên cứu các ngôi mộ cổ trên núi A Man.
Các nhà nghiên cứu tại Phú Yên đã kế tục thành quả này và tiến hành nghiên cứu trong nhiều năm, đã công bố thành quả nghiên cứu bước đầu trong “Địa chí Phú Yên”, “Lịch sử huyện Tuy An”, “Đặc trưng văn hóa đá Phú Yên”… Tháng 4/2017, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV8) phối hợp với Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên thực hiện phóng sự “Bí ẩn những ngôi mộ cổ” trên núi A Man (thôn Quảng Đức, xã An Thạch).
Sau khi Đài Truyền hình Việt Nam và Báo Phú Yên thông tin về 500 ngôi mộ cổ trong khu vực chùa Châu Lâm, các bậc chân tu và ni sư trụ trì chùa Châu Lâm cùng nhiều tấm lòng hậu thế có nguyện vọng lập một đàn tràng cúng tế các vị tiền nhân yên nghỉ dưới chân núi A Man, sau lưng chùa Châu Lâm đã nhiều thế kỷ mộ phần bị bỏ hoang.
Dạng mộ hình mái nhà - Ảnh: THANH BÌNH
Một số bà con gồm ông Phan Văn Khánh (thôn Ngọc Phước 1, xã Bình Ngọc, TP Tuy Hòa) - người tiên phong cùng bà con xã Bình Ngọc trùng tu đình làng Ngọc Lãng và 3 ngôi miếu cổ Tây Lý, Trung Lý, Đông Lý… ở xã Bình Ngọc), Đặng Đức Nghĩa (phường 5, TP Tuy Hòa), Ủy viên thường trực Đặng tộc Việt Nam, Chủ tịch Đặng tộc Phú Yên - người có 15 năm đóng góp nhiều tâm sức tài lực cho Đặng tộc Phú Yên và cả nước; Trương Tấn Hổ (thôn Phước Lộc 2, xã Hòa Thành, huyện Đông Hòa), Đặng Duy Tân (phường 5, TP Tuy Hòa) phát tâm thiện nguyện đề nghị Hội Khoa học lịch sử Phú Yên cùng chùa Châu Lâm tổ chức lễ cúng tiền nhân yên nghỉ ở núi A Man vào ngày chủ nhật 25/6/2017 (mùng hai tháng sáu âm lịch).
Được sự cho phép của chính quyền địa phương, Hội Khoa học lịch sử tỉnh Phú Yên cùng 4 vị phát tâm tri ân tiền nhân đã cung nghinh 21 vị cao tăng của Phú Yên (trong đó có ba vị hòa thượng chủ trì) lập đại lễ trai đàn kỳ an, kỳ siêu, bạc độ chẩn tế âm linh nhằm tri ân tiền nhân, nguyện cầu quốc thái dân an, nối ngàn xưa với ngàn sau. Đồng thời tiến hành tu tảo 500 ngôi mộ đã nhiều thế kỷ chưa được chăm sóc.
Bảo tồn, tôn tạo và cả trùng tu khu mộ cổ lớn nhất nước ở núi A Man là một trong những việc làm thiêng liêng, thiết thực để lưu giữ ký ức quan trọng của tiến trình lịch sử Phú Yên.
(Bài viết đã đăng trên báo Phú Yên Online ngày 30/06/2017)
Hiện nay trên địa bàn Huyện Nam Đàn cũ (tỉnh Nghệ An) có một số xã thuộc vùng đồi núi bán sơn địa nông dân trồng rau ngót, như xã Nam Hưng, Nam Thái, Nam Nghĩa, Thượng Tân Lộc (trước sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bỉ cấp huyện). Rau ngót trồng ở diện tích đất vườn đồi rộng, chủ yếu trồng cây ăn quả lâu năm hoặc để đất hoang, không mang lại hiệu quả khinh tế cho người dân.
Luật sư của Diddy đã nộp đơn yêu cầu hủy án hoặc xét xử lại vào ngày 31/7.
Chia sẻ
Hơn 200 chiến sĩ công an sẽ biểu diễn kỹ thuật và trình diễn nghiệp vụ, 13 ca sĩ sẽ hát trong chương trình nghệ thuật "Bản hùng ca Công an nhân dân Việt Nam".
Chia sẻ
Thiếu tướng Bùi Quang Bình, Giám đốc Công an Hải Phòng yêu cầu phải làm cho người dân thực sự hạnh phúc và an toàn, không được để bất kỳ người dân nào bị xâm hại bởi các hành vi vi phạm pháp luật gây ra.
Chia sẻ
Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sẽ trừng phạt nhà lãnh đạo Nga Vladimir Putin nếu không đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh vào ngày 8/8. Tuy nhiên ông cũng thừa nhận rằng ông không chắc chắn về hiệu quả của lệnh trừng phạt với ông Putin.
Chia sẻ
Phường Bình Phú trở thành nơi đầu tiên tại TP.HCM công bố các khu vực được miễn giấy phép xây dựng, áp dụng với nhà ở riêng lẻ đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500.
Chia sẻ
36 cửa hàng xăng dầu của Petrolimex tại TP.HCM đồng loạt bán xăng E10 từ sáng 1/8. Xăng E10 được kỳ vọng giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Sức mua xăng E10 ra sao, khách hàng, tài xế nói gì về xăng E10?
Chia sẻ
TS Nguyễn Mạnh Hùng, CEO Thái Hà Books bày tỏ sự tiếc thương khi Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT Hoàng Nam Tiến đột ngột qua đời ở tuổi 56 và đã chia sẻ nhiều câu chuyện nể phục về con người này.
Chia sẻ
Mới đây, CLB Gia Định đã chiêu mộ thành công tiền vệ cánh Saqkeem Joseph theo dạng chuyển nhượng tự do.
Chia sẻ
Không chỉ thành công trong sự nghiệp ca hát, Nghệ sĩ Ưu tú Cao Minh còn có gia sản đồ sộ với hai khu du lịch sinh thái có diện tích lên đến 20 hecta.
Chia sẻ
Tâm cùng đồng phạm vừa bị Công an tỉnh Đồng Nai bắt giữ sau phi vụ giả cảnh trói tay, chân và bị đánh để dọa gia đình đưa tiền chuộc.
Chia sẻ
Theo Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, để đạt mục tiêu tăng trưởng 8,5% cuối năm 2025, trong 6 tháng cuối năm thành phố phải đạt mức tăng trưởng 10,44%.
Chia sẻ
Bà Vũ Thị Tuất - nông dân ở xã Minh Thạnh, TP.HCM (huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương cũ) bằng ý chí vượt khó đã vươn lên làm giàu bằng nghề nuôi chim yến, thành lập hợp tác xã và tích cực đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Chia sẻ
Cốt truyện của các câu chuyện tình báo rất khó đoán trước. Đặc biệt khi chúng không phải là sản phẩm trí tưởng tượng của các nhà văn trinh thám, mà là những sự kiện có thật trong cuộc đời. Bài viết sau đây kể về việc nước Mỹ đánh mất bí mật quân sự quan trọng thứ hai (sau Dự án hạt nhân Manhattan) trong Thế chiến II như thế nào.
Chia sẻ
Sáng 1.8 tại trụ sở Bộ VHTTD, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Ủy ban Olympic Việt Nam Nguyễn Văn Hùng đã có buổi gặp mặt, chúc mừng đội tuyển bóng đá nam U23 quốc gia sau chiến công xuất sắc: lần thứ ba liên tiếp vô địch Giải bóng đá U23 Đông Nam Á.
Chia sẻ
Lũ trên sông Mã, đoạn qua tỉnh Sơn La dâng cao, gây ngập lụt nghiêm trọng, cô lập nhiều bản, làng và khiến hàng chục hộ dân phải di dời khẩn cấp.
Chia sẻ
Hưởng ứng các hoạt động thiết thực kỷ niệm 50 năm ngày thành lập EVNCPC (07/10/1975 – 07/10/2025), ngày 30/7, PC Đắk Lắk đã tổ chức lễ gắn biển công trình chào mừng tại xã Phú Xuân và xã Ea Hiao, tỉnh Đắk Lắk.
Chia sẻ
Sáng 1/8, Công an tỉnh An Giang tổ chức Lễ ra quân thực hiện cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, bảo đảm ANTT các hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và Đại hội Đảng bộ các cấp.
Chia sẻ
Một số nguồn tin cho biết, Thể Công Viettel đã đạt được thỏa thuận chiêu mộ tiền vệ phòng ngự người Brazil - Paulinho Curua.
Chia sẻ
Hoa hậu Ý Nhi mới có thông báo liên quan đến kế hoạch sang Úc khiến fan sắc đẹp chú ý.
Chia sẻ
Do mưa lớn, trên tuyến Quốc lộ 40B ở phía Tây Quảng Ngãi có nhiều điểm bị đứt, gãy, độ chênh giữa 2 đầu gần cả mét, đồng thời xuất hiện hố “tử thần” rộng và sâu gần 1,5m.
Chia sẻ
Loại thịt này là một nguồn dinh dưỡng rất tốt, cung cấp nhiều protein, chất béo, vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Chia sẻ
Giá thép cây trên sàn giao dịch tương lai Thượng Hải (SHFE) giao tháng 4/2026 giảm 1,24% xuống mức 3.188 Nhân dân tệ/tấn.
Chia sẻ
Từ năm 2019, một đàn cá lạ bơi đến tìm thức ăn gần Dinh thờ "Quan lớn Trà Vong” Huỳnh Công Nghệ ở xã Hảo Đước, tỉnh Tây Ninh và phát triển sinh sôi cho đến giờ.
Chia sẻ
Tôm sạch thì xuất khẩu, người Việt đang dùng rất nhiều sản phẩm tôm ngâm nước, tôm nhiễm kháng sinh, tôm rớt đáy.
Chia sẻ
Tương truyền, ông Thánh vật Liễu Đôi là chàng trai họ Đoàn, một đô vật kỳ tài trong vùng đất cổ Liễu Đôi, ã Liêm Túc, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam (cũ) có công đánh giặc phương Bắc.
Chia sẻ
Hệ thống Y tế Vinmec chính thức đưa vào hoạt động Chuyên khoa Y học Bào thai – cột mốc đặc biệt đưa y học Việt Nam bước vào kỷ nguyên can thiệp trước sinh. Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam, một đơn vị y tế ngoài công lập được bộ y tế thẩm định và cấp phép thực hiện các kĩ thuật chẩn đoán, phẫu thuật và điều trị thai nhi ngay từ trong bụng mẹ, giúp giảm thiểu tỷ lệ tử vong sơ sinh và nâng cao chất lượng dân số trước khi ra đời.
Chia sẻ
Radio online Nhịp sống nông thôn mới hôm nay có những nội dung sau: Đại hội Đảng bộ Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đặt ra 8 nhóm chỉ tiêu, 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp nhiệm kỳ 2025-2030; Phó Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Bùi Thị Thơm làm việc với Công ty TNHH Tư vấn Đất, Nước và Nông nghiệp Hà Lan;...
Chia sẻ
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, từ 2030-2035, sẽ đào tạo 80% nhân lực đường sắt đô thị đạt trình độ đại học chuyên ngành đường sắt đô thị, 30% đạt trình độ thạc sĩ và 10% trình độ tiến sĩ.
Chia sẻ
Vào lúc 13h30 chiều nay, ĐT bóng chuyền nữ Việt Nam sẽ có trận ra quân tại chặng 1 SEA V-League 2025 gặp ĐT bóng chuyền nữ Indonesia.
Chia sẻ
Bùi Hồng Nhi ở thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời (cũ) - nay là xã Sông Đốc, tỉnh Cà Mau (mới) nghe ồn ào xảy ra tại khu vực cảnh sát đang bảo vệ thi công công trình nên chạy xe máy đến, rồi dùng mũ bảo hiểm đánh vào đầu một đại úy công an, gây thương tích 7%.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Phan Thanh 
