Theo chân hướng dẫn viên của khu di tích, bạn sẽ đến và tận mắt quan sát hiện trường toàn bộ nơi khai quật là một khu đất rộng có chứa rất nhiều di tích cổ xưa nằm trên giồng đất sét pha cát cao 3 mét so với mặt nước biển,trong một gò đất nhân tạo rộng hơn 1 mẫu.

Theo hướng dẫn viên, trước khi khai quật, nơi đây là một sân bóng đơn sơ tự tạo của địa phương.

Tình cờ sau trận mưa lớn, một vài người dân đã nhặt được những mảnh vàng nhỏ và mỏng khoảng 16 kara, chỉ bằng một phần móng tay.

Đồng thời, thấy trên mặt đất thỉnh thoảng có chỗ nổi lên các vỉa gạch, những mảnh gốm màu hoặc không có màu, một vài mảnh tượng vỡ và khá nhiều viên đá cuội…

Sau các đợt khai quật, trùng tu và tôn tạo di tích, các nhà khảo cổ đã nhận thấy ở phía ruộng thấp về phía tây và tây nam của gò cao là di chỉ cư trú.

Ở độ sâu khoảng 1,5 đến 3 mét, phát hiện có nhiều gốm cổ bị vỡ; nhiều vòi bình; nhiều di cốt trâu bò, heo và xương cá; nhiều dấu vết tro, than, vỏ trái cây, lá dừa nước; cùng với vài cọc gỗ có dấu vết gia công.

Ở trung tâm gò cao là những đền tháp bằng gạch được xây dựng cạnh nhau, hiện chỉ còn phần nền.

Chính giữa các đền tháp là những hố thờ dạng giếng hình vuông với nhiều kiểu dáng khác nhau, có độ sâu từ 1,5 đến 3 mét.

Phía đáy hố thi thoảng có các mảnh vàng hình vuông hoặc hình tròn cắt hình cánh sen, có khắc hình các con vật, chủ yếu là hình voi, một ít tro...

Ngoài ra, các thanh gỗ hình vuông cạnh khoảng 40 cm được chồng lên nhau theo hình vuông, các lớp cát vàng và các lớp cuội xen kẽ. Nền tháp được xây dựng kiên cố với những lớp gạch có kích thước đa dạng.

Tại khu di tích đã phát hiện có 12 hố thờ và mộ có dạng hình giếng nằm rải rác trên mặt gò.

Theo hướng dẫn viên và các tài liệu khảo cổ học đã công bố, có đến hơn 100 hiện vật bằng vàng vừa nguyên dạng vừa bị vỡ tìm thấy ở khu di tích, trong đó có cả vòng đeo gắn hình lá cây, hạt chuỗi hình trái xoan, hình bông mai 6 cánh, hình tứ giác có khắc hình voi…

Có 6 hiện vật bằng đồng, trong đó có 2 nhẫn, 1 xập xoã, 1 ống đồng nhỏ và 2 mảnh đồng hình thang…

Hiện vật cổ xưa, bao gồm bình gốm, tượng các vị thần Ấn Độ giáo bằng sa thạch đã tìm thấy khi đào khai quật khảo cổ di chỉ Gò Thành (xã Tân Thuận Bình, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang). Ảnh: dulichtiengiang.gov.vn.

Tiếp tục theo chỉ dẫn của hướng dẫn viên, bạn sẽ được đến thăm quan một khu nhà trưng bày các hiện vật hầu như còn giữ được nguyên dạng, một đình thần của địa phương được xây dựng lại khang trang trong vài năm gần đây sau khi toàn bộ khu di tích đã được trùng tu, tôn tạo có đủ tường rào, nhà bao che.

Trong khu nhà trưng bày hiện vật, đáng lưu ý trong số hàng chục hiện vật bằng đá có 1 tượng thần Vishnu (thần Bảo vệ - bên phải trong ảnh) còn nguyên dạng, 1 tượng nữ thần (bên trái trong ảnh) và 1 tượng nam thần đều chỉ còn phần thân; 1 mảnh đá nhỏ có minh văn Phạn ngữ (chữ Phạn cổ) còn rất ít nét; có đủ cả mô hình sinh thực khí nữ, nam riêng biệt và sự kết hợp của cả hai - biểu trưng cho nguồn gốc phát triển nhân loại; và 2 hạt đá quý màu tím xanh và trắng trong.

Cũng trong nhà trưng bày, ta còn thấy có nhiều mảnh bình, nhiều gốm thô, mịn có tô màu đỏ hoặc nâu, hoa văn trang trí, và vài lá đề bằng gốm…

Bằng kỹ thuật chuyên ngành, các nhà khảo cổ đã phân tích một số mẫu vật nơi đây bằng phương pháp C14 (Cacbon – 14), kết luận là khu di tích khảo cổ Gò Thành có niên đại từ thế kỷ IV đến thế kỷ VIII sau Công nguyên.

Đây là một khu di tích đặc biệt vì nơi đây còn lưu giữ khá nguyên vẹn và phong phú về nhiều loại hình di chỉ như di chỉ cư trú, di chỉ kiến trúc, di chỉ mộ táng, nhất là di chỉ kiến trúc với nhiều đền tháp ở cạnh nhau có quy mô khác nhau, rất hoành tráng, tuy chỉ còn phần nền.

Ngoài ra, còn đặc biệt vì các hiện vật nơi đây rất đa dạng, biểu thị cho nền văn minh của một quốc gia cổ khi đó có tên là Vương quốc Phù Nam không chỉ có ở phía đông và tây Nam Bộ của Việt Nam mà trải dài đến cả miền đông Campuchia và một phần duyên hải Thái Lan.

Qua thư tịch cổ, cho thấy văn hoá Óc Eo chính là văn hoá của vương quốc Phù Nam. Thời đó, Phù Nam đã là vương quốc vào loại hùng mạnh nhất ở Đông Nam Á, có những thương cảng lớn, giao lưu hàng hoá với nhiều nước trên thế giới.

Xã hội Phù Nam gồm chủ yếu là các giai tầng: nông dân, thương nhân, thị tộc và tăng lữ. Theo các nhà nhân chủng học khảo cổ, người Phù Namxưa có chung nguồn gốc với các dân tộc ít người hiện nay ở Tây Nguyên.

Dấu tích một nền móng kiến trúc cổ xưa khi đào khai quật ở di tích khảo cổ học Gò Thành, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang. Ảnh: dulichtiengiang.gov.vn

Theo truyền thuyết thì sự ra đời của vương quốc Phù Nam là từ sự kết hợp của hai thị tộc: Mặt Trăng của Liễu Điệp và Mặt Trời của Hỗn Điền.

Vua Phù Nam được gọi là vua Núi. Người Phù Nam rất sùng bái thần linh. Họ theo Ấn Độ giáo và thờ rất nhiều thần, ngay tại khu di tích Gò Thành mà bạn đến tham quan đã thể hiện rõ điều này qua các hiện vật khai quật, tìm kiếm được và còn được lưu giữ khá nguyên vẹn.

Trong một cuộc hội thảo khoa học về các di tích văn hoá Óc Eo đã được tổ chức tại Long An vào năm 1996, các nhà khoa học đã lập danh mục đề nghị công nhận một số di tích khảo cổ là “Di tích đặc biệt quan trọng”, trong đó có “Di tích khảo cổ Gò Thành”.

Được biết, trước đó, vào năm 1994, Bộ Văn hoá – Thông tin cũng đã công nhận di tích khảo cổ Gò Thành là “Di tích lịch sử văn hoá Quốc gia”, theo Quyết định số 3211/QĐBT ngày 12/12/1994.

Từ đó đến nay, khu di tích Gò Thành (Chợ Gạo, Tiền Giang) đã được trùng tu tôn tạo nhiều lần, ngày càng khang trang, đẹp đẽ hơn.

Và nơi đây đã trở thành một trong những địa danh thu hút nhiều du khách trong nước và quốc tế đến tham quan để có dịp nâng cao thêm hiểu biết và suy tưởng về một quá khứ lịch sử văn hoá.

Quá khứ này có bề dày phát triển từ hàng ngàn năm trước của vương quốc Phù Nam với đặc trưng văn hoá Óc Eo đã gắn kết một phần lãnh thổ phía tây và phía nam Nam Bộ của nước ta khi đó trong mối quan hệ chặt chẽ với cả Đông Nam Á.

Từ đó càng cho thấy thêm tính tương đồng về lịch sử văn hoá của các nước Đông Nam Á không chỉ có ở ngày nay trong cộng đồng các nước ASEAN mà đã có từ nguồn gốc xa xưa.

(Bài viết có sử dụng số liệu và thông tin từ kết quả nghiên cứu của Lê Gia trong sách: Các di tích lịch sử văn hoá Quốc gia tại Tiền Giang; Sở Văn hoá - Thông tin Tiền Giang xuất bản năm 2006; và tài liệu khác của Khu di tích khảo cổ Gò Thành )

×