Nguyễn Quang Trị, Chủ tịch Hội Di sản tỉnh Bến Tre
Thứ hai, ngày 22/08/2022 08:00 GMT+7
Bình luận
0
Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh tên thật là Nguyễn Thị Khuê, sinh ngày mùng 1 tháng 2 năm Giáp Tý (1864) tại huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre.
Cho đến bây giờ, tên tuổi, năm sinh, năm mất của bà vẫn được thể hiện khác nhau trên nhiều sách, báo. Tấm bia mộ của bà được dựng lên từ năm 1959, đến nay, cũng còn nhiều ý kiến khác nhau.
Bia mộ Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh. Ảnh: Q. trị
Hiện trạng nội dung bia mộ được gói gọn những từ như sau: Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh; Nhũ danh Nguyễn Ngọc Khuê. Hưởng thọ 58 tuổi. Từ trần ngày 12 tháng 12 năm Tân Dậu 1922.
Bên trái, có ghi hai dòng thơ thẳng đứng song song: “Lọng sường dầu rách còn kêu lọng/ Ô bịt vàng ròng cũng tiếng ô”.
Trước hết, nói về tên của bà. Theo Gia phả Nguyễn Chi Thế Phổ (阮枝世譜) thì các con của cụ Nguyễn Đình Chiểu với bà Lê Thị Điền gồm có: Nguyễn Thị Hương (1855); Nguyễn Đình Chúc (1858); Nguyễn Thị Xuyến (1861); Nguyễn Thị Khuê (1864); một người con mất sớm (khuyết danh); Nguyễn Đình Chiêm (1869); Nguyễn Đình Ngưỡng (1872) mất sớm.
Vậy tên thật của bà chính là Nguyễn Thị Khuê. Nhưng trên bia mộ ghi là Nguyễn Ngọc Khuê, còn bia ở khu nhà cũ (thị trấn Ba Tri) ghi là Nguyễn Thị Ngọc Khuê. Vì sao vậy?
Theo Hán Việt Từ Điển của Đào Duy Anh, trang 471, Khuê (圭) (tức là hòn ngọc trên tròn dưới vuông, hoặc trên nhọn dưới vuông). Trường hợp của bà Khuê, tên hình thành một bên chữ “Ngọc” (玉), một bên chữ “Khuê” (圭). Nếu đọc rời ra hai bộ thì có hai từ “Ngọc Khuê”; nếu đọc gộp lại làm một từ cũng gọi là “Khuê” (珪).
Vấn đề ở đây là “nhũ danh” (tức tên đặt khi mới đẻ) chỉ có thể là Nguyễn Thị Khuê mà thôi! (không gọi Nguyễn Ngọc Khuê hoặc Nguyễn Thị Ngọc Khuê).
Cũng có một số bài báo cho rằng tên thật của bà là Nguyễn Xuân Khuê hoặc Nguyễn Thị Xuân Khuê? Phần này, trước đây, học giả Hồ Hữu Tường đã có phân tích: “Một nhà nho (như cụ Nguyễn Đình Chiểu) không thể nào lấy chữ “Xuân Khuê” (có nghĩa là “cái hĩm”, tức “âm hộ”) mà đặt tên cho con gái mình” (Tạp chí Bách Khoa số 382, ra ngày 30-11-1972). Đây cũng là cơ sở để ta xem xét từ “Xuân Khuê” được gán cho bà.
Ngoài ra vẫn còn không ít nơi (tỉnh, thành bạn) ngộ nhận tên tự của bà Sương Nguyệt Anh là Sương Nguyệt Ánh? (kể cả tên đường, tên trường). Vấn đề này, thiết nghĩ không có lời giải thích nào hợp lý, hợp tình hơn bằng mượn ý thơ của người cháu ruột (tức bà Nguyễn Thị Long) trong bài “Khóc cô mẫu” để xác định tên tự Nguyệt Anh là đúng.
“Dựng mồ kỷ niệm Nguyệt Anh cô/ Vóc dạng ngày nay biết ở mô?/ Tờ báo Giới Chung còn dấu tích/ Tấm bia liệt nữ nét nào khô/ Sông Tri rày đặng nương hồn phách/ Đất khách từ đây lánh bụi hồ/ Phận cháu Thoại Long lòng kính mến/ Nguyệt Anh cô, hỡi Nguyệt Anh cô!”.
Nếu là Nguyệt Ánh thì ắt bà Nguyễn Thị Long sẽ không gieo vần như bài thơ trên.
Về hai câu thơ trên bia mộ, từ lâu, đã gắn với giai thoại văn học Việt Nam. Rằng, sau khi chồng mất, bà thêm từ “sương” vào bút danh Nguyệt Anh (sương phụ = đàn bà góa) với ngụ ý thủ tiết.
Nhưng dòng đời vẫn chuyển động, vẫn có người muốn “bước tới” với bà, trong số đó có ông Bảy Nguyện ở Mỏ Cày đã “tỏ tình” qua bài thơ tứ tuyệt: Ai về nhắn với Nguyệt Anh cô/ Chẳng biết lòng cô tính thể mô?/ Không phải vãi chùa toan đóng cửa/ Đây hòng gấm ghé bắc cầu ô.
Không chút nao lòng, bà trả lời bằng hai khổ thơ tứ tuyệt, trong đó có 4 câu: Chẳng phải tiên cô cũng đạo cô/ Cuộc đời dâu bể biết là mô?/ Lọng sương dầu rách còn kêu lọng/ Ô bịt vàng ròng cũng tiếng ô/.
Chẳng hiểu vì sao, trên bia mộ của bà, câu thứ ba được ghi là “Lọng sường dầu rách còn kêu lọng”? Đã qua, không ít người nghĩ rằng, chỉ cần bỏ chữ “g” sau từ “sường” thì xóa được lỗi chính tả (Lọng sườn, sườn lọng). Nhưng vấn đề không phải chỉ ở chỗ chính tả, mà là ở hồn cốt của lời thơ!
Theo học giả Hồ Hữu Tường, khi viết câu thơ trên, nữ sĩ Sương Nguyệt Anh đã vận dụng câu ca dao Nam Bộ tuyệt hay: “Lọng che sương dầu sườn cũng lọng/ Ô bịt vàng dầu trọng cũng ô”. Bà đã bớt đi từ “che”, thay từ “sườn” bằng từ “rách” trong câu thứ nhứt của ca dao. Vì lọng rách rồi thì mới phơi ra sườn. “Lọng sườn dầu rách còn kêu lọng” thì hai chữ “sườn” và “rách” đã trùng ý, tất dư một chữ” (Tạp chí Bách Khoa số 384, ngày 28-12-1972).
Nhận xét này rất tinh tế và càng chí lý khi hiểu ở góc độ sâu xa của từ “sương” - trung trinh, trong sáng, thánh thiện… của bà! Còn ô là cái dù. Ô đồng âm với ô uế, ô nhiễm, ô trọc, ô danh… Một kiểu “chơi chữ” thật tài tình, thật lý thú! Đọc lên hai câu, ta nghe thấm đậm hồn cốt thanh cao, thần thơ lan tỏa!...
Về ngày, tháng, năm sinh và mất của bà vẫn là cái lõi của câu chuyện cần bàn. Căn cứ vào bản gia phả (Nguyễn Chi Thế Phổ) mà hiện nay, chị Âu Dương Thị Yến (cháu cố ngoại của cụ Nguyễn Đình Chiêm) nắm giữ thì ngày, tháng, năm sinh và ngày, tháng, năm mất của bà được ghi như sau:
Phiên âm: Đệ ngũ hàng Nguyễn Thị Khuê. Sinh vu Quý Hợi niên thập nhị nguyệt chấp tứ nhật. Giá vu Mỹ Tho Thạch Hồ xứ nhân thị Nguyễn tính. Vong ư Canh Thân thập nhị nguyệt thập nhị nhật, táng tại Bảo Thuận Mỹ Nhơn thôn. Vong niên ngũ thập bát tuế.
Dịch nghĩa: Hàng thứ năm Nguyễn Thị Khuê. Sinh ngày 24 tháng 12 năm Quý Hợi. Gả cho người họ Nguyễn ở xứ Thạch Hồ, Mỹ Tho. Mất ngày 12 tháng 12 năm Canh Thân, táng tại thôn Mỹ Nhơn, Bảo Thuận. Mất năm 58 tuổi.
Nhưng căn cứ ý kiến của bà 8 Phụng (vào tháng 8-1975) khi trả lời với Nhà thơ Vũ Đình Liên (có Nguyễn Quang Trị cùng nghe), thì: “Chị tôi (tức bà Bảy Long) đã thống nhất với tôi và Mai Huỳnh Hoa lấy ngày mất của cô tôi là 12 tháng Chạp năm Tân Dậu (chứ không phải năm Canh Thân) và ngày sinh là mùng 1 tháng 2 năm Giáp Tý (chứ không phải năm Quý Hợi)”. Vậy là, cả năm sinh và năm mất đều chênh nhau một năm. Hai bà căn cứ vào ngày, tháng, năm âm lịch để làm cơ sở.
Có điều lạ là, thời điểm năm 1959, lúc cải táng hài cốt nữ sĩ Sương Nguyệt Anh thì gia phả nằm trong tay bà Nguyễn Thị Long. Bà Bảy Long là người rất giỏi chữ Hán Nôm. Nếu bà đã quyết định ngày, tháng, năm sinh và mất thì tại sao không có sự đính chính kịp thời trong gia phả? Và tại sao trên bia mộ bà Sương Nguyệt Anh chỉ có ngày, tháng, năm mất mà không có ngày, tháng, năm sinh?
Dẫu sao, ngày, tháng, năm mất đã được ba người nhà có uy tín (Bảy Long, Tám Phụng, Huỳnh Hoa) xác định trên bia mộ rồi thì không nên bàn cãi nữa! Chỉ nên phiên cho đúng ngày, tháng, năm dương lịch là được. Theo đó, bà Sương Nguyệt Anh mất ngày 12 tháng Chạp năm Tân Dậu, nhằm ngày 9-1-1922.
Còn ngày, tháng, năm sinh, bà Mai Huỳnh Hoa xác định (trong Từ Điển Văn học, bộ mới) ngày 1 tháng 2 là ngày âm, tức ngày 1 tháng 2 năm Giáp Tý (qui đổi ra ngày dương là 8-3-1864). Địa chí Bến Tre cũng ghi: sinh ngày 1 tháng 2 năm Giáp Tý (1864).
Từ những cơ sở trên, bia mộ bà Sương Nguyệt Anh có thể hình thành nội dung như sau: Nữ sĩ SƯƠNG NGUYỆT ANH; Nhũ danh NGUYỄN THỊ KHUÊ; Sinh ngày mùng 01 tháng 02 năm Giáp Tý (8/3/1864); Mất ngày 12 tháng Chạp năm Tân Dậu (9/1/1922)
Hai câu thơ cần chỉnh lại một từ: sương
“Lọng sương dầu rách còn kêu lọng,/ Ô bịt vàng ròng cũng tiếng ô”
Nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu (1-7-1822 - 1-7-2022), thiết nghĩ, nội dung bia mộ của Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh vốn nằm trong Khu di tích Quốc gia đặc biệt Mộ và Khu lưu niệm Nguyễn Đình Chiểu cần được tham khảo ý kiến để xác định sớm, tạo sự thống nhất tư liệu về một nữ chủ bút đầu tiên của báo giới Nam Kỳ, phục vụ thiết thực cho công tác giáo dục truyền thống hiện tại và mai sau.
Hiện nay trên địa bàn Huyện Nam Đàn cũ (tỉnh Nghệ An) có một số xã thuộc vùng đồi núi bán sơn địa nông dân trồng rau ngót, như xã Nam Hưng, Nam Thái, Nam Nghĩa, Thượng Tân Lộc (trước sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bỉ cấp huyện). Rau ngót trồng ở diện tích đất vườn đồi rộng, chủ yếu trồng cây ăn quả lâu năm hoặc để đất hoang, không mang lại hiệu quả khinh tế cho người dân.
Phường Bình Phú trở thành nơi đầu tiên tại TP.HCM công bố các khu vực được miễn giấy phép xây dựng, áp dụng với nhà ở riêng lẻ đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500.
Chia sẻ
36 cửa hàng xăng dầu của Petrolimex tại TP.HCM đồng loạt bán xăng E10 từ sáng 1/8. Xăng E10 được kỳ vọng giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Sức mua xăng E10 ra sao, khách hàng, tài xế nói gì về xăng E10?
Chia sẻ
TS Nguyễn Mạnh Hùng, CEO Thái Hà Books bày tỏ sự tiếc thương khi Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT Hoàng Nam Tiến đột ngột qua đời ở tuổi 56 và đã chia sẻ nhiều câu chuyện nể phục về con người này.
Chia sẻ
Mới đây, CLB Gia Định đã chiêu mộ thành công tiền vệ cánh Saqkeem Joseph theo dạng chuyển nhượng tự do.
Chia sẻ
Không chỉ thành công trong sự nghiệp ca hát, Nghệ sĩ Ưu tú Cao Minh còn có gia sản đồ sộ với hai khu du lịch sinh thái có diện tích lên đến 20 hecta.
Chia sẻ
Tâm cùng đồng phạm vừa bị Công an tỉnh Đồng Nai bắt giữ sau phi vụ giả cảnh trói tay, chân và bị đánh để dọa gia đình đưa tiền chuộc.
Chia sẻ
Theo Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, để đạt mục tiêu tăng trưởng 8,5% cuối năm 2025, trong 6 tháng cuối năm thành phố phải đạt mức tăng trưởng 10,44%.
Chia sẻ
Bà Vũ Thị Tuất - nông dân ở xã Minh Thạnh, TP.HCM (huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương cũ) bằng ý chí vượt khó đã vươn lên làm giàu bằng nghề nuôi chim yến, thành lập hợp tác xã và tích cực đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Chia sẻ
Cốt truyện của các câu chuyện tình báo rất khó đoán trước. Đặc biệt khi chúng không phải là sản phẩm trí tưởng tượng của các nhà văn trinh thám, mà là những sự kiện có thật trong cuộc đời. Bài viết sau đây kể về việc nước Mỹ đánh mất bí mật quân sự quan trọng thứ hai (sau Dự án hạt nhân Manhattan) trong Thế chiến II như thế nào.
Chia sẻ
Sáng 1.8 tại trụ sở Bộ VHTTD, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Ủy ban Olympic Việt Nam Nguyễn Văn Hùng đã có buổi gặp mặt, chúc mừng đội tuyển bóng đá nam U23 quốc gia sau chiến công xuất sắc: lần thứ ba liên tiếp vô địch Giải bóng đá U23 Đông Nam Á.
Chia sẻ
Lũ trên sông Mã, đoạn qua tỉnh Sơn La dâng cao, gây ngập lụt nghiêm trọng, cô lập nhiều bản, làng và khiến hàng chục hộ dân phải di dời khẩn cấp.
Chia sẻ
Hưởng ứng các hoạt động thiết thực kỷ niệm 50 năm ngày thành lập EVNCPC (07/10/1975 – 07/10/2025), ngày 30/7, PC Đắk Lắk đã tổ chức lễ gắn biển công trình chào mừng tại xã Phú Xuân và xã Ea Hiao, tỉnh Đắk Lắk.
Chia sẻ
Sáng 1/8, Công an tỉnh An Giang tổ chức Lễ ra quân thực hiện cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, bảo đảm ANTT các hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và Đại hội Đảng bộ các cấp.
Chia sẻ
Một số nguồn tin cho biết, Thể Công Viettel đã đạt được thỏa thuận chiêu mộ tiền vệ phòng ngự người Brazil - Paulinho Curua.
Chia sẻ
Hoa hậu Ý Nhi mới có thông báo liên quan đến kế hoạch sang Úc khiến fan sắc đẹp chú ý.
Chia sẻ
Do mưa lớn, trên tuyến Quốc lộ 40B ở phía Tây Quảng Ngãi có nhiều điểm bị đứt, gãy, độ chênh giữa 2 đầu gần cả mét, đồng thời xuất hiện hố “tử thần” rộng và sâu gần 1,5m.
Chia sẻ
Loại thịt này là một nguồn dinh dưỡng rất tốt, cung cấp nhiều protein, chất béo, vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Chia sẻ
Giá thép cây trên sàn giao dịch tương lai Thượng Hải (SHFE) giao tháng 4/2026 giảm 1,24% xuống mức 3.188 Nhân dân tệ/tấn.
Chia sẻ
Từ năm 2019, một đàn cá lạ bơi đến tìm thức ăn gần Dinh thờ "Quan lớn Trà Vong” Huỳnh Công Nghệ ở xã Hảo Đước, tỉnh Tây Ninh và phát triển sinh sôi cho đến giờ.
Chia sẻ
Tôm sạch thì xuất khẩu, người Việt đang dùng rất nhiều sản phẩm tôm ngâm nước, tôm nhiễm kháng sinh, tôm rớt đáy.
Chia sẻ
Tương truyền, ông Thánh vật Liễu Đôi là chàng trai họ Đoàn, một đô vật kỳ tài trong vùng đất cổ Liễu Đôi, ã Liêm Túc, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam (cũ) có công đánh giặc phương Bắc.
Chia sẻ
Hệ thống Y tế Vinmec chính thức đưa vào hoạt động Chuyên khoa Y học Bào thai – cột mốc đặc biệt đưa y học Việt Nam bước vào kỷ nguyên can thiệp trước sinh. Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam, một đơn vị y tế ngoài công lập được bộ y tế thẩm định và cấp phép thực hiện các kĩ thuật chẩn đoán, phẫu thuật và điều trị thai nhi ngay từ trong bụng mẹ, giúp giảm thiểu tỷ lệ tử vong sơ sinh và nâng cao chất lượng dân số trước khi ra đời.
Chia sẻ
Radio online Nhịp sống nông thôn mới hôm nay có những nội dung sau: Đại hội Đảng bộ Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đặt ra 8 nhóm chỉ tiêu, 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp nhiệm kỳ 2025-2030; Phó Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Bùi Thị Thơm làm việc với Công ty TNHH Tư vấn Đất, Nước và Nông nghiệp Hà Lan;...
Chia sẻ
Theo Sở Xây dựng TP.HCM, từ 2030-2035, sẽ đào tạo 80% nhân lực đường sắt đô thị đạt trình độ đại học chuyên ngành đường sắt đô thị, 30% đạt trình độ thạc sĩ và 10% trình độ tiến sĩ.
Chia sẻ
Vào lúc 13h30 chiều nay, ĐT bóng chuyền nữ Việt Nam sẽ có trận ra quân tại chặng 1 SEA V-League 2025 gặp ĐT bóng chuyền nữ Indonesia.
Chia sẻ
Bùi Hồng Nhi ở thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời (cũ) - nay là xã Sông Đốc, tỉnh Cà Mau (mới) nghe ồn ào xảy ra tại khu vực cảnh sát đang bảo vệ thi công công trình nên chạy xe máy đến, rồi dùng mũ bảo hiểm đánh vào đầu một đại úy công an, gây thương tích 7%.
Chia sẻ
Trong bối cảnh sản xuất nông nghiệp đối diện với nhiều khó khăn và thách thức, việc sáng tạo ra các biện pháp canh tác hiệu quả, đặc biệt tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong công tác giảm nghèo ở địa phương.
Chia sẻ
Kể từ tháng 8, nhiều chính sách mới có hiệu lực, trong đó phải kể tới chính sách hỗ trợ là 5 triệu đồng/tháng cho người làm công tác chuyên trách công nghệ thông tin, an ninh mạng; quy định tiêu chuẩn bổ nhiệm giám định viên pháp y.
Chia sẻ
Theo báo cáo ban đầu từ Ban Chỉ huy phòng thủ khu vực 3 - Na Son (tỉnh Điện Biên), vào đêm 31/7, rạng sáng 1/8, trên địa bàn các xã Xa Dung, Na Son, Tìa Dình, Mường Luân, Phình Giàng xảy ra mưa lớn kéo dài, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.
Chia sẻ
Để triển khai kịp thời các khu tái định cư, nghĩa trang phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao, TP. Huế đề nghị Chính phủ bố trí nguồn vốn khoảng 1.500 tỷ đồng.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
