Bình luận
0
Chế độ khoa cử thời phong kiến ở nước ta là một chặng đường dài mười thế kỷ, khoa mở đầu là năm Ất Mão (1075) đời Lý Nhân Tông và khoa kết thúc vào năm Kỷ Mùi (1919) đời vua Nguyễn Khải Định.
Về thể lệ thi buổi đầu chưa ổn định, ở thời nhà Lý khoảng cách giữa các khoa thi thường là12 năm. Tới khoa thi Kỷ Hợi (1239) đời Trần Thái Tông, lệ thi mới được định hẳn 7 năm một kỳ. Sang nhà Lê đời Thái Tông (1435) sửa lại 6 năm một kỳ. Nhưng đến năm 1466, vua Lê Thánh Tông cho đổi lại 3 năm một kỳ. Lệ thi này được chấp nhận suốt cả thời kỳ Hậu Lê cho tới cuối Nguyễn. . .
Khoa cử thời phong kiến gồm có hai kỳ thi quan trọng bậc nhất được coi như hai cửa ải lớn đề bước tới các bậc thang quan chức đầy danh vọng của các nho sĩ. Đó là thi hương (hương thí) và thi hội (hội thí)...
Trường thi (ảnh tư liệu).
Ở nước ta khi xưa, học trò bắt đầu đi học gọi là Sơ học. Học sách Sơ học vấn tân (hỏi bến), Tam tự kinh (Kinh 3 tiếng), Tứ tự kinh (Kinh 4 tiếng), Ngũ ngôn (Văn vần 5 tiếng). Tập làm văn khi đầu làm câu đối 2 tiếng, 3 tiếng, 4 tiếng vv...biết phân biệt vần trắc, vần bằng. Về đức dục, học sinh phải lễ phép, kính trên, nhường dưới, thực hiện câu: "Tiên học lễ, hậu học văn".
Chừng 10 tuổi trở lên học Tứ thư, Ngũ kinh, học lịch sử Trung Quốc, học Chư tử cửu lưu (9 dòng tư tưởng thời cổ đại Trung Quốc); học lịch sử Việt Nam (suốt từ thời Hồng Bàng), tập làm văn, làm câu đối 7 tiếng gọi là câu đối thơ, 8 tiếng trở lên là câu đối phú và tập làm văn nghĩa,
Hình thức trường làng phần lớn là trường tư (tư thục). Thầy giáo trường làng được gọi là thầy đồ. Thầy đồ do dân tự chọn. Họ gồm những người hỏng thi, hoặc thi đỗ mà không muốn ra làm quan, người đã nghỉ việc vv... Nhà nước không đài thọ trường làng mà chỉ mở trường từ cấp huyện, phủ và tỉnh. Quan quản lý giáo dục ở huyện gọi là huấn đạo, ở phủ gọi là giáo thụ, còn danh hiệu đốc học là quan cấp tỉnh.
Buổi đầu nhà Lê năm 1428, Lê Lợi xuống chiếu cho thiên hạ mở trường đào tạo nhân tài. Ở Kinh đô có Quốc tử giám, ở địa phương thì có các phủ học, huyện học.
Quang cảnh thí sinh lều chõng làm bài thi. (ảnh tư liệu)
Nhà vua tự mình lựa chọn những người tuấn tú cho vào học tại các trường ở kinh đô. Nhà vua ra lệnh cho các quan giáo thụ, huấn đạo chọn rộng rãi con em người lương thiện cho vào học các trường phủ, huyện.
Đầu thời Lê Trung Hưng, học sinh trường huyện mỗi kỳ học phải nộp tiền 5 mạch gọi là tiền minh kinh. Loại trường này chỉ dành riêng cho học sinh đã có kiến thức khá.
Hằng năm nhà trường đều tổ chức cho học sinh thi chất lượng vào tháng 4 âm lịch gọi là khảo khóa. Khảo khóa gồm 3 kỳ, ai đậu cả 3 kỳ gọi là khóa sinh.
Để chuẩn bị cho các kỳ thi hương, các anh khóa này được miễn phu phen tạp dịch một năm và họ phải dự kỳ thi tiến ích vào tháng 11 âm lịch, nhằm kiểm tra sự tiến bộ của họ trước khi bước vào kỳ thi hương năm sau.
Trước kỳ thi hương độ 4 tháng, các anh khóa lại phải vượt qua một ki thi sát hạch nữa. Thể lệ thi sát hạch phải do quan đốc ở tỉnh duyệt. Ai không đủ điểm ở kỳ thi này, sẽ không được thi hương.
Tới kỳ thi hương nếu thực tế chất lượng học sinh khác với chất lượng khảo hạch, thí sinh không làm nổi bài, thậm chí bỏ giấy trắng thì các quan kiềm tra bị trừng phạt. Nếu có từ 5 thí sinh không đạt yêu cầu trở lên thì bị cách chức. Giáo thụ, huấn đạo có thể bị giáng mấy cấp. Hồ sơ của những người dự kỳ thi hương phải có giấy chứng thực lý lịch của địa phương và gửi về bộ Lễ trước kỳ thi một tháng. Bọn lưu manh, côn đồ tuyệt nhiên không được ghi vào danh sách này. Lệ này hồi xưa gọi là Bảo kết.
Vào thời cuối Lê những người còn ở trong quân tịch không được dự thi, con em phường chèo, phường bát cũng không được thi; triều đình nhà Nguyễn còn quy định những học sinh đang chịu tang bố và ông nội cũng không được dự thi.
Thi hương là kỳ thì của một tỉnh hoặc liên tỉnh đề chọn người vào thi hội và thi đình. Thời Lê người ta thấy có 9 trường thi: Hải Dương, Sơn Nam, Tam Giang, Kinh Bắc, An Bang, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An và Thuận Hóa.
Sang thời Nguyễn có 7 trường : Nghệ An; Thanh Hóa (gồm cả Ninh Bình) ; Kinh Bắc (Bắc Ninh, Bắc Giang) ; Thái Nguyên (gồm cả Cao Bằng, Lạng Sơn); Hải Dương (gồm cả Quảng Yên); Sơn Tây (gồm cả Hưng Hóa và phủ Hoài Đức); Sơn Nam. Trường Sơn Nam đặt tại làng Hiên Nam nên có tên gọi là trường Hiên Nam.
Năm 1813, Gia Long cho đặt thêm 2 trường : Quảng Đức (gồm Thừa Thiên, Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Gia Định...) và Thăng Long (Hà Nội) gộp thêm cả trường Kinh Bắc, Sơn Tây, Thải Nguyên và Tuyên Quang. Đến năm 1825, sau khi có tỉnh Nam Định, trường Vị Hoàng (tức Sơn Nam cũ,được gọi là trường Nam Định.
Đến năm 1831, Minh Mệnh lại cho định lại 2 trường thi ở Bắc Kỳ:
1. Trường Hà Nội gồm 10 tỉnh : Hà Nội, Sơn Tây, Bắc Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hưng Hóa, Ninh Bình, Thanh Hóa.
2. Trường Nam Định gồm 4 tỉnh: Nam Định, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Yên.
Những người thi đỗ trong các kỳ thi hương chia làm 2 loại : Loại một có các danh hiệu Cống cử, Công sinh, Cống sĩ, Hương tiến, Hương cống. Những ông cử này sẽ được đự kỳ thi hội... Loại hai gọi là Sinh đồ không được thi hội. Người đỗ đầu kỳ thi hương được gọi là Giải nguyên hoặc đầu xứ.
Đến đời Minh Mệnh (1820-1840) đồi các danh hiệu Cống sĩ, Hương tiến thành Cử nhân và Sinh đồ thành Tú tài. Người nào đỗ tú tài hai khoa thì gọi là Tú kép, ba khoa thì gọi là Tú mền gọi tắt là ông Mền, bốn khoa thì gọi là Tú Đụp, gọi tắt là ông Đụp.
Nội dung của các kỳ thí hương được đầy. định từ đời Lê Thánh Tông như sau Kỳ một : Bài thi gồm năm đề về Tứ thư, Ngũ kinh. Kỳ hai: Bài thi hỏi về chiếu, chế, biểu. Mỗi loại một bài viết theo lối cổ thể, ngày xưa gọi là thể văn tứ lục, hay là văn biền ngẫu. Văn xuôi có hai vế, vế sáu tiếng, vế bốn tiếng đối nhau.
Kỳ ba: Làm một bài thơ và một bài phú. Thơ làm thể Đường luật, thất ngôn bát cú (bảy tiếng, tám câu); phú cũng làm theo lối cổ thề (còn gọi là Tao tuyển) quy định từ 300 tiếng trở lên. Kỳ bốn: Làm một bài văn gọi là văn sách, đề tài rút ra từ các kinh sử, tử, tập hỏi về thế vụ (ý thức về việc giúp nước cứu đời) đòi hỏi phải viết được từ 1000 tiếng trở lên.
Ngạch lấy đỗ với tỷ lệ Cống sĩ 1, Sinh đồ 10. Ví dụ: năm 1708 ngạch đỗ ở trường Sơn Nam 880 người trong đó Cống sĩ 60 và Sinh đồ 800 người. Đến năm 1774 gia ngạch cho trường Sơn Nam lấy 1100 người đỗ. Cống sĩ chỉ có 100 còn là Sinh đồ.
(Còn nữa)
Khi nhắc đến tham quan nổi tiếng lịch sử Trung Quốc, người ta thường nghĩ ngay đến Hòa Thân. Thế nhưng, ít ai biết rằng vẫn còn có một tên đại tham quan, số tiền tham ô được cũng chẳng hề thua kém Hòa Thân, nhưng ông ta lại thông minh hơn Hòa Thân rất nhiều. Người này chính là Dịch Khuông.
Tôi bắt đầu ra quán cà phê một mình nhiều hơn, chỉ để ngồi nghĩ về điều đó.
Chia sẻ
Thời tiết khô nóng, đám cháy bùng phát rồi nhanh chóng lan rộng ở khu vực rừng thông tại xã Tân Châu, Nghệ An. Hàng trăm người nỗ lực dập lửa trong đêm.
Chia sẻ
Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo Bộ Nội vụ, UBND tỉnh Điện Biên báo cáo ngay trong ngày 4/8, trình cấp có thẩm quyền khen thưởng xứng đáng hành động dũng cảm, dám làm dám chịu trách nhiệm của Trưởng bản Mùa A Thi, cứu 90 người dân bản Háng Pu Xi, xã Xa Dung, tỉnh Điện Biên khỏi thảm họa lũ quét, sạt lở đất.
Chia sẻ
Người sinh vào 3 ngày Âm lịch này thực sự may mắn sẽ không gặp bất kỳ tai họa hay xui xẻo nào trong cuộc sống, tương lai dễ dàng giàu có.
Chia sẻ
Phải nói rằng những đóng góp của Khang Hi, Ung Chính và Càn Long đã làm cho nhà Thanh trở nên hùng mạnh và rộng lớn. “Khang Càn thịnh thế” là thời đại thịnh vượng cuối cùng của triều đại phong kiến cổ đại Trung Quốc.
Chia sẻ
Tiền đạo Tiến Linh ấn tượng hơn cả chính là sự cuồng nhiệt của khán giả. Anh bày tỏ: “Linh đã quen với không khí cổ vũ của ĐT Việt Nam, nhưng hôm nay vẫn cảm thấy bất ngờ về sức hút của trận đấu. Việc bóng đá 7 người ngày càng phát triển và có nhiều khán giả theo dõi là điều rất tích cực cho phong trào bóng đá cộng đồng.
Chia sẻ
Chiều 3/8, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã trực tiếp đến thăm hỏi, động viên bà con vùng lũ và làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Điện Biên để nắm bắt tình hình và chỉ đạo công tác khắc phục hậu quả thiên tai.
Chia sẻ
Chiều 3/8 theo giờ địa phương (tối cùng ngày theo giờ Việt Nam), chuyên cơ chở Chủ tịch nước Lương Cường và Phu nhân cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay quốc tế ở thủ đô Cairo, bắt đầu chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Ả-rập Ai Cập theo lời mời của Tổng thống Abdel Fattah Al Sisi và Phu nhân.
Chia sẻ
Thép xanh Nam Định ra quyết định phũ phàng với Nguyễn Xuân Son?; Inter Miami lo “sốt vó” vì chấn thương của Messi; CĐV Tenerife và Las Palmas ẩu đả ở trận giao hữu; ĐT nữ Anh sắp được khen thưởng; Arsenal theo đuổi sao trẻ người Pháp.
Chia sẻ
Các nước châu Âu nên chú ý đến những vấn đề thực sự, chứ không phải mối đe dọa từ Nga mà họ tự tạo ra, nghị sĩ Ukraine Artem Dmitruk lưu ý trên Telegram.
Chia sẻ
Liên tục vượt lên dẫn trước, nhưng trong một ngày mà Bích Tuyền và Thanh Thuý bị hàng chắn ĐT bóng chuyền nữ Thái Lan phong toả cực tốt, ĐT bóng chuyền nữ Việt Nam đã nhận thất bại 2-3 ở trận cuối chặng 1 SEA V.League 2025.
Chia sẻ
Tháng 6 nhuận, 4 con giáp kiếm tiền nhờ các mối quan hệ tốt, vượt qua khó khăn, sự nghiệp cất cánh, tích lũy thêm nhiều của cải.
Chia sẻ
Thiền vu Mặc Đốn là người đã thống nhất các bộ lạc Hung Nô và từng gây chiến với nhà Hán, khiến Hán Cao Tổ Lưu Bang phải giảng hòa, đồng thời chấp nhận cống nạp con gái của các gia đình quý tộc suốt 70 năm...
Chia sẻ
Dù đã được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt, nhưng đến nay Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng, xã Châu Thới, tỉnh Cà Mau mới, (trước sáp nhập tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau, xã Châu Thới thuộc huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu cũ) vẫn chưa được đầu tư tương xứng để phát huy giá trị, đặc biệt là trong phát triển du lịch.
Chia sẻ
Buổi sáng, 2 cháu nhỏ ở xã Quỳnh Sơn, Nghệ An rủ nhau đi chơi rồi “mất tích”. Đến chiều tối, thi thể hai cháu được tìm thấy ở hồ nước trên địa bàn xã.
Chia sẻ
Ngày 3/8, trong buổi kiểm tra thể lực bắt buộc trước mùa giải V.League 2025/2026, trọng tài Trần Đình Thịnh (Đồng Nai) bất ngờ gặp vấn đề nghiêm trọng về sức khoẻ. Ông được đưa đi cấp cứu ngay sau khi ngã quỵ giữa sân thi.
Chia sẻ
Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp lo đảm bảo cho những người mất nhà cửa do mưa lũ có chỗ ở, không để người dân đói rét, đảm bảo cuộc sống cơ bản.
Chia sẻ
Trong 24 giờ qua, quân đội Nga đã giáng đòn mạnh tấn công cơ sở hạ tầng của sân bay quân sự phục vụ Lực lượng Vũ trang Ukraine và các điểm triển khai tạm thời của lính đánh thuê nước ngoài, Bộ Quốc phòng Nga ngày 3/8 thông báo.
Chia sẻ
Để chuẩn bị cho mùa giải 2025/2026, SLNA đã quyết định triệu hồi 2 tài năng trẻ gồm tiền vệ Nguyễn Xuân Bình và tiền vệ Lê Văn Quý. Mùa giải vừa qua, Nguyễn Xuân Bình thi đấu cho CLB Trẻ TP. Hồ Chí Minh, còn Lê Văn Quý khoác áo CLB Hòa Bình ở giải hạng Nhất Quốc gia theo dạng cho mượn.
Chia sẻ
Gò Cỏ là ngôi làng cổ nằm ven biển Sa Huỳnh, tỉnh Quảng Ngãi, nơi bạn có thể gặp gỡ ngư dân vừa chài lưới bắt cá mỗi ngày vừa làm homestay.
Chia sẻ
Hương Giang chính là MC khiếm thị đầu tiên của VTV - người đã truyền cảm hứng cho hàng nghìn bạn trẻ về nghị lực vượt lên số phận.
Chia sẻ
Trước thời gian công bố điểm chuẩn đại học 2025, thí sinh tham khảo lại top 20 ngành có điểm chuẩn cao nhất cả nước năm 2024.
Chia sẻ
Nhiều hộ dân tại xã Hòa Mỹ, tỉnh Đắk Lắk mới (trước sáp nhập tỉnh Phú Yên, Đắk Lắk, xã Hòa Mỹ thuộc huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên), thay vì đốt rơm rạ sau mùa thu hoạch–một thói quen gây ô nhiễm môi trường đã chủ động thu gom, cuộn rơm để trồng nấm rơm. Không chỉ vậy, bà con còn tận dụng khoảng sân, đất trống quanh nhà để trồng nấm rơm, nhờ đó tạo thêm nguồn thu nhập mà không cần đầu tư lớn.
Chia sẻ
Sáng ngày 3/8, tại Trung tâm Huấn luyện vận động viên trẻ quốc gia đã diễn ra Giải vô địch quốc gia bắn súng trẻ 2025. Giải đấu quy tụ hơn 180 tay súng trẻ tài năng trên cả nước.
Chia sẻ
Càn Long nổi tiếng không chỉ phong lưu, đa tình mà còn là một vị vua sống lâu nhất trong thời cổ đại Trung Quốc. Tuy nhiên, ở thời kỳ của ông lại không xảy ra việc tranh giành ngôi vàng kịch liệt giữa các con trai.
Chia sẻ
Giá cổ phiếu VIC, VHM và VPL lao dốc khiến tài sản tỷ phú Phạm Nhật Vượng "bốc hơi" hơn 1 tỷ USD chỉ trong phiên 1/8, giữa làn sóng nhà đầu tư ồ ạt chốt lời sau chuỗi tăng nóng.
Chia sẻ
Sáng 2/8, trong không khí chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Tân Khánh (tỉnh Thái Nguyên) lần thứ nhất và hướng tới mục tiêu xây dựng nông thôn mới nâng cao, cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương đã đồng loạt tổ chức ra quân tổng vệ sinh môi trường trên toàn địa bàn với sự tham gia của hàng trăm cán bộ chiến sỹ quân đội và người dân.
Chia sẻ
Bảng xếp hạng 6 tháng đầu năm cho thấy, nhóm ngân hàng quốc doanh trụ vững đầu bảng khi tổng tiền gửi vượt 7,4 triệu tỷ đồng, tăng 432.131 tỷ đồng so với đầu năm.
Chia sẻ
Hà Châu Phi là hậu vệ thuộc biên chế CLB Đông Á Thanh Hóa. Cầu thủ 22 tuổi cũng là thành viên của U23 Việt Nam.
Chia sẻ
Thời gian qua, gần 90.000 nhà ở tại TP.HCM đã được cơ quan chức năng tháo gỡ vướng mắc, hoàn tất thủ tục cấp sổ hồng. Tuy nhiên, vẫn còn hàng ngàn nhà ở vì nhiều yếu tố mà đến nay vẫn chưa được giải quyết.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
PV 
