Đây được xem là một chương đen tối thảm khốc của lịch sử Hoa Kỳ khi hàng ngàn người đã bỏ mạng trong suốt chặng đường vượt hàng trăm dặm tới vùng đất mới.

Thỏa hiệp để tồn tại

Khi những người da trắng châu Âu đầu tiên bắt đầu xuất hiện vào thế kỷ 16, Cherokee là một bộ tộc da đỏ hưng thịnh với dân số lớn nhất khu vực là nước Mỹ ngày nay. Lãnh thổ của họ trải dài ở phía nam dãy núi Appalachian, bao gồm các bộ phận ngày nay là bang Alabama, Georgia, North Carolina, South Carolina, Virginia, Kentucky và Tennessee. Họ cư trú trong những ngôi nhà làm bằng bùn, đất sét và rất giỏi canh tác nông nghiệp. Người Cherokee khá sùng đạo và chấp nhận tiếp thu văn hóa mới từ phương tây nhưng vẫn gìn giữ truyền thống của bộ lạc. Có thể nói đời sống vào thời điểm đó của người Cherokee khá thịnh vượng và văn minh.

Tuy nhiên, đến đầu thế kỷ 17, lãnh thổ của người Cherokee đã giảm đi 90% do sự xâm chiếm của người da trắng và chỉ còn lại một phần nhỏ thuộc tiểu bang Georgia, rải rác ở Alabama và Tennessee. Thiên tai và dịch bệnh hoành hành khiến bộ lạc này bị tàn phá, dân số giảm từ 200.000 người xuống chỉ còn 25.000 người chỉ trong vòng 100 năm.

Những người còn sót lại hiểu rằng họ cần phải thỏa hiệp lối sống của người da trắng để tồn tại. Bộ lạc đã chấp thuận hiến pháp, xây dựng trường học, tòa án và thậm chí du nhập phong cách thời trang của người da trắng. Họ cũng bắt đầu sử dụng nô lệ châu Phi để bảo vệ vùng đất của mình.

Năm 1822, chính quyền tiểu bang Georgia đề nghị mức giá 30.000 USD để mua lại đất của bộ lạc nhưng bị từ chối. Lúc này, người Cherokee chủ trương khôi phục lại bộ lạc của họ như một quốc gia độc lập. Năm 1827, Cherokee thông qua bản hiến pháp đầu tiên. Cuộc bầu cử đầu tiên diễn ra một năm sau đó. Tuy nhiên, tiểu bang Georgia đã không công nhận chủ quyền của họ. Chính quyền Georgia hạ lệnh tịch thu ruộng đất, cấm các cuộc họp người Cherokee, và nhiều hạn chế khác đối với bộ tộc da đỏ này.

Trong con mắt của người da trắng, những người da đỏ nói chung và bộ lạc Cherokee nói riêng luôn là những kẻ “hoang dã và tăm tối”. Họ còn bị coi như những “kẻ ngoài hành tinh” đã chiếm vùng đất mà người da trắng khao khát.

Ngay từ những năm đầu khai sinh Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, Tổng thống George Washington cho rằng cách tốt nhất để giải quyết “vấn đề người da đỏ” là đồng hóa, khuyến khích họ theo Thiên Chúa giáo, học cách nói viết tiếng Anh và phổ cập quyền sở hữu cá nhân về đất đai và các tài sản khác. Nhiều bộ tộc như Choctaw, Chickasaw, Seminole, Creek và Cherokee đã chấp thuận những luật lệ này và trở thành “5 bộ lạc văn minh.”

Tuy nhiên, đất của người da đỏ lại rất có giá trị. Hơn nữa, sự gia tăng dân số ở các tiểu bang ngày càng thúc đẩy tham vọng đất đai của người da trắng. Và họ bắt đầu “dòm ngó” vùng đất màu mỡ của người da đỏ. Khát vọng làm giàu bằng cách trồng bông trên những mảnh đất ấy càng thúc đẩy mãnh liệt người da trắng không từ mọi cách để có được nó. Họ đã ăn trộm gia súc, đốt và cướp phá nhà, thị trấn của những người da đỏ, và nghiễm nhiên canh tác trên những mảnh đất không thuộc về mình. Ngặt nỗi, chính quyền tiểu bang vẫn chưa có được quyền hợp pháp để “tống khứ” người Cherokee ra khỏi miền Nam.

Mọi thứ bắt đầu thay đổi kể từ khi Andrew Jackson đắc cử tổng thống Hoa Kỳ, và tuyên bố rằng: “Những bộ tộc này cần phải biến mất giữa nền văn minh hiện đại và giữa các sắc tộc trội hơn”. Mặc dù trước đó, chính tân tổng thống và binh lính của ông ta được 600 người Cherokee, Chotaw, Lower Creeks hỗ trợ trong cuộc giao tranh giữa Liên bang với các chiến binh Upper Creeks, thuộc bộ lạc Creek trong trận chiến Horseshoe Bend năm 1814.

Dự luật di dời người da đỏ

Dưới sự bảo hộ của tân tổng thống, các nghị sĩ Georgia trình lên Quốc hội dự luật di dời người da đỏ, nhằm đẩy “5 bộ lạc lớn văn minh” ở miền Nam sang vùng lãnh thổ phía Tây sông Mississippi.

Tháng 5/1830, Dự luật đã được thông qua và sau đó Tổng thống Andrew Jackson đã phê chuẩn thành luật. Theo đó, người da đỏ phải nhượng lại phần đất của họ, đổi lại họ được “ban” cho những khu vực chưa được khai thác ở phía Tây sông Mississippi. Dự luật này đã gây ra một cuộc tranh luận gay gắt và vấp phải sự phản đối kịch liệt của nhiều nhà truyền giáo, chính trị gia, và những người da đỏ.

Một loạt vụ kiện tụng nổ ra giữa bộ tộc Cherokee với bang Georgia (1831) và bộ tộc Worcester với bang Georgia (1832). John Ross, một trong những người đứng đầu bộ lạc Cherokee kháng án lên Tòa án tối cao Hoa Kỳ và họ giành phần thắng. Mặc dù vậy, kết quả này vẫn không có hiệu lực, tranh chấp tiếp tục xảy ra. Tổng thống Andrew Jackson từ chối thực thi và tiếp tục công cuộc di dời. Trong khi đó, các bang miền Nam vẫn không từ bỏ “cơn khát đất” của mình.

Người Cherokee không từ bỏ công cuộc giữ đất của mình. Tuy nhiên, một nhóm nhỏ trong bộ lạc tin rằng cuộc xâm chiếm của người da trắng là điều không thể tránh khỏi và do đó, cách duy nhất để bảo tồn văn hóa Cherokee và duy trì sự tồn tại của bộ tộc là di chuyển về phía Tây.

Tháng 12/1835, nhân lúc thủ lĩnh Ross không có mặt, phe thiểu số đã ký một hiệp ước tại New Echota, thủ phủ của bộ lạc Cherokee, đồng ý nhượng toàn bộ vùng đất của bộ lạc cho chính phủ Mỹ để đổi lấy 5 triệu USD và vùng đất mới ở phía Tây. Có đến 90% người Cherokee phản đối thỏa thuận trên.

Ngay sau đó, thủ lĩnh Ross đã gửi đơn kiến nghị lên Tòa án Tối cao nhưng bị bỏ qua. Hiệp ước New Echota được Thượng viện Hoa Kỳ phê chuẩn và Tổng thống Jackson thông qua một năm sau đó. Theo Hiệp ước này, hơn 17.000 người Cherokee còn lại có thời hạn 2 năm để di dời. “Con đường nước mắt” mở ra từ đây.

Đến đầu năm 1838, khi mới chỉ có 2.000 người Cherokee di chuyển về phía Tây, Tổng thống kế nhiệm lúc này là Martin Van Buren đã hạ lệnh thúc đẩy công cuộc sơ tán.

Tháng 5/1838, cuộc bố ráp đầu tiên bắt đầu trên lãnh thổ Cherokee. Gần 7.000 lính liên bang trang bị súng và lưỡi lê được điều đến, bất ngờ xông vào trại Cherokee bắt giữ và ép họ rời khỏi vùng đất đang định cư.

Người Cherokee bị quây lại trong các trại nhỏ không khác gì súc vật. Không chỉ vậy, họ không được phép thu dọn đồ đạc hay chuẩn bị lương thực, vật dụng cho chuyến hành trình và phải ra đi ngay lập tức. Những ngôi nhà của họ nhanh chóng bị cướp bóc và đốt phá. Chỉ trong vòng vài tuần, khoảng 17.000 người bị áp tải tới trại tập trung.

Tại đây, người Cherokee không được cung cấp thuốc men cũng như lương thực đầy đủ và bị bỏ đói đến nỗi phải ăn vỏ cây. Điều kiện thời tiết vô cùng khắc nghiệt. Họ phải đi chân đất hàng trăm km trong tuyết lạnh và mưa, bị đưa lên thuyền vượt qua những con sông của các bang Tennessee, Ohio, Mississipi, Illinois và Arkansas.

Ngay cả những người già cũng phải mang những gánh hàng khổng lồ. Cứ mỗi chặng dừng, lại có 13 người chết. Quân đội liên bang còn tàn ác đến mức giết cả trẻ con chỉ vì mang chúng quá nặng. Rất nhiều người bị bắn và bị bỏ lại suốt dọc đường đi.

Trước sự tàn bạo của quân lính, thủ lĩnh Ross đã gửi yêu cầu được tự lo liệu cuộc di tản của bộ tộc. Lời đề nghị cuối cùng được chấp thuận mặc dù quân đội liên bang vẫn đóng tại đây để thúc đẩy công cuộc di dời và đảm bảo bộ tộc hoàn thành “nghĩa vụ”. Để bắt đầu di dời, thủ lĩnh Ross đã chia bộ tộc Cherokee thành 16 nhóm nhỏ và di chuyển thành từng đợt.

Cuối mùa hè năm 1838, đoàn người đầu tiên được tự do lên đường di chuyển sang miền Tây. Đoàn cuối cùng rời trại là vào tháng 12 năm đó. Thời tiết khắc nghiệt, bệnh tật tràn lan, tình trạng thiếu lương thực đã cướp đi sinh mạng của rất nhiều người, đặc biệt là người già và trẻ em. Đã có hơn 4.000 người bỏ mạng trên đường.

Nhưng với nghị lực mạnh mẽ, họ vẫn tiếp tục cuộc hành trình, băng qua những ngọn đồi, rừng núi, các khúc sông nguy hiểm dưới thời thiết giá lạnh của mùa đông, đi bộ suốt chặng đường hơn gần 1.300 km. Tháng 3/1839, đoàn người cuối cùng đã di chuyển đến vùng đất mới. 3 tháng sau đó, sau khi hoàn thành chuyến di dời sang phía Tây, một số lãnh đạo ủng hộ Hiệp ước Echota đã bị các thành viên phản đối di dời của bộ lạc ám sát.

Mặc dù chuyến đi kết thúc nhưng khó khăn vẫn ở trước mắt. Người da đỏ phải gây dựng lại cuộc sống hoàn toàn mới trên vùng đất xa lạ. Sau rất nhiều năm, dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh Ross, cộng đồng Cherokee được gây dựng và biến đổi, trở thành một trong những cộng đồng da đỏ lớn nhất tại Bắc Mỹ với dân số hiện tại khoảng 317.000 người.

Họ đã lập các doanh nghiệp, trường học công lập và xuất bản báo bằng chữ viết riêng của bộ tộc. Mặc dù chính phủ hứa hẹn sẽ không bao giờ xâm phạm tới vùng đất mới của người Cherokee, nhưng làn sóng “Tây tiến” của người da trắng đã dần xóa bỏ lãnh thổ của người da đỏ và nơi đây đã trở thành bang Oklahoma ngày nay.

Trong khi người da trắng cho rằng cuộc di dời này chính là ý nguyện của Chúa và nước Mỹ phải là vùng lãnh thổ trải dài từ vùng Đại Tây Dương đến bờ biển Thái Bình Dương, đối với người dân da đỏ, đây là hành trình của nước mắt và cái chết diễn ra từ mùa hè năm 1838 đến mùa xuân năm 1839.

Đối với rất nhiều bộ tộc da đỏ khác, “Con đường nước mắt” cũng phản ánh một phần lịch sử của họ. Các bộ tộc Choctaw, Seminole, Creek và Chickasaw đã lần lượt di dời vào các năm 1831, 1832, 1834 và 1837. Theo thống kê, đã có 70.000 người thổ dân da đỏ bị bắt phải rời khỏi vùng đất quê hương, nếm trải vô vàn khó khăn.

Cuốn “Hồi ức Sam Cloud” – hồi ký của một thành viên bộ lạc Cherokee đã tham gia cuộc di dời sang miền tây, phản ánh phần nào sự khốc liệt của hành trình hủy diệt này. Câu chuyện của ông đã được kể lại theo lời của người cháu Michael Rutledge và được trích dẫn trong một bài báo có tựa đề “Tha thứ trong thời đại của sự lãng quên”.

Mẹ tôi lên cơn sốt và ho dữ dội nhưng tôi không thể lay mẹ dậy. Tôi không hiểu cha đã chết khi nào và cả cái chết của mẹ. Và rồi tôi đột nhiên nhận ra rằng tôi chỉ còn lại một mình. Binh lính vẫn hối thúc. Khi chúng tôi đi qua những thị trấn của người da trắng, họ chạy ra xem nhưng không hề ngăn cản cuộc hành trình này. Tất cả những gì tôi thấy là màu da của họ. Và tôi ghét điều đó”.

Sau nhiều năm đấu tranh, cuối cùng chính phủ Mỹ cũng nhận ra tầm quan trọng của bộ tộc người da đỏ. Nhiều bảo tàng được dựng lên và hệ thống giáo dục cũng giảng dạy lịch sử các bộ tộc bản địa Mỹ, coi đây là cách để bày tỏ sự tôn trọng đối với họ.

Năm 1987, chính phủ Mỹ đã thông qua dự luật biến “Con đường nước mắt” thành “Con đường lịch sử quốc gia”, do Cơ quan Quản lý Công viên Quốc gia bảo tồn. Ngày nay, du khách có thể đến tham quan và tìm hiểu về lịch sử của “Con đường nước mắt” trên những vùng đất trải dài đến cả nghìn km. Tháng 12/2009, Tổng thống Barack Obama đã ký một nghị quyết trong đó gửi lời xin lỗi chính thức tới tất cả các bộ lạc da đỏ vì những bất công trong quá khứ.

×