Phía sau câu chuyện nhà thơ Trần Đăng Khoa “nắn sửa” thơ của tiền bối Vũ Cao

Nhà thơ Vũ Cao sinh năm 1922, hơn nhà thơ Trần Đăng Khoa 36 tuổi. Xét về tuổi tác lẫn thâm niên sáng tạo thơ ca, nhà thơ Vũ Cao không chỉ là bậc tiền bối "cây cao bóng cả" mà còn như một "tượng đài" để nhà thơ Trần Đăng Khoa soi rọi và noi theo.

Chia sẻ với Dân Việt, nhà thơ Trần Đăng Khoa cho biết, lúc nhà thơ Vũ Cao sáng tác ra bài "Núi đôi" nổi tiếng thì ông chưa ra đời. Nhưng từ bé, ông đã thuộc nằm lòng và rất thích bài thơ này. Mãi đến khi lên Hà Nội, ông mới được gặp bậc tiền bối Vũ Cao.

"Lần đầu gặp nhà thơ Vũ Cao, tôi có cảm giác rất rợn ngợp. Đối với tôi, cụ Vũ Cao chẳng khác gì một con khủng long. Trông cụ cũng cổ kính lắm, hồng hoang lắm. Nhưng ông có một điệu cười rất đặc biệt. Khi chúng tôi hỏi ông về bài thơ "Núi đôi" đã làm nên tên tuổi của ông thì ông chỉ cười hơ hớ. Cái cười cứ nhẹ tênh. Nhiều người bảo Vũ Cao hơn người ở tiếng cười ấy. Bằng tiếng cười đó, ông có thể vượt qua bao nhiêu sóng gió, phức tạp.

Hồi cụ còn công tác ở Tạp chí Văn nghệ Quân đội, chúng tôi cùng cơ quan với nhau và thân thiết như ruột thịt. Gặp nhau là ríu ra ríu rít, hết chuyện nọ đến chuyện kia… Sau này, cụ Vũ Cao chuyển ra ngoài quân đội. Ông để tiếng cười ở cơ quan, làm hồng phúc, hương hỏa cho anh em ở lại", nhà thơ Trần Đăng Khoa kể.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa chia sẻ thêm rằng, mặc dù nhà thơ Vũ Cao là bậc tiền bối đáng kính, là cây đa cây đề trong làng văn chương… nhưng vì xem nhau như ruột thịt nên đã có lần ông dám "nắn" thơ của tiền bối. Nói đúng hơn là góp ý, để sửa lại những chỗ chưa hợp lý.

"Đó chính là bài thơ "Hoa tím" sau đổi tên thành "Ngang dốc núi", một bài thơ được xếp vào loại rất hay của nhà thơ Vũ Cao. Tôi đã góp ý, thậm chí sửa lại nhiều chỗ trong bài thơ này.

Ví dụ, cụ Vũ Cao viết: "Tôi đi bữa ấy/ Đã nửa ngày đường/ Chiều hôm mới thấy/ Nhà dân giữa đường", tôi mới góp ý: "Sao chú lại viết Nhà dân giữa đường, dễ khiến người ta hiểu là nhà dân dựng ở giữa con đường đang đi, trong khi ý của nhà thơ Vũ Cao là gặp một nhà dân ở giữa đoạn đường ông đi. Thứ nữa là ở trên đã có "đường", ở dưới lại "đường" nữa thì không ổn. Tôi mới sửa lại thành: "Tôi đi bữa ấy/ Đã nửa ngày đường/ Chiều hôm mới thấy/ Nhà dân ven nương".

Đoạn sau của bài thơ của cụ Vũ Cao viết: "Tôi chào cô gái/ Cô rót liền tay/ Trao tôi sóng sánh/ Một lon rượu đầy", tôi bảo chữ "lon" ở đây không ổn vì chữ này không phải từ của người miền núi mà là từ của người Nam Bộ hay dùng. Người miền núi hay uống rượu bằng bát, họ cũng không dung từ ly hay bằng chén, mà uống rượu bằng bát thì mới sóng sánh được.

Rồi đoạn "Uống vừa một ngụm/ Tôi chào xin đi/ Quên không kịp hỏi/ Tên cô là gì", tôi cũng góp ý cụ Vũ Cao sửa lại thành: "Quên không kịp hỏi/ Tên em là gì".

"Đi ngang dốc núi/ Mới biết mình say/ Trời ơi hoa tím/ Đầy rừng hoa bay", tôi mới bảo cụ Vũ Cao, theo cháu chú nên sửa thành: "Đến ngang dốc núi/ Mới biết rừng say/ Người ơi, hoa tím/ Đầy trời hoa bay", vì người say không bao giờ biết mình say và trời hoa bay là cái cảm giác người kia nằm xuống đất nhìn lên trời thấy hoa bay trước mặt mình thì sẽ hợp lý hơn "rừng hoa bay" vì rừng nhiều cây thế sao hoa bay được. Tôi góp ý như thế và cụ Vũ Cao cũng gật gù tán thành vì cụ rất quý tôi", nhà thơ Trần Đăng Khoa kể thêm.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa với kỷ niệm cùng nhà thơ Vũ Cao về nguồn

Nhắc đến nhà thơ Vũ Cao, nhà thơ Trần Đăng Khoa vẫn nhớ mãi kỷ niệm được theo "thủ trưởng" về nguồn ở tỉnh Thái Nguyên. Năm ấy, tạp chí Văn nghệ Quân đội tổ chức về nguồn. Chuyến đi do nhà thơ Vũ Cao làm Trưởng đoàn, "hộ tống" đoàn có một đoàn tùy tùng, gồm đầy đủ các thành phần cơ cấu: Nhà văn Nam Hà, Nguyễn Bảo, nhà phê bình Hồng Diệu, nhà thơ Trần Đăng Khoa... đủ cả ba thế hệ nhà văn cầm súng.

"Ở làng Quặng, xã Định Biên, Thái Nguyên, nơi đóng quân của báo Cứu Quốc xưa, bấy giờ Vũ Cao chỉ còn nhớ được hai kỷ niệm. Đó là một cây đa già và một cô gái trẻ. Cây đa chẳng biết có từ bao giờ, xùm xòa buông rễ uốn thành một cái cổng làng rất độc đáo. Còn cô gái trẻ tên là Ma Thị Chanh. Cứ như lời Vũ Cao thì cô Chanh đẹp lắm và hình bóng của cô Chanh cứ lung linh suốt trong ông.

Đi qua con đường độc đạo ở an toàn khu, cụ Vũ Cao lại kể về nhà thơ Thôi Hữu đã hy sinh ngay khi đang đi trên con đường này. Cụ bảo: "Cậu ấy khỏe lắm! Người cứ chắc nịch như thợ cày. Ăn khỏe. Ngủ khỏe. Viết khỏe. Cậu ấy bị một quả moóc-chi-ê bắn trúng đầu. Thế là chết. Chết tang thương. Mà chết cứ như đùa"... Nói rồi, Vũ Cao ngồi im lặng, vẻ tư lự. Trông ông như một pho tượng đá.

Khi cây đa hiện ra trước mũi xe, che rợp cả một khoảng sân kho, Vũ Cao lại nhớ về nhà thơ Thâm Tâm. Xưa kia, nhà thơ Vũ Cao và Thâm Tâm ngày nào cũng hai lượt đi qua cái "cổng làng" do rễ đa uốn thành này đến cơ quan và bếp ăn tập thể. Vũ Cao lặng ngắm cây đa. Còn tôi thì tò mò ngắm ông. Cảm giác như trước mặt tôi là hai cây đa đang đắm đuối ngắm nhau. Chẳng biết "cây đa" nào cổ kính hơn "cây đa" nào.

Giọng Vũ Cao bùi ngùi: "Đến đây, mình thấy nhớ Thâm Tâm quá. Mình hơn một năm sống với Thâm Tâm. Cái này, cứ như là có số trời sắp đặt ấy. Mình được tổ chức phân công sống cùng nhà với Thâm Tâm. Nhà cô Chanh, ở ngay đầu xóm kia thôi. Đấy, nóc nhà sau mấy khóm lau ấy...", nhà thơ Trần Đăng Khoa nhớ lại.

×